آیا سفر در زمان و بازگشت به گذشته از نظر فیزیک ممکن است؟

برای نخستین بار یک فیزیکدان فرانسوی به نام پل لانژوون با مثالی که در سال ۱۹۱۱ میلادی بر اساس نظریه نسبیت خاص اینشتین مطرح کرد عملا از امکان پذیر بودن سفر در زمان و رفتن به آینده به لحاظ علمی پرده برداشت.

اما موضوع «بازگشت به گذشته» تا سال‌ها بعد همچنان غیرممکن تصور می‌شد تا اینکه در سال ۱۹۴۹ میلادی یک ریاضیدان و منطق دان بزرگ اتریشی به نام کورت گودل توانست امکان پذیر بودن سفر در زمان و بازگشت به گذشته را نیز به لحاظ علمی نشان دهد.

گودل به کمک معادلات نسبیت عام اینشتین نشان داد چنانچه کل جهان در حال چرخش باشد در این صورت اگر یک مسافر فضایی با سفینه فضایی خود به یک سفر کیهانی به اندازه کافی طولانی برود، در زمانی پیش از زمان آغاز سفر خود به مبدأ باز خواهد گشت. البته باید توجه داشت شرط لازم برای امکان پذیر بودن بازگشت به گذشته در این مثال آن است که کل جهان در حال چرخش باشد تا با چرخش خود، بعد زمان را به حالت حلقوی در آورده و اصطلاحا حلقه‌های بسته زمان گونه‌ای را در پهنه کیهان ایجاد کند.

در این صورت مسافر کیهانی ما می‌تواند با حرکت در امتداد چنین حلقه‌هایی عملا در بعد زمان به گذشته سفر کند. بر این اساس، سؤال مهم برای علاقه مندان به سفر در زمان و بازگشت به گذشته این است که آیا کل جهان در حال چرخش است یا نه. هر چند در حال حاضر بعضی شواهد کیهان شناختی، چرخش کل جهان را تأیید می‌کنند؛ ولی ما هنوز کاملا مطمئن نیستیم در یک جهان چرخنده زندگی می‌کنیم یا نه. اما گذشته از راه حل جهان چرخنده گودل، فیزیکدان‌ها تاکنون چند روش عجیب و غریب دیگری هم برای سفر در زمان و بازگشت به گذشته پیدا کرده‌اند؛ روش‌هایی نظیر عبور از افق رویداد سیاهچاله‌های چرخان، استفاده از کرمچالههای حلقوی شکل و چرخش حول ریسمان‌های کیهانی. بدین ترتیب هر چند ممکن است بحث سفر در زمان و بازگشت به گذشته در ظاهر تناقض‌هایی ذهنی به همراه داشته باشد؛ اما واقعیت آن است که حداقل بر اساس قوانین شناخته شده فیزیک، بازگشت به گذشته نیز مانند سفر به آینده اساس ممکن و شدنی است.

اما آیا روزی چنین سفری برای انسان در عمل هم میسر خواهد شد؟ آیا ساز و کارهای سفر در زمان و بازگشت به گذشته، مسافر کیهانی ما را به زمانی در گذشته در همین جهان خواهد برد یا این مسافر کیهانی پس از سفر در زمان خود را در جهانی دیگر مثلا یک جهان موازی با جهان ما – خواهد یافت؟ اینها سؤالاتی هستند که پاسخشان هنوز برای بشر مشخص نشده است.