فریدریش ولر، دانشمند آلمانی بزرگ : زندگینامه و نقش او در پیشبرد علم
«من می‌توانم بدون کمک انسان یا سگ یا کلیه، در آزمایشگاه اوره تهیه کنم. » این خبر تکان دهنده‌ای بود که فریدریش ولر، شمیدان آلمانی، به جهان داد و گفت که به کشف تازه‌ای در شیمی دست یافته است. برای نخستین بار، انسان در آزمایشگاه ترکیب‌هایی تهیه کرد که سابقا از موجودات زنده بدست می‌آمد. هنگامی که فریدریش ولر، در سال ۱۸۲۸ بطریقه سنتنر (مصنوعی) اوره تهیه کرد، رشته جدیدی بنام شیمی ارگانیک ( آلی) به دیگر رشته‌های علوم افزوده شد.
کلمه ارگانیک، از واژه ارگانیسم به معنی اندام‌های زنده گرفته شده است. زیست‌شناسان تصور می‌کردند که بعضی از عوامل «نیروی حیاتی» که در ساختن ویتامین‌ها، هورمون‌ها و سایر ترکیب‌های کمپلکس دخالت دارند، در گیاهان و جانوران یافت می‌شوند. ویلیام هنری، شیمیدان انگلیسی، در نوشته‌هایش می‌نویسد: احتمال ندارد که بتوانیم در این عملیات، الهامی از طبیعت بگیریم. » این حرف درست یک سال پیش از کشف بزرگ ولر‌زده شده بود.
امروز، شیمی ارگانیک علم شناخته شده‌ای است و به شیمی کربن معروف است. روزانه هزاران هزار ترکیب گوناگون آلی، که اساس آنها را عنصر کربن تشکیل می‌دهد، در کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های شیمیایی ساخته می‌شود. مثلا، از ترکیب اوره با فرم آلدئید، که یک ترکیب آلی است، برای ساختن ظروف نشکن مانند بشقاب، فنجان و غیره استفاده شده است.
فریدریش ولر، در ژوئیه سال ۱۸۰۰ در دهکده‌ای نزدیک فرانکفورت آلمان چشم به جهان گشود. پدرش مردی تحصیکرده و با قدرت بود، و خیلی زود فریدریش را به کسب علم و دانش واداشت. فریدریش، زیر نظر پدر قدرتمندش به تحصیل پرداخت و به معدن‌شناسی و شیمی علاقه‌مند شد. بعلت آزادی کاملی که پدرش به او بخشیده بود می‌توانست کار‌های خود را در یک آزمایشگاه شخصی که فراهم آورده بود تکمیل کند. ولر، جوانی ماجراجو و کنجکاو بود؛ از این رو به کار‌های خطرناکی در آزمایشگاه دست می‌زد. حتی یکبار براثر بی‌احتیاطی جوانی را به کشتن داد.
ولر، در ۲۰ سالگی وارد دانشگاه ما ربورگ شد. هدفش از ورود به این دانشگاه تحصیل علم پزشکی بود، چون به این رشته علاقه زیادی داشت. می‌گویند که ولر مطالعات ارزنده‌ای درباره اوره انجام داده است و توانسته با روش‌های ویژه‌ای مواد زاید را تبدیل به اوره کند. او اتاقش را به یک آزمایشگاه پژوهشی تبدیل کرده بود، و این کار زیاد مورد رضایت مقامات دانشگاه نبود. حتی استادش چند بار او را بسبب این کار مؤاخذه کرد. ولر، که وضع را چنین دید، تاب نیاورد و تصمیم گرفت آزمایش‌ها و تحقیقاتش را در جای دیگری دنبال کند.
دانشگاه هایدلبرگ، اخیرا رشته پزشکی دایر کرده بود و استاد شیمی آنجا را شیمدان آلمانی لئوپولد گملین (Leopold Gmelin (1877-1853)) برعهده داشت. ولر، به این دانشگاه آمد و از آنجا در رشته پزشکی فارغ التحصیل شد. اما پروفسور گملین، به او پیشنهاد کرد که بجای حرفه پزشکی علم شیمی را دنبال کند. ولر، که به توصیه‌های کملین احترام می‌گذاشت. پند او را شنید و بجای اینکه وقتش را در بیمارستان‌ها بگذراند به استکهلم رفت و زیر نظر شیمیدان نامدار سوئدی، برزلیوس Jons Jakob Berzelius به پژوهش درباره علم شیمی پرداخت.
زمانی که در سوئد کار می‌کرد، به آزمایش‌های موفقیت‌آمیزی دست زد. او ترکیبی از ازت، کربن، اکسیژن و نقره تهیه کرد و نام آن را سیانید نقره گذارد. این کشف جالب، توجه دانشمندان را بخود جلب کرد. از سوی دیگر، شیمیدان آلمانی، یوستوس لی بیگ، (1803-1873) Justus Liebig که در آزمایشگاه خود در پاریس روی مواد محترقه کار می‌کرد، ماده‌ای نظیر ماده اکتشافی ولر ساخته بود. ظاهراً، مقدار عناصر ازت، کربن، اکسیژن و نقره در این ترکیب جدید و ترکیبی که ولر ساخته بود با هم فرقی نداشت ولی طرز عمل این دو ماده متفاوت بود. علت چه می‌توانست باشد؟
این کشف، شیمیدانان را بفکر انداخت تا بررسی دقیقتری در این مورد انجام دهند. آنها همیشه برای بیان یک ترکیب شیمیایی از فرمول استفاده می‌کردند، اما کشف اخیر بکلی نظریه‌های پیشین را برهم زد و ثابت کرد که فقط فرمول برای این کار کافی نیست. ولر و برزلیوس، که اهمیت مساله را فهمیده بودند نام جدید این نوع ترکیب‌های شیمیایی را ایزومر نهادند. ایزومر به ترکیب‌هایی گفته می‌شود که از لحاظ کمیت عناصر شیمیایی یکسانند اما ترتیب قرار گرفتن اتم‌های ملکول‌های آنها متفاوت است.
این کشف سبب شد که هر دو شیمیدان جوان، لی‌بیگ ۲۱ ساله و ولر ۲۳ ساله با هم دوست شوند. آنان سال‌های سال دوستان صمیمی و همکاران خوبی برای هم بودند، و چه بسا در تحقیقات علمی اغلب با هم اتفاق نظر داشتند. ولر پس از بازگشت از سوئد، به برلین رفت و در یک مدرسه بازرگانی معلم شد.
در آزمایشگاه مدرسه بار دیگر روی خاصیت سیانید‌ها مطالعه کرد و موفق به تهیه سیانید شد. هنگامی که مشغول آزمایش سیانید پتاسیم با سولفات آمونیوم بود ناگهان به کشف بزرگی دست یافت. او مشاهده کرد که از محلول بدست – آمده بلور‌های سفید رنگی بشکل سوزن خارج می‌شود و این بلور‌ها چیزی جز سیانید آمونیوم با اوره نمی‌توانست باشد. تا آن زمان، کسی نتوانسته بود چنین ترکیبی در آزمایشگاه تهیه کند. کشف این بلور‌های دنیای جدیدی را پیش دیدگان بشریت گشود.
اگر ولر را بنیادگذار شیمی آلی یا شیمی کربن به حساب نیاوریم، در هر حال او از شیمیدان‌های بزرگ زمان خود بود. ولر، در سال ۱۸۲۷ برای نخستین بار عنصر آلومینیوم را در آزمایشگاه تهیه کرد. او همچنین عناصری مثل بریلیوم، ترمیوم و وانا ریوم را کشف کرد. با این اکتشاف‌های ارزنده، چگونه می‌توان او را از یاد برد؟
کشف اوره، تحول چشمگیری در جهان بپا کرد و امروز در صنایع کشاورزی، پلاستیک‌سازی و نساجی، صنایع دارویی و مواد روغنی ماده بسیار مفیدی است. اوره، تنها یکی از هزاران هزار ماده آلی است که از طریق مصنوعی بدست می‌آید. و هر یک از آنها در جای خود دارای ارزش و اهمیت فراوانی است. انسان، در ابتدا فکر می‌کرد که این مواد آلی فقط از موجودات زنده بدست می‌آید در حالی که ولر به جهان ثابت کرد که تهیه آنها در آزمایشگاه امری امکانپذیر است.
