معرفی کتاب رمزشکن: جنیفر داودنا، ویرایش ژن و آینده نژاد بشر

جنیفر داودنا ( Jennifer Doudna زیست‌شیمی‌دان اهل ایالات متحده آمریکا و استاد دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است. او از سال ۱۹۹۷ پژوهشگر مؤسسه پزشکی هاورد هیوز بوده‌است. او در سال ۲۰۲۰ به همراه امانوئل شرپانتیه به دلیل «فراهم کردن روشی برای ویرایش ژنوم» یا توسعه ویرایش ژن کریسپر برندهٔ جایزه نوبل شیمی شد.

داودنا برای کارهای اساسی و رهبری خود در زمینه ویرایش ژنوم با واسطه CRISPR چهره برجسته ای در آنچه “انقلاب CRISPR” نامیده می‌شود بوده‌است. در سال ۲۰۱۲، داودنا و امانوئل شرپانتیه اولین کسانی بودند که پیشنهاد کردند CRISPR-Cas9 (آنزیم‌های باکتری‌هایی که ایمنی میکروبی را کنترل می‌کنند) برای ویرایش قابل برنامه‌ریزی ژنوم‌ها استفاده شود که اکنون به عنوان یکی از مهمترین کشفیات در تاریخ زیست‌شناسی شناخته می‌شود.

در کتاب رمز شکن: جنیفر دودنا، ویرایش ژن، و آینده نژاد بشر، همان نویسنده پرفروش زندگینامه لئوناردو داوینچی و استیو جابز ، یعنی والتر ایساکسون، با روایتی «قانع‌کننده» بازمی‌گردد تا توضیح دهد که چگونه جنیفر داودنا برنده جایزه نوبل و همکارانش انقلابی را به راه انداختند که به ما امکان می‌دهد بیماری‌ها را درمان کنیم، بر ویروس‌ها غلبه کنیم و سالم‌تر باشیم.

وقتی جنیفر دودنا کلاس ششم بود، یک روز به خانه آمد و متوجه شد که پدرش کتابی با عنوان مارپیچ دوگانه را روی تختش گذاشته، ابتدا فکر کرد یکی از آن داستان‌های پلیسی است. وقتی در یکشنبه بارانی آن را خواند، متوجه شد که با کتابی سر و کار دارد که دست کمی از یک رمان پلیسی از نظر هیجان ندارد. همانطور که او صفحات را با سرعت می‌خواند، مجذوب داستان درام شدید در زمینه رقابت برای کشف رمز زندگی شد.

عاقبت همین جنیفر دودنا که ابزاری آسان برای ویرایش DNA را کشف کرد. خیلی‌ها این ابزار را که CRISPR نامیده می‌شود مهم‌ترین پیشرفت زیست‌شناسی از زمان کشف DNA می‌دانند. ابزاری که یکی از معجزات پزشکی است و سؤالات اخلاقی زیادی را هم برانگیخته است.

نیم قرن گذشته عصر دیجیتال بوده است که بر پایه ریزتراشه، کامپیوتر و اینترنت استوار است. اکنون ما در حال ورود به یک انقلاب علوم زیستی هستیم.

آیا ما باید از توانایی جدید خود برای هک تکامل خود استفاده کنیم تا کمتر در معرض ویروس‌ها قرار بگیریم؟ و در مورد پیشگیری از افسردگی چطور؟ … آیا باید به والدین اجازه دهیم، در صورت توان مالی، قد یا عضلات یا ضریب هوشی فرزندانشان را افزایش دهند؟

پس از کمک به کشف CRISPR، دودنا در مبارزه با این مسائل اخلاقی پیشرو شد و با همکارش امانوئل شارپنتیه جایزه نوبل 2020 را برد. داستان او یک “داستان کارآگاهی جذاب” است.

جنیفر دودنا نمی‌توانست بخوابد. دانشگاه برکلی، دانشگاهی که او به خاطر نقشش در اختراع فناوری ویرایش ژن موسوم به CRISPR در آن یک ابرستاره بود، به تازگی پردیس خود را به دلیل شیوع سریع همه‌گیری ویروس کرونا تعطیل کرده بود.

پسر دبیرستانی‌اش -اندی- را به ایستگاه قطار برد تا راهی یک مسابقه ساخت روبات شود. ساعت 2 بامداد، او شوهرش را بیدار کرد و اصرار کرد که قبل از شروع مسابقه، زمانی که بیش از 1200 کودک در یک مرکز همایش سرپوشیده جمع شده بودند، او را بازگردانند. لباس‌هایشان را پوشیدند، سوار ماشین شدند، یک پمپ بنزین باز پیدا کردند و سه ساعت رانندگی کردند. اندی، تک فرزند آنها، از دیدن آن‌ها خوشحال نشد، اما آن‌ها او را متقاعد کردند که وسایل خود را جمع کند و به خانه بیاید. بعدش اندی پیامکی دریافت کرد که حاکی از لغو مسابقه بود.

اینجا بود متوجه شد که بیماری کرونا چقدر در آستانه زیر و رو کردن دنیاست. روز بعد – جمعه، 13 مارس 2020 – او جلسه‌ای را با همکاران برکلی و دیگر دانشمندان  رهبری کرد تا درباره نقش‌هایی که آن‌ها ممکن است بتوانند ایفا کنند، بحث کنند.

ده‌ها نفر از آن‌ها از محوطه متروک برکلی عبور کردند و در ساختمان شیک سنگی و شیشه‌ای که آزمایشگاه او را در خود جای داده بود، جمع شدند. صندلی‌های اتاق کنفرانس طبقه همکف در کنار هم قرار گرفته بودند، بنابراین اولین کاری که انجام دادند این بود که آن‌ها را به فاصله شش فوت از هم قرار دادند. سپس آن‌ها یک سیستم ویدئویی را روشن کردند تا پنجاه محقق دیگر از دانشگاه‌های اطراف بتوانند با زوم به آن بپیوندند. دودنا در حالی که در مقابل اتاق ایستاده بود تا آن‌ها را جمع کند تا گامی مؤثر برای مبارزه با بیماری بردارند.

ابزار ویرایش ژنی که دودنا و دیگران در سال 2012 توسعه دادند بر اساس یک ترفند مبارزه با ویروس باکتری‌هاست. باکتری‌ها در DNA خود، توالی‌های مکرر خوشه‌ای به نام CRISPRS ایجاد می‌کنند که می‌توانند ویروس‌هایی را که به آن‌ها حمله می‌کنند به خاطر بسپارند و سپس نابود کنند.

دودنا، اسلاید‌هایی را نشان داد که راه‌هایی را برای مقابله با کرونا پیشنهاد می‌کرد.

اولین تیمی که دودنا جمع‌آوری کرد، وظیفه ایجاد یک آزمایشگاه تست کرونا را بر عهده گرفت. به تیم دیگری ماموریت داده شد تا انواع جدیدی از آزمایشات کروناویروس را بر اساس CRISPR توسعه دهند. سه سال قبل، او و دو تن از دانشجویان فارغ التحصیلش شرکتی را راه‌اندازی کرده بودند تا از CRISPR به عنوان ابزاری برای تشخیص بیماری‌های ویروسی استفاده کنند…

نام کتاب: The Code Breaker: Jennifer Doudna, Gene Editing, and the Future of the Human Race
نویسنده: Walter Isaacson

این کتاب هنوز به فارسی ترجمه نشده است.