آزمایش ادرار شامل حجم ادرار – رسوب ادرار چه اطلاعاتی به دست می‌دهند و چطور در تشخیص بیماری‌های کلیه کمک می‌کنند؟

حجم ادرار

حجم ادرار در ATN الگوریک اغلب کمتر از  است. با این وجوث؛ طبیعی بودن برون‌ده ادرار تشخیص ATN، را رد نمی‌کند زیرا در تعداد قابل ملاحظه‌ای از بیماران مبتلا به ATN، برون‌ده ادرار در حد L/d 2-1.5 است. این نوع ATN غیر الیگوریک اغلب با AKI ناشی از آنتی‌بیوتیک نفروتوکسیک ارتباط دارد. از سوی دیگر، آنوری (برون‌ده ادراری در حد صفر) باید تشخیصی به غیر از ATN را مطرح کند که مهم‌ترین آنها، انسداد است. تغییر وسیع برون‌ده ادرار روزانه نیز وجود انسداد را مطرح می‌سازد.

رسوب ادراری

در نارسایی پیش کلیوی تعداد متوسطی از قالب‌های (cast) دانه‌دار ظریف و هیالینی را می‌توان مشاهده کرد، ولی قالب‌های سلولی و دانه‌دار درشت شایع نیستند. در ATN، رسوب ادراری کاملاً شاخص است؛ قالب‌های دانه‌دار قهوه‌ای کثیف و سلول‌های اپیتلیال لوله‌های کلیه به صورت آزاد و داخل قالب‌ها بارزترین عناصر هستند و در ۸۰-۷۰% بیماران دچار ATN دیده می‌شوند. رسوب خوش‌خیم که حاوی تعداد کمی از اجزای شکل یافته است باید پزشک را به فکر انسداد بیاندازد. در AKI ناشی از رسوب داخلی لوله‌ای اگزالات (مثلاً بر اثر بیهوشی با متوکسی فلوران) یا انباشت اسید اوریک (همراه با هیپراوریسمی حاد پس از شیمی درمانی بیماری نئوپلاستیک)، رسوب ادرار حاوی مقادیر فراوانی از بلورهای اگزالات یا اسید اوریک است.

شاخص‌های ادراری

یک رشته از آزمون‌های تشخیصی مهم برای ارزیابی کار لوله‌های کلیه وجود دارد. رایج‌ترین و راحت‌ترین این آزمون‌ها، اندازه‌گیری سدیم و کراتی‌نین همزمان پلاسما و ادرار جهت محاسبه کسر دفعی سدیم () می‌باشد. علت استفاده از این شاخص‌ها به شرح زیر است: نسبت کراتی‌نین ادرار به پلاسما () شاخص کسر آب پالایش شده‌ای است که دفع می‌شود. اگر فرض بر این باشد که تمامی کراتی‌نین پالایش شده در گلومرول به داخل ادرار دفع می‌شود و این که مقادیر نسبتا اندکی از کراتی‌نین بر اثر ترشح به درون ادرار وارد می‌شود (یک فرض بسیار ساده شده ولی قابل قبول)، آنگاه هر گونه افزایش در غلظت کراتی‌نین ادرار نسبت به کراتی‌نین پلاسما، باید ناشی از برداشت آب باشد.

در ازاوتمی پیش کلیوی به دلیل کاهش مقدار پالائیده گلومرولی (glomerularfiltrate) که وارد هر نفرون می‌شود و تحریک اضافه برای احتباس نمک و آب به طور بارز در مقایسه با ATN به میزان قابل توجهی بیشتر است و غلظت سدیم ادرار به طور شاخص پائین است (جدول 4-32). از سوی دیگر در AKI نوع ATN، نفرون‌ها کسر عمده‌ای از سدیم و آب پالایش شده را دفع می‌کنند در نتیجه نسبت  پائین می‌آید، و  بالا می‌رود. یک مورد استثنای این قانون که پایین بودن  نشانگر ازوتمی پیش کلیوی و بالابودن  نشانگر ATN می‌باشد، مصرف داروهای مدر یا وجود گلوکوزوری است که موجب کاهش بازجذب سدیم توبولی و افزایش  می‌شود. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که در صورت مصرف داروهای مدر، میزان کسر دفعی اوره () کمتر از ۳۵، نشان دهنده عملکرد مطلوب لوله‌های کلیه است و بنابراین، به نفع این است که علت ازوتمی، پیش کلیوی است نه ARF استقرار یافته. به دلیل پاسخ‌های تطابقی، در یک بیمار مبتلا به بیماری کلیوی مزمن پیشرفته (CKD)، ازوتمی پیش کلیوی ممکن است با  کمتر از 1% همراه نباشد. بنابراین تفسیر این آزمون‌ها باید در همراهی با دیگر بررسی‌ها انجام شود زیرا استثناهای بالینی مهم برای این تعمیم دادن‌ها وجود دارند. برای مثال، انواع خاصی از ATN مانند موارد سوختگی شدید، سپسیس، و آسیب کلیوی ناشی از ماده حاجب، یا وضعیت‌های همراه با التهاب عروقی مانند گلومرولونفریت حاد، واسکولیت حاد یا رد پیوند کلیه، ممکن است تمام مشخصات بالینی ATN را داشته باشند اما  کمتر از ۱% باشد.

موارد کاربرد سایر آزمون‌های تشخیصی و نمونه‌برداری از کلیه

اگر تشخیص ازوتمی پیش کلیوی یا ATN در حد معقولی قطعی باشد و بستر بالینی به گونه‌ای باشد که نیاز به رد سایر علل ازوتمی حاد را ایجاب نکند، نیازی به ارزیابی تشخیصی دیگر نیست. زمانی نیاز به انجام بررسی‌های تشخیصی بیشتر وجود دارد که: ۱) تشخیص قطعی نباشد، بخصوص اگر بستر بالینی احتمالات دیگری نظیر انسداد یا گونه‌ای باشند که تشخیص ازوتمی پیش کلیوی یا ATN بعید باشد (مانند آنوری)؛ یا ۳) الیگوری بیش از ۴ هفته ادامه یابد.

اولتراسونوگرافی دستگاه ادراری روشی غیرتهاجمی برای تعیین وجود اتساع تشکیلات جمع کننده می‌باشد که مطرح کنندهٔ AKI پس کالیوی است. روش‌های رادیونوکلئید، جهت ارزیابی وجود یا فقدان جریان خون کلیوی، تفاوت در جریان خون دو کلیه و عملکرد دفعی (ترشحی) وجود دارند. با این حال، دقت آنها در تعیین میزان مطلق جریان خون کمتر است. نمونه‌برداری از کلیه در مواردی استفاده می‌شود که ارزیابی بالینی و آزمایشگاهی، تشخیصی به جز آسیب ایسکمیک یا نفروتوکسیک را مطرح کنند که در این موارد ممکن است درمان خاص آن بیماری لازم شود. این بیماری‌ها شامل گلومرولونفریت، واسکولیت، سندرم همولیتیک – اورمیک (HUS)، پورپورای ترومبوتیک – ترومبوسیتوپنیک (TTP) و نفریت بینابینی آلرژیک می‌باشد.