از نظر پزشکی برای زنی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته چه کارهایی باید انجام شود؟ چه آزمایشات و داروهایی لازم است؟

منبع نوشته زیر کتاب مرجع پزشکی زنان بکمن است. ممکن است برخی از جزئیات این نوشته با ساختار اجرایی ما تفاوت داشته باشد، اما خواندن و مرور این مطلب هم برای پزشکان و هم مخاطب غیرپزشک مفید است و ممکن است زمانی سودمند باشد. برخی از چیزهای این متن ممکن است در تعارض با تصورات اولیه عموم یا حتی پزشکان باشد. این نکات در متن زیر بولد شده‌اند.

اگر زنی که تعرض جنسی را تجربه کرده است با مطب پزشک، اورژانس یا کلینیک تماس بگیرد، باید به مراجعه فوری به مراکز بهداشتی تشویق شود و به او توصیه شود که این کار‌ها را انجام ندهد:

تعویض لباس، حمام کردن، دوش واژینال، ادرار کردن، مدفوع کردن، شستن دهان، تمیز کردن ناخن‌ها، سیگار کشیدن، خوردن و نوشیدن.

در سال‌های اخیر تمایلی به اجرای برنامه‌های بیمارستانی برای انجام معاینات فوری طبی و جمع‌آوری مدارک، توسط معاینه‌کننده پرستار تعرض جنسی، یا معاینه‌کننده قانونی تعرض جنسی ایجاد شده است. پزشکان در ایجاد این عمل و خط مشی آن و اجرایی کردن این برنامه‌ها و خدمت به عنوان منابع ارجاع، مشاوره و پیگیری نقش دارند. هر چند در برخی مناطق کشور همچنان متخصصین زنان و زایمان اولین نقطه تماس برای ارزیابی و مراقبت پس از تعرض جنسی هستند.

در یک موقعیت بهینه، زن قادر به جستجوی مراقبت در یک مؤسسه با تیم چند رشته‌ای آموزش دیده می‌باشد. یکی از اعضای تیم باید در کنار بیمار باقی بماند تا به ایجاد احساس امنیت و بی‌خطری کمک کند و روند درمان که به ویژه شامل اطمینان دادن به بیمار در باره گناهکار نبودنش است، را آغاز کند. بیمار با حالتی حمایتی و بدون قضاوت باید تشویق به صحبت درباره تعرض و احساساتش بشود.

درمان تروما‌های (آسیب‌های جسمی) تهدیدکننده حیات باید فورأ شروع شود. چنین تروما‌هایی نادرند، اگرچه تروما‌های کوچکتر در یک چهارم قربانیان دیده می‌شوند. حتی در شرایط تهدیدکننده حیات، هر گونه حس مراقبت که بتوان به بیمار داد کمک‌کننده است. اخذ رضایت برای درمان نه تنها یک درخواست قانونی است بلکه جنبه مهمی از حمایت عاطفی بیمار است و به این صورت است که بیمار مجدد کنترل بدن خودش و شرایطش را به دست بگیرد.

اگرچه بیماران عموما بی‌میل هستند، باید به همکاری با پلیس تشویق شوند. زیرا این همکاری با نتایج احساسی بهتری برای قربانیان همراه است. گرفتن شرح حال تعرض جنسی برای به دست آوردن اطلاعات طبی و قانونی ضروری است و به اندازه فعالیت درمانی اهمیت دارد. به یادآوردن جزئیات تعرض در محیط حمایتی مرکز مراقبت سلامت به قربانی اجازه می‌دهد تا درکی از آنچه اتفاق افتاده پیدا کند و ترمیم احساسی را آغاز کند.

معاینه فیزیکی قربانیان تعرض جنسی باید تحت معاینه کامل فیزیکی از جمله معاینه لگنی قرار بگیرند. نمونه‌های قانونی باید برداشته شوند، و کشت‌ها یا سایر آزمایش‌ها برای بیماری منتقله از نظر مقاربت جنسی STDs باید گرفته شوند. در زمان جمع‌آوری نمونه‌های قانونی، مهم است که پزشک دستورات روی کیت نمونه قانونی را دنبال کند. اگر از او خواسته شود تا معاینه تعرض جنسی را انجام دهد پزشکی که تجربه ندارد باید درخواست کمک کند تا از جمع‌آوری مناسب مدرک اطمینان حاصل شود. این نمونه‌ها در مالکیت یا کنترل متخصصین سلامت قرار می‌گیرد تا زمانی که به یک نماینده قانونی مناسب تحویل شود. این روند تضمین می‌کند که نمونه درست به آزمایشگاه قانونی برسد و زنجیره مدارک نامیده می‌شود.

چه آزمایش‌های باید حتما انجام شود؟

تست‌های اولیه آزمایشگاهی باید شامل کشت‌ها یا سایر آزمایش‌ها از واژن، مقعد (آنوس) و حلق برای STDs باشند. گرفتن سرم برای انجام RPR برای سیفیلیس، آنتی ژن‌های هپاتیت و HIV لازم است.

آزمایش ادرار، کشت و حساسیت آنتی بیوتیکی و آزمایش بارداری برای زنان در سنین باروری (صرفنظر از وضعیت پیشگیری از بارداری) گرفته شوند.

پیشگیری یا پروفیلاکسی آنتی بیوتیکی در صورت لزوم باید ارائه شود. در ضمن پیشگیری اورژانسی بارداری باید عرضه شود.

دقت شود که تجاوز و تعرض جنسی عبارت‌های قانونی هستند که نباید در پرونده پزشکی ثبت شوند. بلکه ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت باید یافته‌ها را گزارش کنند و نتیجه‌گیری نکنند. (یعنی قضاوت حقوقی و قانونی کار پزشک نیست و تیم سلامت نیست و فقط باید مشاهدات مستقیم و معاینات را ثبت کنند.)

طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از افشا و درمان اولیه، باید تلفنی یا حضوری برای مراقبت پس از درمان تماس گرفت. در این زمان مشکلات جسمی و احساسی و مدیریت می‌شوند و قرار ملاقات بعدی پیگیری و برنامه‌ریزی می‌شود. مشکلات بالقوه جدی مانند افکار خودکشی، خونریزی رکتال و شواهد عفونت لگنی ممکن است در این دوره توسط قربانی مورد توجه قرار نگیرند که علت آن می‌تواند ترس یا تداوم اختلال عملکرد شناختی باشد. سؤالات خاصی برای اطمینان از عدم وقوع چنین مشکلاتی باید پرسیده شود.

آزمایش HIV بیمار باید طی ۷۲ ساعت از تعرض اولیه آزمایش شود و سپس ۶ هفته، ۳ ماه و ۶ ماه بعد تکرار شود. پزشک باید مشاوره پیشگیری اولیه و کاهش خطر HIV را ارائه نماید.

در ویزیت پیگیری یک هفته بعد، مرور کلی پیشرفت بیمار انجام می‌شود و هر مشکل اختصاصی جدید عنوان می‌گردد. ویزیت روتین بعدی در هفته ۶ است که در آن بررسی کامل شامل معاینه فیزیکی کامل، تکرار تست‌های STDs و تکرار RPR انجام می‌شود. ویزیت دیگری در هفته ۱۲ تا ۱۸ ممکن است، برای تکرار تست HIV ضروری باشد.

اگرچه اطلاعات فعلی عفونت HIV اجازه تخمین ریسک تماس برای قربانیان تعرض جنسی را نمی‌دهد. هر قربانی باید هر حمایت و مشورتی که لازم است را دریافت کند و در صورت لزوم جهت برنامه – مشاوره طولانی مدت ارجاع داده شود.

اگر پزشک در مراقبت حاد قربانی مستقیما درگیر نبوده است، دریافت مدارک بررسی اورژانسی بیمار کمک‌کننده است. این کار پزشک را قادر می‌سازد تا از انجام کلیه تست‌های مناسب اطمینان حاصل کند و نتایج کامل را آماده کند.

موضوعات روانی

زنی که تحت تعرض جنسی قرار گرفته است در طی مدت تعرض، کنترلش را بر روی زندگی خودش از دست می‌دهد. انسجام و گاه زندگی وی تهدید می‌شود. او ممکن است ترس، عصبانیت یا اضطراب شدیدی را تجربه کند.

سندرم آسیب تجاوز

پس از تعرض سندرم آسیب تجاوز که دارای مرحله حاد و تأخیری است، به طور شایعی رخ می‌دهد. سندرم آسیب تجاوز از بسیاری از جهات شبیه واکنش سوگواری است، همین طور تنها زمانی از بین می‌رود که قربانی از نظر احساسی بر روی آسیب و ضرر شخصی مربوط به حادثه کار کرده باشد و آن را با سایر تجربیات زندگی جایگزین کرده باشد. ناتوانی در فکرکردن یا به یاد آوردن چیز‌هایی مانند سوابق طبی، که اختلال عملکرد شناختی نامیده می‌شود، جنبه ناراحت‌کننده این سندرم است.

از دست دادن شناخت ممکن است باعث ایجاد ترس از “دیوانه بودن” یا “دیوانه” به نظر رسیدن توسط دیگران شود. این مسأله برای تیم مراقبت سلامت نیز ناامید‌کننده است، مگر اینکه مشخص شود که یک واکنش غیرعمدی، گذرا و قابل درک نسبت به تعرض جنسی است و یک عمل عمدی نیست.

مرحله حاد ( پاسخ فوری) مرحله حاد سندرم آسیب تجاوز از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد و با تحریف یا فلج مکانیسم‌های سازگاری بیمار مشخص می‌شود. پاسخ‌های ظاهری از شکل رفتار واضحأ کنترل شده تا از دست دادن کامل کنترل عاطفی، متغیرند. نشانه‌ها شامل درد عمومی در تمام بدن، سردرد، اختلالات خواب و غذا خوردن و علایم احساسی مانند افسردگی، اضطراب و تغییرات خلق می‌باشد.

مرحله تأخیری (سازمان یافته) مرحله تأخیری سندرم آسیب تجاوز با کابوس‌های شبانه، تداعی خاطرات حادثه (flashback)، فوبیا‌ها و علایم ژنیکولوژیک مشخص می‌شود. اغلب ماه‌ها تا سال‌ها پس از واقعه، رخ می‌دهد و سازگاری‌های اصلی زندگی را درگیر می‌کند.

اختلال اضطراب پس از آسیب (PTSD)

افرادی که تعرض جنسی یا فیزیکی را تجربه کرده‌اند در خطر بالای ایجاد اختلال اضطراب پس از آسیب هستند. مجموعه علایم ممکن است تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از تجربه آسیب‌زا ظاهر نشوند. این علایم شامل موارد زیر است: و تجربه دوباره حادثه تداعی خاطرات حادثه، کابوس‌های شبانه مکرر و به ویژه تصاویر ناخوانده که در هر زمانی ظاهر می‌شوند. واکنش‌های شدید فیزیکی و احساسی شامل لرزیدن و احساس سرما، تپش قلب یا واکنش‌های پانیک با یادآوری واضح حمله و دوری از موقعیت‌هایی که یادآور حادثه هستند از دیگر علائم اختلال اضطراب پس از آسیب است. این زنان از نظر احساسی کرخت می‌شوند. خانواده و دوستانشان را رد می‌کنند و توجهشان را به فعالیت‌های روزمره از دست می‌دهند. حتی ممکن است یک واکنش عمیق‌تر انکار آگاهی از اینکه حادثه واقعا رخ داده است، وجود داشته باشد. علائمی مانند به راحتی وحشتزده شدن، هوشیاری بیش از حد، تحریک‌پذیری، اختلالات خواب و فقدان تمرکز جزئی از مجموعه سوم علایم به نام “بیش برانگیختگی” است. این زنان اغلب وضعیت‌های همزمانی متعددی مانند افسردگی، اختلالات تجزیه‌ای (از دست دادن آگاهی از زمان حال یا “zoning out”، انواع اعتیاد و علایم فیزیکی متعددی دارند.

پیشگیری دارویی:

برای پیشگیری از عفونت سوزاک یا گنوره می‌توان آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سفترایکسون و آزیترومایسین تجویز کرد. برای پیشگیری از هفونت کلامیدیا تراکوماتیس یا تریکومونا واژینالیس می‌توان از سفتریاکسون و مترونیدازول و آزیترومایسین استفاده کرد. اگر زنی سه دوز واکسن هپاتیت را نزده باشد با واکسن هپاتیت B را دریافت کند.

اگر مشخص شده که شخص متجاوز ایدز داشته، بیمار باید تحت درمان 28 روزه ضدویروسی زیر نظر متخصص عفونی قرار بگیرد.

اگر آسیب و بریدگی رخ داده باشد، واکسن کزار باید تزریق شود.