مرگبارترین روز در تاریخ، چه روزی بود و چطور رخ داد؟
انسان‌های راه‌های زیادی برای کشتن هم در طول تاریخ ابداع کرده‌اند: سلاح‌های هسته‌ای و زیستی ، بمب‌های آتش‌زا، گلوله‌ها، سرنیزه‌ها، ایجاد قحطی عمدی و …
کاملا قطعی نیست، اما طبق بسیاری از روایت‌ها مرگبارترین روز در تاریخ بشر در واقع نتیجه یک فاجعه طبیعی بود. در صبح روز 23 ژانویه 1556، زمین لرزه‌ای عظیم استان شانژی چین را که در آن زمان “مهد تمدن چین” به شمار می‌رفت، لرزاند.
این زمین لرزه تنها چند ثانیه به طول انجامید، اما تخمین‌زده می‌شود که به طور مستقیم 100 هزار نفر را به کام مرگ کشانده است. حوادث پی در پی‌ای که متعاقب آن رخ داد مثل رانش زمین، فروچاله‌ها، آتش سوزی‌ها، مهاجرت و قحطی هم 830،000 نفر را کشت!
البته، این رقم به اندازه کل تلفات حوادث مهمی مانند جنگ جهانی اول و جنگ جهانی اول، یا حتی بیماری‌های همه گیر، قحطی، یا سیل‌ها نیست.
اما وقتی یک روز ویرانگری را در نظر می‌گیریم، زلزله شانشی – که به زمین لرزه جیاجینگ نیز معروف است، مرگبارترین روز می‌تواند لقب بگیرد.
این زلزله در زمان سلطنت امپراتور جیاجینگ سلسله مینگ رخ داد و همچنین مرگبارترین زمین لرزه ثبت شده در تاریخ ثبت شده است.
تصور می‌شود که شدت این زمین‌لرزه 8.0 تا 8.3 بوده است. زمین لرزه‌های قوی‌تری هم قبل و هم بعد از آن رخ داده‌اند. اما به دلیل زمین‌شناسی خاص و طراحی شهری منطقه در آن زمان، باعث تخریب شدیدی گسترده در شهرهای اطراف Huaxian، Weinan و Huayin شد.
در این زمین‌لرزه کوه‌ها و رودخانه‌ها مکان خود را تغییر داده‌اند.
«در بعضی جا‌ها ناگهان زمین بالا آمد و تپه‌های جدیدی به وجود آمد یا ناگهان فرو رفت شد و به دره‌های جدیدی تبدیل شد. در مناطق دیگر در یک لحظه نهر آب فوران کرد یا زمین شکست و خندق‌های جدید ظاهر شد. کلبه‌ها، خانه‌ها، معابد و دیوار‌های شهر به یکباره فرو ریختند.»
ثبت شده است که شکاف‌هایی در زمین باز شد که بیش از 18 متر ژرفا داشتند.
در هواکسیان، بنا بر گزارش‌ها، تک تک ساختمان‌ها فروریخت و نزدیک به مرکز زمین لرزه، حدود 60 درصد از جمعیت کشته شدند.
واقعا به جز اینها چه چیزی باعث شد که زلزله اینقدر مرگبار باشد؟
مرکز زمین لرزه در دره رودخانه وی بود که از نظر زمین‌شناسی منحصر به فرد است زیرا از فلات لس در شمال مرکزی چین می‌گذرد. این فلات که در زیر صحرای گوبی قرار دارد، از لس loess تشکیل شده است: رسوبی مانند گل و لای که از تجمع گرد و غبار ناشی از باد که از بیابان فرسایش یافته، تشکیل شده است.
این فلات به داشتن رانش‌های منظم و مرگبار معروف است. اما در آن زمان، بسیاری از خانه‌ها مستقیماً در صخره‌های نرم لسی و غار‌های مصنوعی به نام یائودونگ ساخته شدند.
هنگامی که زلزله در ساعات اولیه رخ داد، بسیاری از آن یائودونگ‌ها فرو ریختند، آن‌هایی که در داخل این محوطه بودند مدفون شدند.
این فقط یائودونگ‌ها نبودند که نابود شدند، بلکه بسیاری از ساختمان‌های شهر‌ها که در آن زمان از سنگ ساخته شده بودند هم فروریختند.
چه چیزی باعث زلزله شد؟
یک تجزیه و تحلیل زمین‌شناسی در سال 1998 از زمین لرزه 1556 به این نتیجه رسید که گسل هواشان شمالی نقش مهمی در این رویداد ایفا کرده بود.
محققان دانشگاه پکن در پایان می‌گویند: «ما باید پتانسیل گسل‌های فعال را در نظر بگیریم و برای یک زلزله بزرگ احتمالی دیگر در منطقه آماده شویم، زیرا گسل‌ها در حال حاضر فعال هستند».
زلزله شانژی در واقع الهام بخش جستجو برای علل زلزله و راه‌هایی برای به حداقل رساندن آسیب‌های بعدی ناشی از چنین بلایایی بود و از آن پس ساختمان‌های سنگی با مواد نرم‌تر و مقاوم‌تر در برابر زلزله، مانند بامبو و چوب جایگزین معماری قبلی شدند.
علیرغم همه این تجارب و نکات مسلم، متاسفانه هنوز در بسیاری از کشورها به گسل‌هایی پیرامون شهرهای بزرگ که مانند فنری در حال ذخیره انرژی برای رهاسازی در روزی شوم هستند، توجهی نمی‌شود.
