پریتونیت چیست؟ علائم و شیوه تشخیص و درمان آن

پریتونیت Peritonitis التهاب صفاق است که یک غشای ابریشم مانند است که دیواره داخلی شکم را می‌پوشاند و اندام‌های داخل شکم را می‌پوشاند. پریتونیت معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی یا قارچی است.

دو نوع پریتونیت وجود دارد:

• پریتونیت باکتریایی خودبخودی: گاهی اوقات پریتونیت به عنوان یک عارضه بیماری کبدی مانند سیروز یا بیماری کلیوی ایجاد می‌شود.
• پریتونیت ثانویه پریتونیت می‌تواند در اثر پارگی ( سوراخ شدن ) در شکم یا به عنوان عارضه سایر شرایط پزشکی ایجاد شود.

پریتونیت به مراقبت فوری پزشکی برای مبارزه با عفونت و در صورت لزوم برای درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای نیاز دارد. درمان پریتونیت معمولاً شامل آنتی بیوتیک و در برخی موارد جراحی است. پریتونیت در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عفونت شدید و بالقوه تهدید‌کننده زندگی در سراسر بدن شما شود.

یکی از علل شایع پریتونیت، درمان دیالیز صفاقی است. اگر تحت درمان دیالیز صفاقی هستید، می‌توانید با رعایت بهداشت قبل، حین و بعد از دیالیز از پریتونیت پیشگیری کنید.

علائم

علائم و نشانه‌های پریتونیت عبارتند از:

• درد یا حساسیت شکمی
• نفخ یا احساس پری در شکم
• تب
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• اسهال
• خروجی ادرار کم
• تشنگی
• ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز
• خستگی
• گیجی

اگر دیالیز صفاقی دریافت می‌کنید، علائم پریتونیت نیز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مایع دیالیز ابری
• لکه‌ها، رشته‌ها یا توده‌های سفید (فیبرین) در مایع دیالیز

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

پریتونیت می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد اگر به موقع درمان نشود. اگر درد یا حساسیت شدید در شکم، نفخ شکم یا احساس پری مرتبط با موارد زیر دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• تب
• تهوع و استفراغ
• خروجی ادرار کم
• تشنگی
• ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز

اگر دیالیز صفاقی دریافت می‌کنید، اگر مایع دیالیز این شرایط را پیدا کرده فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• ابری است یا رنگ غیر معمولی دارد
• حاوی لکه‌های سفید
• حاوی رشته یا توده (فیبرین)
• بوی غیرمعمولی دارد، به خصوص اگر ناحیه اطراف لوله (کاتتر) قرمز یا دردناک باشد.

پریتونیت ممکن است در اثر ترکیدن آپاندیس یا آسیب شکمی ناشی از تروما ایجاد شود.

علل

عفونت صفاق ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در بیشتر موارد، علت پارگی (سوراخ) در دیواره شکم است. اگرچه نادر است، اما این وضعیت می‌تواند بدون پارگی شکم ایجاد شود.

علل شایع پارگی که منجر به پریتونیت می‌شود عبارتند از:

• اقدامات پزشکی، مانند دیالیز صفاقی. دیالیز صفاقی از لوله‌ها (کاتتر) برای حذف مواد زائد از خون شما استفاده می‌کند، زمانی که کلیه‌های شما دیگر نمی‌توانند این کار را به اندازه کافی انجام دهند. عفونت ممکن است در طول دیالیز صفاقی به دلیل محیط ناپاک، بهداشت نامناسب یا تجهیزات آلوده رخ دهد. پریتونیت همچنین ممکن است به عنوان یک عارضه جراحی دستگاه گوارش، استفاده از لوله‌های تغذیه یا روشی برای خارج کردن مایعات از شکم و به ندرت به عنوان عارضه کولونوسکوپی یا آندوسکوپی ایجاد شود.
• آپاندیس پاره شده، زخم معده یا کولون سوراخ شده. هر یک از این شرایط می‌تواند به باکتری‌ها اجازه دهد تا از طریق سوراخی در دستگاه گوارش وارد صفاق شوند.
• پانکراتیت. التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) که با عفونت عارض شده است، اگر باکتری به خارج از پانکراس گسترش یابد، ممکن است منجر به پریتونیت شود.
• دیورتیکولیت عفونت کیسه‌های کوچک و برآمده در دستگاه گوارش شما (دیورتیکولوز) ممکن است در صورت پاره شدن یکی از کیسه‌ها و ریختن مواد زائد روده به داخل حفره شکم باعث پریتونیت شود.
• ضربه. آسیب یا تروما ممکن است با اجازه دادن به باکتری‌ها یا مواد شیمیایی از سایر قسمت‌های بدن شما وارد صفاق شود و باعث پریتونیت شود.

پریتونیتی که بدون پارگی شکم ایجاد می‌شود (پریتونیت باکتریایی خود به خودی) معمولاً از عوارض بیماری‌های کبدی مانند سیروز است. سیروز پیشرفته باعث ایجاد مقدار زیادی مایع در حفره شکمی شما می‌شود. این تجمع مایع مستعد ابتلا به عفونت باکتریایی است.

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به پریتونیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• دیالیز صفاقی: پریتونیت می‌تواند در افرادی که تحت درمان دیالیز صفاقی قرار می‌گیرند رخ دهد.
• سایر شرایط پزشکی: شرایط پزشکی زیر خطر ابتلا به پریتونیت را افزایش می‌دهد: سیروز کبدی، آپاندیسیت، بیماری کرون، زخم معده، دیورتیکولیت و پانکراتیت.
• سابقه پریتونیت. هنگامی که پریتونیت داشتید، خطر ابتلای مجدد به آن ممکن است بیشتر از افرادی باشد که هرگز پریتونیت نداشته‌اند.

عوارض

در صورت عدم درمان، پریتونیت می‌تواند فراتر از صفاق شما گسترش یابد، جایی که ممکن است باعث موارد زیر شود:

• عفونت در سراسر بدن شما (سپسیس). سپسیس یک وضعیت به سرعت در حال پیشرفت و تهدید‌کننده زندگی است که می‌تواند باعث شوک، نارسایی اندام‌ها و مرگ شود.

پیشگیری

اغلب، پریتونیت همراه با دیالیز صفاقی توسط میکروب‌های اطراف لوله (کاتتر) ایجاد می‌شود. اگر دیالیز صفاقی دریافت می‌کنید، اقدامات زیر را برای جلوگیری از پریتونیت انجام دهید:

• قبل از دست زدن به کاتتر، دست‌های خود را از جمله زیر ناخن‌ها و بین انگشتان خود بشویید.
• هر روز پوست اطراف کاتتر را با یک ماده ضد عفونی‌کننده تمیز کنید.
• لوازم خود را در یک منطقه بهداشتی نگهداری کنید.
• در هنگام تعویض مایعات دیالیز از ماسک جراحی استفاده کنید.
• با تیم مراقبت از دیالیز خود در مورد مراقبت مناسب از کاتتر دیالیز صفاقی خود صحبت کنید.

اگر قبلاً پریتونیت داشته‌اید یا به دلیل شرایط پزشکی مانند سیروز کبدی تجمع مایع صفاقی دارید، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌ها را برای جلوگیری از پریتونیت تجویز کند. اگر از یک مهار‌کننده پمپ پروتون استفاده می‌کنید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف آن را متوقف کنید.

تشخیص

برای تشخیص پریتونیت، پزشک در مورد سابقه پزشکی شما با شما صحبت می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. هنگامی که پریتونیت با دیالیز صفاقی همراه است، علائم و نشانه‌های شما، به ویژه مایع دیالیز کدر، ممکن است برای تشخیص این بیماری کافی باشد.

در موارد پریتونیت که در آن عفونت ممکن است نتیجه سایر شرایط پزشکی باشد (پریتونیت ثانویه) یا در آن عفونت ناشی از تجمع مایع در حفره شکم شما باشد (پریتونیت باکتریایی خود به خودی)، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را برای تأیید تشخیص توصیه کند. :

• آزمایشات خون ممکن است نمونه‌ای از خون شما گرفته شود و به آزمایشگاه فرستاده شود تا تعداد گلبول‌های سفید خون بالا بررسی شود. همچنین ممکن است برای تعیین وجود باکتری در خون شما کشت خون انجام شود.
• تست‌های تصویربرداری پزشک شما ممکن است بخواهد از اشعه ایکس برای بررسی سوراخ‌ها یا سوراخ‌های دیگر در دستگاه گوارش شما استفاده کند. ممکن است از سونوگرافی نیز استفاده شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است به جای اشعه ایکس از توموگرافی کامپیوتری (CT) استفاده کند.
• تجزیه و تحلیل مایع صفاقی با استفاده از یک سوزن نازک، پزشک ممکن است از مایع صفاق شما (پاراسنتز) نمونه‌برداری کند، به خصوص اگر دیالیز صفاقی دریافت می‌کنید یا مایعی در شکم خود به دلیل بیماری کبدی دارید. اگر پریتونیت دارید، معاینه این مایع ممکن است افزایش تعداد گلبول‌های سفید را نشان دهد که به طور معمول نشان دهنده عفونت یا التهاب است. کشت مایع ممکن است وجود باکتری را نیز آشکار کند.

در صورتی که دیالیز صفاقی دریافت می‌کنید و تشخیص پریتونیت پس از معاینه فیزیکی و معاینه مایع دیالیز نامشخص است، ممکن است آزمایشات فوق نیز ضروری باشد.

درمان

پریتونیت باکتریایی خودبخودی می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد. شما باید در بیمارستان بمانید. درمان شامل آنتی بیوتیک و مراقبت‌های حمایتی است.

همچنین باید برای پریتونیت که در اثر عفونت ناشی از سایر شرایط پزشکی (پریتونیت ثانویه) ایجاد می‌شود، در بیمارستان بمانید. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنتی بیوتیک‌ها. احتمالاً برای مبارزه با عفونت و جلوگیری از گسترش آن، یک دوره آنتی بیوتیک به شما داده می‌شود. نوع و مدت درمان آنتی بیوتیکی شما به شدت بیماری و نوع پریتونیت شما بستگی دارد. ممکن است به شما آنتی بیوتیک داده شود که طیف وسیعی از باکتری‌ها را درمان می‌کند تا زمانی که پزشکان اطلاعات بیشتری در مورد باکتری خاصی که باعث عفونت شما می‌شود، داشته باشند. سپس آن‌ها می‌توانند آنتی بیوتیک شما را با دقت بیشتری هدف قرار دهند.
• عمل جراحی. جراحی اغلب برای برداشتن بافت عفونی، درمان علت اصلی عفونت و جلوگیری از گسترش عفونت مورد نیاز است، به خصوص اگر پریتونیت به دلیل پارگی آپاندیس، معده یا روده بزرگ باشد.
• سایر درمان‌ها. بسته به علائم و نشانه‌های شما، درمان شما در بیمارستان احتمالاً شامل دارو‌های مسکن، مایعات داده شده از طریق لوله (مایعات داخل وریدی)، اکسیژن و در برخی موارد، تزریق خون خواهد بود.

اگر تحت دیالیز صفاقی هستید

اگر پریتونیت دارید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که به مدت چند روز به روش دیگری دیالیز شوید تا بدن شما از عفونت بهبود یابد. اگر پریتونیت ادامه یابد یا عود کند، ممکن است لازم باشد دیالیز صفاقی را به طور کامل متوقف کنید و به شکل دیگری از دیالیز بروید.