خون در ادرار یا هماچوری چه علت‌هایی دارد و چطور تشخیص داده می‌شود؟

دیدن خون در ادرار می‌تواند نگران‌کننده باشد. در حالی که در بسیاری از موارد علت بی‌ضرر است، وجود خون در ادرار (هماچوری)  می‌تواند نشان دهنده یک اختلال جدی باشد.

خونی که می‌توانید ببینید، هماچوری ناخالص نامیده می‌شود. خون ادراری که فقط در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است (هماچوری میکروسکوپی) زمانی که پزشک ادرار شما را آزمایش می‌کند، پیدا می‌شود. در هر صورت، تعیین دلیل خونریزی مهم است.

درمان بستگی به علت دارد.

علائم

هماچوری ناخالص به دلیل وجود گلبول‌های قرمز، ادرار صورتی، قرمز یا کولا رنگ تولید می‌کند. برای تولید ادرار قرمز خون کمی نیاز است و خونریزی معمولاً دردناک نیست. با این حال، عبور لخته‌های خون در ادرار می‌تواند دردناک باشد.

ادرار خونی اغلب بدون علائم یا نشانه‌های دیگر رخ می‌دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

هر زمان که متوجه خون در ادرار شدید، به پزشک مراجعه کنید.

برخی از دارو‌ها مانند ملین Ex-lax و برخی غذا‌ها از جمله چغندر، ریواس و انواع توت‌ها می‌توانند باعث قرمز شدن ادرار شما شوند. تغییر رنگ ادرار ناشی از دارو، غذا یا ورزش ممکن است ظرف چند روز از بین برود.

ادرار خونی متفاوت به نظر می‌رسد، اما ممکن است نتوانید تفاوت را تشخیص دهید. بهتر است هر زمان که ادرار قرمز رنگ مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید.

علل

در هماچوری، کلیه‌ها – یا سایر بخش‌های دستگاه ادراری – به سلول‌های خونی اجازه می‌دهند به ادرار نشت کنند. مشکلات مختلفی می‌تواند باعث این نشت شود، از جمله:

• عفونت‌های دستگاه ادراری. این‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌ها از طریق مجرای ادرار وارد بدن شما شده و در مثانه تکثیر می‌شوند. علائم می‌تواند شامل میل مداوم به ادرار کردن، درد و سوزش همراه با ادرار و ادرار با بوی بسیار قوی باشد.

برای برخی از افراد، به ویژه افراد مسن، تنها نشانه بیماری ممکن است وجود خون میکروسکوپی در ادرار باشد.

• عفونت‌های کلیه (پیلونفریت). این‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌ها از جریان خون وارد کلیه‌های شما می‌شوند یا از حالب به کلیه(‌های) شما منتقل می‌شوند. علائم و نشانه‌ها اغلب شبیه عفونت‌های مثانه هستند، اگرچه عفونت‌های کلیه بیشتر باعث تب و درد پهلو می‌شوند.
• سنگ مثانه یا کلیه. مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ گاهی اوقات بر روی دیواره کلیه یا مثانه بلور‌هایی تشکیل می‌دهند. با گذشت زمان، کریستال‌ها می‌توانند به سنگ‌های کوچک و سخت تبدیل شوند.

سنگ‌ها عموماً بدون درد هستند، بنابراین احتمالاً متوجه نخواهید شد که آن‌ها را دارید مگر اینکه باعث انسداد شوند یا در حال دفع باشند. پس معمولاً علائم اشتباه وجود ندارد – به خصوص سنگ کلیه می‌تواند باعث درد طاقت‌فرسا شود. سنگ‌های مثانه یا کلیه نیز می‌توانند باعث خونریزی شدید و میکروسکوپی شوند.

• پروستات بزرگدشده. غده پروستات – که درست زیر مثانه است و قسمت بالایی مجرای ادرار را احاطه می‌کند – اغلب با نزدیک شدن به می‌انسالی مردان بزرگ می‌شود. سپس مجرای ادرار را فشرده می‌کند و تا حدی جریان ادرار را مسدود می‌کند. علائم و نشانه‌های بزرگی پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH) شامل اشکال در ادرار کردن، نیاز فوری یا مداوم به ادرار کردن و وجود خون قابل مشاهده یا میکروسکوپی در ادرار است. عفونت پروستات (پروستاتیت) می‌تواند علائم و نشانه‌های مشابهی را ایجاد کند.
• بیماری کلیوی. خونریزی میکروسکوپی ادراری یکی از علائم رایج گلومرولونفریت، التهاب سیستم فیلتر کلیه‌ها است. گلومرولونفریت ممکن است بخشی از یک بیماری سیستمیک مانند دیابت باشد یا به خودی خود رخ دهد. عفونت‌های ویروسی یا استرپتوکوکی، بیماری‌های عروق خونی (واسکولیت)، و مشکلات ایمنی مانند نفروپاتی IgA، که مویرگ‌های کوچکی که خون در کلیه‌ها را فیلتر می‌کنند (گلومرول‌ها) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند باعث گلومرولونفریت شود.
• سرطان. خونریزی ادراری قابل مشاهده ممکن است نشانه سرطان پیشرفته کلیه، مثانه یا پروستات باشد. متأسفانه، ممکن است در مراحل اولیه، زمانی که این سرطان‌ها قابل درمان هستند، علائم یا علائمی نداشته باشید.
• اختلالات ارثی کم خونی داسی شکل – نقص ارثی هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون – باعث خون در ادرار می‌شود، هماچوری قابل مشاهده و میکروسکوپی. سندرم آلپورت که بر غشا‌های فیلتر‌کننده در گلومرول کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد نیز می‌تواند.
• آسیب کلیه. ضربه یا آسیب دیگر به کلیه‌های شما در اثر تصادف یا ورزش‌های تماسی می‌تواند باعث ایجاد خون قابل مشاهده در ادرار شود.
• دارو‌ها داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید و پنی سیلین می‌توانند باعث خونریزی ادراری شوند. خون قابل مشاهده ادرار گاهی اوقات در صورت مصرف یک داروی ضد انعقاد مانند آسپرین و هپارین رقیق‌کننده خون رخ می‌دهد و همچنین به بیماری مبتلا می‌شوید که باعث خونریزی مثانه می‌شود.
• ورزش سنگین. به ندرت پیش می‌آید که ورزش شدید منجر به هماچوری شدید شود و علت آن ناشناخته است. ممکن است با ضربه به مثانه، کم آبی بدن یا تجزیه گلبول‌های قرمز خون که با ورزش هوازی پایدار رخ می‌دهد، مرتبط باشد.

دوندگان اغلب تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اگرچه هر کسی ممکن است بعد از یک تمرین شدید دچار خونریزی ادراری قابل مشاهده شود. اگر بعد از ورزش خون در ادرار خود مشاهده کردید، تصور نکنید که این خون ناشی از ورزش است. به پزشک خود مراجعه کنید.

اغلب علت هماچوری قابل شناسایی نیست.

عوامل خطر

تقریباً هر کسی – از جمله کودکان و نوجوانان – می‌تواند گلبول‌های قرمز در ادرار داشته باشد. عواملی که این احتمال را بیشتر می‌کنند عبارتند از:

• سن. بسیاری از مردان بالای 50 سال به دلیل بزرگ شدن غده پروستات گاه به گاه دچار هماچوری می‌شوند.
• عفونت اخیر التهاب کلیه پس از عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس از عفونی) یکی از علل اصلی خون ادراری قابل مشاهده در کودکان است.
• سابقه خانوادگی. اگر سابقه خانوادگی بیماری کلیوی یا سنگ کلیه دارید، ممکن است بیشتر مستعد خونریزی ادراری باشید.
• دارو‌های خاص آسپرین، مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی سیلین، خطر خونریزی ادراری را افزایش می‌دهند.
• ورزش سنگین. دوندگان مسافت طولانی به ویژه مستعد خونریزی ادراری ناشی از ورزش هستند. در واقع، گاهی اوقات این بیماری را هماچوری دویدن می‌نامند. اما هرکسی که به شدت ورزش می‌کند ممکن است علائمی ایجاد کند.

تشخیص

آزمایشات و معاینات زیر نقش کلیدی در یافتن علت وجود خون در ادرار شما دارند:

• معاینه فیزیکی، که شامل بحث در مورد سابقه پزشکی شما می‌شود.
• آزمایشات ادرار حتی اگر خونریزی شما از طریق آزمایش ادرار (تجزیه و تحلیل ادرار) کشف شده باشد، احتمالاً آزمایش دیگری انجام می‌دهید تا ببینید آیا ادرار شما هنوز حاوی گلبول‌های قرمز است یا خیر. آزمایش ادرار همچنین می‌تواند عفونت دستگاه ادراری یا وجود مواد معدنی که باعث سنگ کلیه می‌شوند را بررسی کند.
• تست‌های تصویربرداری اغلب، آزمایش تصویربرداری برای یافتن علت هماچوری مورد نیاز است. پزشک شما ممکن است سی تی اسکن یا‌ام آر آی یا معاینه اولتراسوند را توصیه کند.
• سیستوسکوپی پزشک شما یک لوله باریک مجهز به یک دوربین کوچک را به مثانه می‌زند تا مثانه و مجرای ادرار را از نظر علائم بیماری بررسی کند.

گاهی اوقات علت خونریزی ادراری را نمی‌توان پیدا کرد. در این صورت، پزشک ممکن است آزمایش‌های پیگیری منظم را توصیه کند، به‌ویژه اگر عوامل خطر سرطان مثانه مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض سموم محیطی یا سابقه پرتودرمانی را داشته باشید.

درمان

بسته به شرایطی که باعث هماچوری شما می‌شود، درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت ادراری، استفاده از داروی تجویزی برای کوچک کردن پروستات بزرگ شده یا درمان با امواج شوک برای شکستن سنگ‌های مثانه یا کلیه باشد. در برخی موارد، درمان لازم نیست.

حتماً پس از درمان با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که خون بیشتری در ادرار شما وجود ندارد.