نوروپاتی محیطی چه علت‌ها و علائمی دارد و چطور درمان می‌شود؟
نوروپاتی محیطی Peripheral neuropathy، در نتیجه آسیب به اعصاب واقع در خارج از مغز و نخاع (اعصاب محیطی) ایجاد می‌شود و اغلب باعث ضعف، بی‌حسی و درد، معمولاً در دست‌ها و پا‌ها می‌شود. همچنین می‌تواند سایر نواحی و عملکرد‌های بدن از جمله هضم، ادرار و گردش خون را تحت تاثیر قرار دهد.
سیستم عصبی محیطی شما اطلاعاتی را از مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) به بقیه بدن شما ارسال می‌کند. اعصاب محیطی نیز اطلاعات حسی را به سیستم عصبی مرکزی می‌فرستند.
نوروپاتی محیطی می‌تواند ناشی از آسیب‌های تروماتیک، عفونت‌ها، مشکلات متابولیک، علل ارثی و قرار گرفتن در معرض سموم باشد. یکی از شایع‌ترین علل دیابت است.
افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی معمولاً درد را به صورت ضربه زدن، سوزش یا گزگز توصیف می‌کنند. در بسیاری از موارد، علائم بهبود می‌یابند، به خصوص اگر ناشی از یک بیماری قابل درمان باشد. دارو‌ها می‌توانند درد نوروپاتی محیطی را کاهش دهند.
علائم
هر عصب در سیستم محیطی شما عملکرد خاصی دارد، بنابراین علائم به نوع اعصاب تحت تأثیر بستگی دارد. اعصاب به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- اعصاب حسی که احساساتی مانند دما، درد، لرزش یا لمس را از پوست دریافت می‌کنند
- اعصاب حرکتی که حرکت عضلات را کنترل می‌کنند
- اعصاب خودمختار که عملکرد‌هایی مانند فشار خون، تعریق، ضربان قلب، هضم و عملکرد مثانه را کنترل می‌کنند.
علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شروع تدریجی بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا سوزن سوزن شدن در پا‌ها یا دست‌ها، که می‌تواند به سمت بالا در پا‌ها و بازو‌های شما پخش شود.
- درد تند، ضربانی، ضربان دار یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- درد در حین فعالیت‌هایی که نباید باعث درد شوند، مانند درد در پا‌ها هنگام وزن دادن به آنها یا زمانی که آنها زیر پتو هستند.
- عدم هماهنگی و سقوط
- ضعف عضلانی
- احساس می‌کنید در حالی که دستکش یا جوراب پوشیده‌اید
- فلج اگر اعصاب حرکتی تحت تأثیر قرار گیرند
اگر اعصاب خودمختار تحت تأثیر قرار گیرند، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عدم تحمل گرما
- تعریق بیش از حد یا عدم توانایی در عرق کردن
- مشکلات روده، مثانه یا گوارشی
- افت فشار خون که باعث سرگیجه یا سبکی سر می‌شود
نوروپاتی محیطی می‌تواند یک عصب (مونونوروپاتی)، دو یا چند عصب در نواحی مختلف (مونونوروپاتی چندگانه) یا بسیاری از اعصاب (پلی نوروپاتی) را تحت تاثیر قرار دهد. سندرم تونل کارپال نمونه‌ای از مونو نوروپاتی است. اکثر افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی پلی نوروپاتی دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر متوجه سوزن سوزن شدن، ضعف یا درد غیرمعمول در دست یا پا شدید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. تشخیص و درمان زودهنگام بهترین فرصت را برای کنترل علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب محیطی ارائه می‌دهد.
علل
نوروپاتی محیطی آسیب عصبی ناشی از تعدادی شرایط مختلف است. شرایط بهداشتی که می‌توانند باعث نوروپاتی محیطی شوند عبارتند از:
- بیماری‌های خود ایمنی. این‌ها عبارتند از سندرم شوگرن، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم گیلن باره، پلی نوروپاتی دمیلینه‌کننده التهابی مزمن و واسکولیت.
- دیابت. این شایع‌ترین علت است. در میان افراد مبتلا به دیابت، بیش از نیمی از آنها دچار نوعی نوروپاتی خواهند شد.
- عفونت‌ها این‌ها شامل برخی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، از جمله بیماری لایم، زونا، ویروس اپشتین بار، هپاتیت B و C، جذام، دیفتری و HIV است.
- اختلالات ارثی اختلالاتی مانند بیماری شارکو ماری توث از انواع ارثی نوروپاتی هستند.
- تومور‌ها رشد، سرطانی (بدخیم) و غیر سرطانی (خوش خیم)، می‌تواند روی اعصاب ایجاد شود یا بر روی اعصاب فشار بیاورد. همچنین، پلی نوروپاتی می‌تواند در نتیجه برخی از سرطان‌های مرتبط با پاسخ ایمنی بدن ایجاد شود. این‌ها نوعی اختلال دژنراتیو به نام سندرم پارانئوپلاستیک هستند.
- اختلالات مغز استخوان. این‌ها شامل پروتئین غیر طبیعی در خون (گاموپاتی‌های مونوکلونال)، نوعی سرطان استخوان (میلوما)، لنفوم و بیماری نادر آمیلوئیدوز است.
- بیماری‌های دیگر. این‌ها عبارتند از بیماری کلیوی، بیماری کبد، اختلالات بافت همبند و تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید).
سایر علل نوروپاتی عبارتند از:
- اعتیاد به الکل انتخاب‌های غذایی ضعیف توسط افراد مبتلا به الکلیسم می‌تواند منجر به کمبود ویتامین شود.
- قرار گرفتن در معرض سموم. مواد سمی شامل مواد شیمیایی صنعتی و فلزات سنگین مانند سرب و جیوه است.
- دارو‌ها برخی دارو‌ها، به ویژه آن‌هایی که برای درمان سرطان (شیمی درمانی) استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث نوروپاتی محیطی شوند.
- من آسیب می‌بینم یا به عصب فشار می‌آورم. صدمات، مانند تصادفات ناشی از وسایل نقلیه موتوری، سقوط یا آسیب‌های ورزشی، می‌تواند اعصاب محیطی را از بین ببرد یا به آن آسیب برساند. فشار عصب می‌تواند ناشی از گچ گرفتن یا استفاده از عصا یا تکرار حرکتی مانند تایپ چند بار باشد.
- کمبود ویتامین. ویتامین‌های B – از جمله B-1، B-6 و B-12 – ویتامین E و نیاسین برای سلامت اعصاب بسیار مهم هستند.
در تعدادی از موارد، هیچ علتی را نمی‌توان شناسایی کرد (ایدیوپاتیک).
عوامل خطر
عوامل خطر نوروپاتی محیطی عبارتند از:
- دیابت، به خصوص اگر سطح قند شما به خوبی کنترل نشده باشد
- سوء استفاده از الکل
- کمبود ویتامین، به ویژه ویتامین B
- عفونت‌هایی مانند بیماری لایم، زونا، ویروس اپشتین بار، هپاتیت B و C و HIV
- بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند.
- اختلالات کلیه، کبد یا تیروئید
- قرار گرفتن در معرض سموم
- حرکات تکراری، مانند آن‌هایی که برای کار‌های خاص انجام می‌شود
- سابقه خانوادگی نوروپاتی
عوارض
عوارض نوروپاتی محیطی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوختگی و آسیب‌های پوستی. ممکن است تغییرات دما یا درد را در قسمت‌هایی از بدن که بی‌حس هستند احساس نکنید.
- عفونت پا‌ها و سایر نواحی فاقد حس ممکن است بدون اطلاع شما آسیب ببینند. این نواحی را به طور مرتب بررسی کنید و آسیب‌های جزئی را قبل از عفونی شدن درمان کنید، به خصوص اگر دیابت دارید.
- سقوط. ضعف و از دست دادن حس ممکن است با عدم تعادل و افتادن همراه باشد.
پیشگیری
بهترین راه برای پیشگیری از نوروپاتی محیطی، مدیریت شرایط پزشکی است که شما را در معرض خطر قرار می‌دهد، مانند دیابت، الکلیسم یا آرتریت روماتوئید.
انتخاب سبک زندگی سالم داشته باشید
این عادات از سلامت اعصاب شما حمایت می‌کنند:
- برای حفظ سلامت اعصاب از یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی استفاده کنید. با خوردن گوشت، ماهی، تخم مرغ، لبنیات کم چرب و غلات غنی شده از کمبود ویتامین B-12 محافظت کنید. اگر گیاهخوار یا گیاهخوار هستید، غلات غنی شده منبع خوبی از ویتامین B-12 هستند، اما در مورد مکمل‌های B-12 با پزشک خود مشورت کنید.
- به طور منظم تمرین کن. با تأیید پزشک، سعی کنید حداقل 30 دقیقه تا یک ساعت ورزش کنید، حداقل سه بار در هفته.
- از عواملی که ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، از جمله حرکات تکراری، موقعیت‌های فشرده که به اعصاب فشار وارد می‌کند، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، سیگار کشیدن و زیاده روی در مصرف الکل اجتناب کنید.
تشخیص
نوروپاتی محیطی علل بالقوه زیادی دارد. علاوه بر معاینه فیزیکی، که ممکن است شامل آزمایش خون باشد، تشخیص معمولاً به موارد زیر نیاز دارد:
- سابقه پزشکی کامل پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند، از جمله علائم، شیوه زندگی، قرار گرفتن در معرض سموم، عادات نوشیدن و سابقه خانوادگی بیماری‌های سیستم عصبی (عصبی).
- معاینه عصبی. پزشک شما ممکن است رفلکس‌های تاندون، قدرت و تون ماهیچه‌های شما، توانایی شما برای احساس برخی احساسات و وضعیت و هماهنگی شما را بررسی کند.
تست‌ها
پزشک ممکن است آزمایشاتی را تجویز کند، از جمله:
- آزمایشات خون این‌ها می‌توانند کمبود ویتامین، دیابت، عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی و سایر نشانه‌های شرایطی را که می‌توانند باعث نوروپاتی محیطی شوند را شناسایی کنند.
- تست‌های تصویربرداری سی تی اسکن یا‌ام آر آی می‌تواند به دنبال فتق دیسک، اعصاب فشرده (فشرده)، تومور‌ها یا سایر ناهنجاری‌های موثر بر رگ‌های خونی و استخوان‌ها باشد.
- تست‌های عملکرد عصبی الکترومیوگرافی (EMG) فعالیت الکتریکی عضلات شما را برای تشخیص آسیب عصبی ثبت می‌کند. یک سوزن نازک (الکترود) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی در حین انقباض عضله وارد ماهیچه می‌شود.
در همان زمان که پزشک یا تکنسین EMG یک الکترومیوگرام می‌گیرد، او معمولاً یک مطالعه هدایت عصبی را انجام می‌دهد. الکترود‌های تخت روی پوست قرار می‌گیرند و جریان الکتریکی کم اعصاب را تحریک می‌کند. پزشک پاسخ اعصاب شما به جریان الکتریکی را ثبت خواهد کرد.
- سایر تست‌های عملکرد عصبی این‌ها ممکن است شامل یک صفحه بازتابی خودکار باشد که نحوه عملکرد رشته‌های عصبی خودمختار را ثبت می‌کند، یک تست عرق که توانایی بدن شما برای تعریق را اندازه‌گیری می‌کند و تست‌های حسی که احساس لمس، ارتعاش، خنک شدن و گرما را ثبت می‌کند.
- بیوپسی عصبی این شامل برداشتن بخش کوچکی از یک عصب، معمولاً یک عصب حسی، برای جستجوی ناهنجاری‌ها است.
- بیوپسی پوست پزشک بخش کوچکی از پوست را برمی دارد تا به دنبال کاهش انتهای عصبی باشد.
درمان
اهداف درمان، مدیریت شرایطی است که باعث نوروپاتی شما می‌شود و علائم را کاهش می‌دهد. اگر آزمایش‌های آزمایشگاهی شما هیچ بیماری زمینه‌ای را نشان نمی‌دهد، پزشک ممکن است انتظار مراقبه را برای دیدن بهبود نوروپاتی شما توصیه کند.
دارو‌ها
علاوه بر دارو‌های مورد استفاده برای درمان بیماری‌های مرتبط با نوروپاتی محیطی، دارو‌هایی که برای تسکین علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- مسکن‌ها. دارو‌های مسکن بدون نسخه، مانند دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی، می‌توانند علائم خفیف را تسکین دهند. برای علائم شدیدتر، پزشک ممکن است دارو‌های مسکن تجویز کند.
دارو‌های حاوی مواد افیونی، مانند ترامادول یا اکسی کدون، می‌توانند منجر به وابستگی و اعتیاد شوند، بنابراین این دارو‌ها معمولاً تجویز نمی‌شوند مگر اینکه همه درمان‌های دیگر با شکست مواجه شوند.
- دارو‌های ضد تشنج. دارو‌هایی مانند گاباپنتین و پره گابالین که برای درمان صرع ساخته شده‌اند، ممکن است درد عصبی را تسکین دهند. عوارض جانبی می‌تواند شامل خواب آلودگی و سرگیجه باشد.
- درمان‌های موضعی کرم کپسایسین که حاوی ماده‌ای است که در فلفل تند یافت می‌شود، می‌تواند باعث بهبود جزئی در علائم نوروپاتی محیطی شود. ممکن است در محل استفاده از کرم دچار سوزش و سوزش پوست شوید، اما معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد. اما برخی افراد نمی‌توانند آن را تحمل کنند.
چسب‌های لیدوکائین درمانی دیگری است که روی پوست خود اعمال می‌کنید و ممکن است باعث تسکین درد شود. عوارض جانبی می‌تواند شامل خواب آلودگی، سرگیجه و بی‌حسی در محل چسب باشد.
- دارو‌های ضد افسردگی برخی از دارو‌های ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین، دوکسپین و نورتریپتیلین ، با تداخل در فرآیند‌های شیمیایی در مغز و نخاع که باعث احساس درد می‌شوند، به تسکین درد کمک می‌کنند.
مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین دولوکستین و دارو‌های ضد افسردگی طولانی رهش ونلافاکسین نیز ممکن است درد نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت را کاهش دهند.
عوارض جانبی دارو‌های ضد افسردگی ممکن است شامل خشکی دهان، حالت تهوع، خواب آلودگی، سرگیجه، تغییر در اشتها، افزایش وزن و یبوست باشد.
درمان‌ها و روش‌های مختلف ممکن است به کاهش علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی کمک کنند.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS). الکترود‌هایی که روی پوست قرار می‌گیرند، جریان الکتریکی ملایمی را در فرکانس‌های مختلف ایجاد می‌کنند. TENS باید روزانه 30 دقیقه به مدت حدود یک ماه اعمال شود.
- تبادل پلاسما و گلوبولین ایمنی داخل وریدی. این روش‌ها، که به سرکوب فعالیت سیستم ایمنی کمک می‌کنند، ممکن است برای افراد مبتلا به شرایط التهابی خاص مفید باشد.
تبادل پلاسما شامل برداشتن خون، سپس حذف آنتی بادی‌ها و سایر پروتئین‌ها از خون و بازگرداندن خون به بدن شما است. در ایمونوگلوبولین درمانی، شما سطوح بالایی از پروتئین‌ها را دریافت می‌کنید که به عنوان آنتی بادی (ایمونوگلوبولین‌ها) عمل می‌کنند.
- فیزیوتراپی اگر ضعف عضلانی دارید، فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود حرکات شما کمک کند. همچنین ممکن است به بریس دست یا پا، عصا، واکر یا ویلچر نیاز داشته باشید.
- عمل جراحی. اگر نوروپاتی ناشی از فشار روی اعصاب، مانند فشار ناشی از تومور‌ها، دارید، ممکن است برای کاهش فشار به جراحی نیاز داشته باشید.
طب جایگزین
برخی از افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی از درمان‌های مکمل برای تسکین استفاده می‌کنند. اگرچه محققان این تکنیک‌ها را به اندازه اکثر دارو‌ها به طور کامل مطالعه نکرده‌اند، درمان‌های زیر قول‌هایی را نشان داده‌اند:
- طب سوزنی. قرار دادن سوزن‌های نازک در نقاط مختلف بدن ممکن است علائم نوروپاتی محیطی را کاهش دهد. ممکن است قبل از اینکه متوجه بهبودی شوید، به چندین جلسه نیاز دارید. طب سوزنی به طور کلی زمانی ایمن تلقی می‌شود که توسط یک پزشک مجاز با استفاده از سوزن‌های استریل انجام شود.
- آلفا لیپوئیک اسید سال هاست که از این به عنوان درمانی برای نوروپاتی محیطی در اروپا استفاده می‌شود. استفاده از اسید آلفا لیپوئیک را با پزشک خود در میان بگذارید زیرا می‌تواند بر سطح قند خون تأثیر بگذارد. سایر عوارض جانبی می‌تواند شامل ناراحتی معده و بثورات پوستی باشد.
- گیاهان. برخی از گیاهان دارویی، مانند روغن گل مغربی، ممکن است به کاهش درد نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت کمک کند. برخی از گیاهان با دارو‌ها تداخل دارند، بنابراین گیاهانی را که در نظر دارید با پزشک خود در میان بگذارید.
- آمینو اسید. اسید‌های آمینه، مانند استیل-ال-کارنیتین، ممکن است برای افرادی که تحت شیمی درمانی قرار گرفته‌اند و افراد مبتلا به دیابت مفید باشد. عوارض جانبی ممکن است شامل حالت تهوع و استفراغ باشد.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
برای کمک به مدیریت نوروپاتی محیطی:
- مراقب پا‌های خود باشید، به خصوص اگر دیابت دارید. روزانه از نظر تاول، بریدگی یا پینه چک کنید. جوراب نخی نرم و گشاد و کفش‌های پد دار بپوشید. می‌توانید از حلقه نیم دایره‌ای که در فروشگاه‌های لوازم پزشکی موجود است استفاده کنید تا روتختی‌ها را از پا‌های داغ یا حساس دور نگه دارید.
- ورزش. ورزش منظم، مانند پیاده روی سه بار در هفته، می‌تواند درد نوروپاتی را کاهش دهد، قدرت عضلانی را بهبود بخشد و به کنترل سطح قند خون کمک کند. روتین‌های ملایم مانند یوگا و تای چی نیز ممکن است کمک‌کننده باشد.
- سیگار کشیدن را ترک کن. سیگار کشیدن می‌تواند بر گردش خون تأثیر بگذارد و خطر مشکلات پا و سایر عوارض نوروپاتی را افزایش دهد.
- وعده‌های غذایی سالم بخورید. تغذیه خوب به ویژه برای اطمینان از دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مهم است. میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- از مصرف زیاد الکل خودداری کنید. الکل می‌تواند نوروپاتی محیطی را بدتر کند.
- سطح گلوکز خون خود را کنترل کنید. اگر دیابت دارید، این به کنترل قند خون شما کمک می‌کند و ممکن است به بهبود نوروپاتی شما کمک کند.
