شهروندان افغانستان با عجله در پی پاک کردن اطلاعات دیجیتال حساس و سوابق زندگی آنلاین پیشین خود هستند
محب الله یک مترجم است و سی و چند سال سن دارد. او در شهر قندهار در جنوب افغانستان مدتی به عنوان مترجم برای شرکت‌های غربی و ارتش آمریکا همکاری داشت.
بعد از اوج‌گیری مجدد طالبان، او نگران شد که پیوندهایش با غربی‌ها کار دست خودش و خانواده‌اش بدهد، پس پیش از رسیدن طالبان به قندهار که دومین شهر بزرگ افغانستان محسوب می‌شود، بدون همسر و 4 فرزندش، قندهار را ترک کرد.
ترس او درست بود. طالبان در 13 آگوست به قندهار رسید. او در 13 جولای به کابل رسید. پیش از این تنها او یک بار دیگر در این شهر بود.
حالا یک ماه از آن زمان گذشته و طالبان کابل را هم به تصرف خود درآورده و رئیس جمهور این کشور هم قرار کرده و محب الله در کابل گیر افتاده.
وقتی او متوجه شد که طالبان به کابل رسیده، بالافاصله تعدادی از اسنادش را که نشانه همکاری‌اش با آمریکا بود، سوزاند.
این روزها بسیاری از شهروندان افغانستانی دیگر هم در حال انجام کار مشابهی هستند. البته برخی‌ها این اسناد را پنهان کرده‌اند و از بین نبرده‌اند، چون می‌دانند که این کاغذها بعدا نقش حیاتی برای موفقیت در گرفتن ویزا و احتمال مهاجرت موفق از کشورشان را دارند.
اما به هر حال داشتن این اسناد هراس‌انگیز است. شبه‌نظامی‌های طالبانی حالا خانه به خانه در حال جستجو هستند تا افرادی را که با نیروهای خارجی همکاری می‌کرده‌اند و حتی آنها را که با سازمان‌های مردم‌نهاد NGOها، کار می‌کردند، بیابند.
اما شما باید خودتان را این روزها جای یک شهروند افغان در نظر آورید. اگر شما در چنین شرایطی گیر می‌کردید، چقدر از گذشته خود را پاک می‌کردید. چه میزان سابقه از نظر این نیروهای افراطی، بدون مشکل محسوب می‌شود؟
در 20 سالی که طالبان در افغانستان بر سر کار نبود، شهروندان افغانستان به میزان روزافزونی، زندگی خود را آنلاین کرده بودند. اما حالا که طالبان دوباره بر سر کار امده، این سوابق آنلاین ممکن است بهانه‌ای برای تنبیه یا مرگ شهروندان شود.
هر سابقه دیجیتالی ممکن است خطرناک محسوب شود: آنهایی که در وسایل الکترونیک و هارد دیسک‌ها هستند – پیام‌های رد و بدل شده – اطلاعات سرویس‌های ابری – اطلاعات موقعیتی که روی وسایل قابل یافت هستند.
حتی عکس‌های و ویدئوهای عادی هم ممکن است دست‌آویز قرار بگیرند. مثلا عکس‌هایی که شرکت یک شخص در پروژه‌های آموزشی را نشان دهند و در وب‌سایت NGOها باشند یا حتی عکس‌هایی که سبک‌هایی زندگی را نشان بدهند که طالبان تاییدشان نمی‌کند.
درست به همین خاطر است که شهروندان زیادی با شتاب قصد پاک کردن سوابق زندگی آنلاینشان را دارند.
یک نهاد بشردوستانه آمریکا آخر هفته قبل در ایمیلی از همکارانش خواسته بود که سوابقی شامل عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌هایشان است و می‌تواند برای شهروندان افغان گران تمام شود را پاک کنند. همین توصیه به اعضای سفارت آمریکا در کابل هم انجام شد.
حتی برخی از سازمان‌های حقوق بشری یک راهنما به زبان انگلیسی و با ترجمه عربی منتشر کرده‌اند که گام به گام توضیح می‌دهد که هر کاربر چگونه می‌تواند حساب‌های کاربری‌اش را در شبکه‌های اجتماعی مختلف پام کند. البته این راهنما نخستین بار برای محافظت از معترضان هنگ کنگی نوشته شده بود.
برخی هم به مردم توصیه کرده‌اند که از اسناد فیزیکی‌شان عکس بگیرند و آنها را در سرویس‌های ابری آپلود کنند و اسناد کاغذی اصلی را بسوزانند. آنها به مردم اخطار کرده‌اند که طالبان را بدوی نپندارند، آنها می‌توانند آنجا که لازم دارند از فناوری استفاده کنند.
مقامات طالبان دوست دارند این روزها ادعا کنند که تغییر کرده‌اند و نسخه 2.0 ملایم‌تری دارند. اما آیا این نسخه 2.0 با نسخه دهه 1990 هم از نظر به رسمیت شناختن آزادی‌های شهروندی، متفاوت شده؟
این روزها شماری از مردم افغانستان در حال پاک کردن اطلاعات دیجیتال خود، رمزنگاری آنها، فکتوری ری‌ست گوشی‌ها یا حتی از بین بردن فیزیکی آنها برای غیرممکن کردن بازیابی اطلاعات هستند.
محب الله که در ابتدای این پست از او یاد کردیم، همه فهرست تماس مخاطب خارجی خود را در واتساپ حذف کرده و همه اطلاعات گوشی‌اش را پاک کرده. او البته کپی‌های از اسناد مهم خود را برای تعدادی از آشناهایش ارسال کرده تا حفظ شوند.
اما آیا این همه هراس منطقی است و طالبان علاقه یا توانایی این همه سرکشی به اطلاعات دیجیتال را دارد؟
شاید واقعا این ترس منطقی باشد. شاهد این امر این است که آنها در سال 2016 جلوی اتوبوسی را گرفتند و 12 نفر از سرنشینان آن را کشتند. در واقع اینها کارکنان اطلاعاتی دولت افغانستان بودند. طالبان برای پیدا کردن و جدا کردن آنها، از یک دستگاه بیومتریک استفاده کرد که دیتابیس اطلاعات زیستی کارکنان اطلاعاتی را داشت. از مسافران خواسته شد که انگشت خود را روی دستگاه اسکنر اثر انگشت بگذارند به همین راحتی 12 نفر نامطلوب از دید طالبان پیدا شدند.
حتی طالبان سابقه سرک کشیدن در فیس بوک برای پیدا کردن هویت اشخاص مشکوک به همکاری با آمریکایی‌ها را دارد. البته بعد مدتی فیس‌بوک متوجه قضیه شد و میزان دسترسی به اطلاعات پروفایل‌ها را محدود کرد.
سازمان Human Rights First در پی آن است که راهنماهایی برای آموزش سریع چگونگی اجتناب از فناوری تشخیص چهره و اطلاعات بیومتریک را منتشر کند. چرا که متوجه شده طالبان به دیتابیس اطلاعات بیومتریک ارتش آمریکا دست یافته است.
