تومور مغزی گلیوم چیست ؟
رپورتاژ
از تومور مغزی به اسم گلیوم و علائم آن چه می‌دانید؟ آیا روش‌هایی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد؟ راهکارهای تشخیصی و درمان و جراحی تومور مغزی چیست؟ این بیماری بیشتر چه افرادی را درگیر می‌کند و جراح تومور مغزی به بیماران مبتلا به گلیوم چه روش های درمانی را پیشنهاد میدهد ؟ با مطالعه این مقاله، پاسخ این سوالات را دریافت خواهید کرد.
گلیوما چیست؟
توده‌ای از سلول‌ها به نام تومور، با رشد گلیوما، تشکیل می‌شوند که بر بافت مغز یا نخاع فشار وارد می‌کنند و موجب بروز علائمی می‌شوند که بستگی به قسمتی از مغز یا نخاع دارد که تحت تأثیر قرار گرفته است. در واقع، گلیوما نوعی تومور مغزی شایع درون محور است که در داخل ماده مغز رشد می‌کند و اغلب با بافت طبیعی مغز مخلوط میشود. این نوع تومور، حدود 33 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل میدهد و از سلول‌های گلیال که نورون‌های مغزی را احاطه کرده و به عملکرد آن‌ها کمک می‌کند، نشات می‌گیرد؛ از جمله آستروسیت‌ها، الیگودندروسیت‌ها و سلول‌های اپاندیمی.
انواع مختلف گلیوما
انواع مختلفی از گلیوما وجود دارد. برخی از آن‌ها به کُندی رشد می‌کنند و غیرسرطانی هستند و برخی دیگر به سرعت رشد کرده و سرطانی در نظر گرفته می‌شوند چون به بافت سالم مغز حمله می‌کنند. برخی از انواع گلیوما بیشتر در بزرگسالان رخ میدهد و برخی موارد در کودکان اتفاق می‌افتد. تشخیص نوع گلیوما به متخصص مغز و اعصاب کمک می‌کند تا در مورد جدیت بیماری بیشتر بداند و بهترین روش‌های درمانی را در کمترین زمان ممکن پیشنهاد دهد.
برای تصمیم‌گیری در مورد نوع گلیوما، متخصص پاتولوژیست، نمونه‌ای از تومور مغزی را برای تشخیص نوع سلول گلیال و گرید آن بررسی می‌کند. هر چه سلول‌ها طبیعی‌تر به نظر برسند، گرید تومور پایین‌تر است و هرچه سلول‌ها غیرطبیعی‌تر باشند، گرید بالاتری دارند. بر اساس طبقه‌بندی سازمان جهانی بهداشت، سه نوع اصلی گلیوما در بزرگسالان وجود دارد: آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما و گلیوبلاستوما. در ادامه به معرفی انواع گلیوما می‌پردازیم.
آستروسیتوما
آستروسیتوم‌ها جزو تومورهای سلول گلیال هستند که از سلول‌های بافت همبند آستروسیت ایجاد می‌شوند. آن‌ها شایع‌ترین تومور مغزی اولیه در بزرگسالان و کودکان محسوب می‌شوند و شامل سه نوع گرید 2، 3 و 4 هستند. آستروسیتوم‌های پیلوسیتیک، گلیوم‌های مخچه با گرید پایین هستند که معمولاً در کودکان یافت می‌شوند. در بزرگسالان، آستروسیتوما در ناحیه مغز شایع‌تر است. آن‌ها تقریباً نیمی از تومورهای اولیه مغز را تشکیل می‌دهند و اغلب در مخ و مخچه وجود دارند. آستروسیتومای گرید بالا که گلیوبلاستوما مولتی فرم نامیده میشود، بدخیم‌ترین نوع تومور مغزی است.
گلیوم‌های نفوذی ساقه مغز
گلیوم‌های ساقه مغز که گلیوم‌های نفوذی ساقه مغز نیز نامیده می‌شوند، تومورهای نادری هستند که در ساقه مغز وجود دارند. این تومورها، معمولاً به دلیل آنکه در محلی دور از دسترس جراح قرار دارند و با بافت طبیعی مغز درهم می‌آمیزند و بر عملکردهای ظریف و پیچیده‌ای که این ناحیه کنترل می‌کند تأثیر می‌گذارند، از طریق جراحی قابل برداشت نیستند. آن‌ها اغلب در کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند، مشاهده می‌شوند.
اپندیموم
اپندیموم‌ها از سلول‌های اپاندیمی پوشاننده بطن‌ها یا در نخاع ایجاد می‌شومد. اپاندیموم نادر است و تنها 2 تا 3 درصد از تومورهای اولیه مغز و حدود 10-8 درصد تومورهای مغزی در کودکان را تشکیل می‌دهند و احتمال ابتلا به این تومور، در سنین کمتر از 10 سال، بیشتر است. اپاندیموم در کودکان، بیشتر در نزدیک مخچه اتفاق می‌افتد، جایی که تومور می‌تواند جریان مایع مغزی نخاعی را مسدود کند و باعث افزایش فشار داخل جمجمه یا هیدروسفالی انسدادی شود.
الیگودندروگلیوما
الیگودندروگلیوما نوع نادری از گلیوم است که از الیگودندروسیت‌ها (سلول‌های بافت پشتیبان مغز) تشکیل شده و در مغز یافت میشود و معمولاً پیش آگهی بهتری نسبت به سایر گلیوماها دارد. الیگودندروگلیوما حدود 2 تا 4 درصد از تومورهای مغزی اولیه را تشکیل میدهد و بیشتر در بزرگسالان جوان و افراد میانسال و به ویژه در مردان شایع است. تشنج، سردرد، ضعف و مشکلات گفتاری از جمله علائم بسیار شایع این نوع گلیوم‌ها است. پزشکان، الیگودندروگلیوما را بر اساس سرعت رشد آن‌ها به گرید 2 و 3 تقسیم می‌کنند.
گلیوماهای عصب بینایی
گلیوماهای مسیر بینایی، نوعی تومور با گرید پایین هستند که در عصب بینایی یا کیاسم یافت می‌شوند، جایی که اغلب به اعصاب بینایی که پیام‌ها را از چشم به مغز می‌فرستند، نفوذ می‌کنند. افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز بیشتر احتمال دارد به این تومور مبتلا شوند. گلیوماهای عصب بینایی می‌تواند باعث مشکلات بینایی و هورمونی شود. زیرا، آن‌ها اغلب در پایه مغز که کنترل هورمونی را بر عهده دارد، قرار دارند. گلیوماهایی که بر عملکرد هورمون موثر عمل کنند، می‌تواند به عنوان گلیوم هیپوتالاموس شناخته شوند.
گلیوبلاستوما
گلیوبلاستوما نوعی گلیوما با رشد سریع و گرید بالا است که در گذشته به گلیوبلاستوما مولتی فرم معروف بود. همه گلیوبلاستوماها گرید 4 هستند.
علائم تومور مغزی گلیوما چیست؟
علائم گلیوما به محل و نوع گلیوما، اندازه و سرعت رشد آن بستگی دارد. گلیوما با فشار بر روی مغز یا نخاع، می‌تواند منجر به بروز علائم مختلفی در بیمار شود. شایع‌ترین علائم عبارتند از: سردرد (به خصوص سردردی که در هنگام صبح بیشترین درد را دارد) ، تشنج (به خصوص در فردی که قبلاً تشنج نداشته است) ، تغییر شخصیت یا تحریک‌پذیری، ضعف در بازوها، صورت یا پاها، بی‌حسی، مشکلات گفتاری.
از دیگر علائمی که ممکن است در فرد مبتلا به گلیوما مشاهده شود عبارتند از: تهوع و استفراغ، مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا از دست دادن دید محیطی، سرگیجه، سردرگمی یا کاهش عملکرد مغز، مانند مشکلات تفکر، عدم درک اطلاعات و از دست دادن حافظه. این علائم، به آرامی در فرد ظاهر می‌شوند و ممکن است در ابتدا بسیار خفیف باشند. برخی از گلیوماها هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و ممکن است تنها با مراجعه به پزشک و در صورت وجود مشکلات پزشکی دیگری تشخیص داده شوند.
عوامل خطر گلیوم چیست؟
هیچ دلیل واضحی برای ابتلای افراد مختلف به گلیوما وجود ندارد و این بیماری می‌تواند در هر سنی فرد را درگیر کند. البته، امکان ابتلای مردان بزرگسالان نسبت به زنان به این بیماری شایع‌تر است و قفقازی‌ها نسبت به آفریقایی‌ها و آمریکایی‌ها بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. به طورکلی، مواردی که می‌توانند خطر ابتلا به گلیوما را افزایش دهد عبارتند از:
- افزایش سن. گلیوما در بزرگسالانی که در محدوه سنی 45 تا 65 سال قرار دارند، شایع‌تر است. اما، افراد در هر سنی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. انواع خاصی از گلیوما وجود دارد که در کودکان و بزرگسالان جوان شایع‌تر است.
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات. کسانی که به هر نحوی در معرض تابش یونیزان قرار داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلیوما قرار دارند. برای مثال، یکی از نمونه‌های پرتوهای یونیزان پرتودرمانی است که برای درمان سرطان استفاده میشود.
- سابقه خانوادگی. گلیوما می‌تواند به طور ژنتیک، چندین نفر از اعضای خانواده را درگیر کند. البته، این مورد بسیار نادر است. درک این موضوع که آیا والدین می‌توانند خطر ابتلا به گلیوما را به فرزندان خود انتقال دهند، نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
تشخیص گلیوما
برای تشخیص گلیوم، متخصص مغز و اعصاب، اقدامات زیر را انجام میدهد:
- بررسی سوابق پزشکی بیمار و معاینات بالینی
- معاینات عصبی
- اسکن مغز
- بیوپسی
درمان تومور مغزی گلیوما
درمان تومور مغزی گلیوما به گرید آن بستگی دارد. چهار نوع گرید تومورهای مغزی وجود دارد. با این حال، گلیوم‌ها اغلب بر اساس پتانسیل رشد و تهاجمی تومور در یکی از این گریدها طبقه‌بندی می‌شوند. برای آنکه بهترین شیوه درمانی برای بیمار مشخص شود، متخصص مغز و اعصاب باید به شرایط بیمار و محل تومور توجه کند. علائم و مزایای بالقوه را در مقابل خطراتی که هر کدام از گزینه‌های مختلف درمانی می‌توانند داشته باشند باید در نظر بگیرد. درمان گلیوما برای هر بیمار، متفاوت از بیمار دیگر است و به عبارتی شخصی‌سازی شده است و ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و یا درمان هدفمند باشد.
جراحی
جراحی رایج‌ترین درمان اولیه برای تومور گلیوم است و از طریق روش کرانیوتومی یا جراحی باز جمجمه انجام میشود. اگر تومور در نزدیکی قسمت‌های مهم و حساس مغز قرار داشته باشد، با MRI یا نقشه‌برداری مغز در حین عمل بررسی میشود. بیوپسی که در حین جراحی گرفته میشود، نمونه‌های بافتی را در اختیار پاتولوژیست قرار میدهد تا بتواند تشخیص و اطلاعات دقیقی از ترکیب و ویژگی‌های تومور در اختیار جراح مغز و اعصاب قرار دهد. این کار، به تصمیم پزشک برای انتخاب بهترین شیوه درمان کمک می‌کند. همچنین، جراحی می‌تواند برای برداشتن بافت تومور و کاهش فشار بر مغز انجام شود. روشی که ممکن است نیاز به اقدامات فوری داشته باشد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی نیز روش کمک درمانی دیگری است که معمولاً پس از انجام عمل جراحی و مشخص شدن تشخیص یا نام تومور انجام میشود. پرتودرمانی که پس از جراحی انجام میشود، برای برخی از انواع گلیوما یا تومورهایی که در مکان‌های دور قرار دارند و انجام جراحی در آن قسمت را با درصد موفقیت پایین مواجه می‌سازند، توسط پزشک توصیه میشود. از سه نوع پرتودرمانی برای درمان گلیوم استفاده میشود: پرتودرمانی خارجی، رادیوسرجری استریوتاکتیک و تشعشعات داخلی.
شیمی درمانی
شیمی درمانی معمولاً پس از انجام عمل جراحی و مشخص شدن تشخیص یا نوع تومور به عنوان درمان کمکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیمی درمانی هدفمند، سیستمیک و استاندارد برای درمان برخی از گلیوماهای با گرید بالا پس از جراحی و پرتودرمانی توصیه میشود.