مروری برای کتابهای اسماعیل کاداره – به مناسبت درگذشت این نویسنده
بیوگرافی اسماعیل کاداره
تولد، ابتدای زندگی و تحصیلات
اسماعیل کاداره (Ismail Kadare)، نویسنده و شاعر برجسته آلبانیایی، در ۲۸ ژانویه ۱۹۳۶ در جیرکاستر (Gjirokastër)، شهری تاریخی در جنوب آلبانی به دنیا آمد. او در یک خانواده مسلمان به دنیا آمد، اما خود او یک بیدین بود. پدرش، حالیت کاداره، در اداره پست کار میکرد و مادرش، هاتیکه دوبی، خانهدار بود. او در شهر زادگاهش به مدرسه رفت و بعدها در دانشگاه تیرانا به تحصیل در رشته زبان و ادبیات پرداخت و در سال ۱۹۵۶ مدرک معلمی خود را دریافت کرد.
فعالیتهای ادبی
کاداره ابتدا به عنوان شاعر شناخته شد، اما اولین رمان او با عنوان «ژنرال ارتش مرده» در سال ۱۹۶۳ بود که او را به شهرت بینالمللی رساند. او در آثار خود از اسطورهها، افسانهها و تاریخ آلبانی بهره میبرد و به نقد حکومتهای توتالیتر میپرداخت. به علت سانسور شدید در دوران حکومت کمونیستی انور خوجه، او از روشهای نمادین و رمزآلود برای انتقال پیامهای خود استفاده میکرد.
تبعید و موفقیتهای بینالمللی
در سال ۱۹۹۰، به دلیل تهدیدات دولت کمونیستی، کاداره به فرانسه پناهنده شد و از آن زمان بیشتر در پاریس زندگی کرد. او در دوران تبعید خود همچنان به نوشتن ادامه داد و جوایز متعددی از جمله جایزه بینالمللی من بوکر (2005)، جایزه اورشلیم (2015)، و جایزه نوبل ادبیات نئشتات (2020) را دریافت کرد. آثار او به بیش از ۴۵ زبان ترجمه شدهاند.
آثار برجسته
از جمله آثار برجسته کاداره میتوان به «کرونیک در سنگ»، «پل سهطاقی»، «عروسک»، و «پاییز شهر سنگی» اشاره کرد. او در کتابهای خود به تحلیل تاثیرات قدرت توتالیتر بر روان انسان پرداخته و آثارش با نویسندگانی چون فرانتس کافکا، جورج اورول و گابریل گارسیا مارکز مقایسه شده است.
اسماعیل کاداره یکی از برجستهترین نویسندگان قرن بیستم و بیست و یکم به شمار میآید و به عنوان صدای جهانی علیه توتالیتاریسم شناخته میشود. او با استفاده از داستانهای تاریخی و تمثیلی، توانست محدودیتهای سانسور را پشت سر بگذارد و پیامهای عمیق خود را به خوانندگان منتقل کند.
مرگ
اسماعیل کاداره در تاریخ ۱ ژوئیه ۲۰۲۴ در تیرانا، آلبانی درگذشت. او نه تنها در آلبانی، بلکه در سطح بینالمللی به عنوان یکی از نویسندگان برجسته و روشنفکران تاثیرگذار به یاد خواهد ماند.
مرور، مفهوم و داستان کتابهای اسماعیل کاداره
ژنرال ارتش مرده (The General of the Dead Army)
رمان «ژنرال ارتش مرده» داستان یک ژنرال ایتالیایی را روایت میکند که سالها پس از پایان جنگ جهانی دوم به آلبانی بازمیگردد تا اجساد سربازان ایتالیایی کشتهشده در جنگ را پیدا کند و به ایتالیا بازگرداند. او همراه با یک کشیش ایتالیایی به این ماموریت اعزام میشود. در طول داستان، ژنرال با واقعیتهای تلخ جنگ و تاثیرات ماندگار آن بر زندگی مردم آلبانی روبرو میشود. او متوجه میشود که جنگ نه تنها باعث از بین رفتن جانهای بسیاری شده، بلکه زندگی مردم بیگناه را نیز تخریب کرده است. این داستان به خوبی نشان میدهد که چگونه جنگها میتوانند اثرات عمیقی بر جوامع مختلف بگذارند و چگونه خاطرات تلخ آنها سالها بعد از پایان جنگ همچنان باقی میمانند. کاداره با استفاده از زبان و توصیفات دقیق خود، تصویری واقعگرایانه از جنگ و پیامدهای آن ارائه میدهد که خواننده را به تفکر و تامل وادار میکند.
کتاب رویدادهای شهر سنگی (Chronicle in Stone)
کتاب رویدادهای شهر سنگی» داستانی از دوران کودکی نویسنده در شهر جیرکاستر در دوران جنگ جهانی دوم است. داستان از دید یک کودک روایت میشود که در میان تغییرات اجتماعی و سیاسی شهر خود زندگی میکند. این کودک شاهد ورود نیروهای ایتالیایی، آلمانی و سپس کمونیستی به شهر است. کاداره با استفاده از سبک واقعگرایی جادویی، تجربههای روزمره این کودک و تغییرات زندگی در دوران جنگ را به تصویر میکشد. او با ترکیب واقعیت و خیال، دنیای کودکی را که در میان هرج و مرج جنگ رشد میکند، به خواننده نشان میدهد. این رمان به خوبی نشان میدهد که چگونه کودکان میتوانند واقعیتهای پیچیده و تلخ را از دیدگاه خودشان درک کنند و با آنها کنار بیایند. کاداره با استفاده از زبان ساده و توصیفات دقیق، تصویری زنده و پویا از شهر جیرکاستر و مردم آن ارائه میدهد که خواننده را به دنیای داستان میکشاند.
دختری در تبعید (A Girl in Exile: Requiem for Linda B)
رمان «دختری در تبعید: مرثیه برای لیندا ب» داستان یک نویسنده آلبانیایی به نام رودی را روایت میکند که عاشق دختری به نام لیندا میشود که در تبعید داخلی زندگی میکند. لیندا ناگهان میمیرد و رودی در تلاش برای کشف حقیقت مرگ اوست. در طول داستان، رودی با موانع و چالشهای زیادی مواجه میشود که توسط دولت سرکوبگر ایجاد شدهاند. این رمان به بررسی تاثیرات سرکوب سیاسی بر زندگی افراد و ارتباطات انسانی میپردازد. کاداره با استفاده از داستانی عاشقانه، نگاهی عمیق به واقعیتهای زندگی در زیر فشارهای سیاسی ارائه میدهد. او با توصیف دقیق احساسات و افکار شخصیتها، نشان میدهد که چگونه عشق و امید میتوانند حتی در سختترین شرایط نیز زنده بمانند. این کتاب به خوبی به تصویر میکشد که چگونه افراد میتوانند در برابر سرکوب و بیعدالتی مقاومت کنند و به دنبال حقیقت و عدالت باشند.
جانشین (ترجمه فارسی کتاب سریر سرخ) (The Successor)
«جانشین» داستان مرگ مشکوک جانشین دیکتاتور آلبانی را روایت میکند که قرار بود رهبری کشور را به عهده بگیرد. داستان از دید چندین شخصیت روایت میشود که هر کدام نظری متفاوت دربارهٔ مرگ او دارند. برخی او را قربانی توطئه میدانند و برخی دیگر مرگ او را خودکشی میپندارند. کاداره با استفاده از این داستان به تحلیل قدرت، فساد و تاثیرات روانی دیکتاتوری میپردازد. او نشان میدهد که چگونه قدرت میتواند افراد را به فساد و جنون بکشاند و چگونه مردم در برابر این قدرتهای ستمگر مقاومت میکنند. این رمان به خوبی توانسته است پیچیدگیهای سیاسی و اجتماعی دوران دیکتاتوری را به تصویر بکشد و خواننده را به تفکر دربارهٔ تاثیرات مخرب قدرت و سیاست بر زندگی انسانها وادارد. کاداره با استفاده از زبان دقیق و توصیفات واقعی، تصویری زنده از جامعه آلبانی در دوران دیکتاتوری ارائه میدهد که خواننده را به دنیای داستان میکشاند.
عقاب (L’Aquila)
داستان کوتاهی از اسماعیل کاداره، این داستان روایت مکس است که در ابتدای داستان کارآموز بانکی است. او در یک جلسه شرکت میکند اما صحبت نمیکند و به همین دلیل نه تنها از طرف رئیسش بلکه از طرف دوستان و خانوادهاش نیز سرزنش میشود، هرچند که او به آنها چیزی نگفته بود.
یک شب وقتی در خانه است، تصمیم میگیرد برای خرید سیگار بیرون برود. در راه، پوستر تئاتری را میبیند و به سمت آن میرود تا آن را بخواند. ناگهان زمین زیر پایش فرو میریزد و در یک چاله میافتد. این سقوط طولانی به نظر میرسد و چندین بار هوشیاری خود را از دست میدهد و دوباره به دست میآورد. وقتی بالاخره به زمین میرسد، بدون آسیب در مقابل یک بار به نام «بار آزادی» که شبیه همان باری است که قصد خرید سیگار از آن داشت، قرار میگیرد.
او به زودی متوجه میشود که در سرزمین دیگر است، جایی که افراد به آن سقوط میکنند و به طور معمول نمیتوانند از آن خارج شوند. میتوان این سرزمین را جهنم، نوعی سیبری آلبانی، در نظر گرفت. او میفهمد که اگرچه اینجا مکان ایدهآلی برای زندگی نیست، اما وحشتناک هم نیست و برخی تسهیلات دارد. او همچنین میآموزد که دیگران نیز مانند او کارهایی انجام دادهاند که در این سرزمین خوشایند نبوده است، هرچند که بر اساس معیارهای ما، این کارها نسبتاً جزئی به نظر میرسند. او به زودی مکانی برای زندگی و شغلی در بانک پسانداز پیدا میکند. در بار با دوستانی ملاقات میکند و شهر را کاوش میکند. حتی با افرادی که قبلاً در دنیای بالا میشناخت، ملاقات میکند. این شهر به نظر مانند یک پایتخت عادی با سفیران خارجی، پلیس و دیگر ویژگیهای یک شهر کار میکند. او یک فرودگاه متروکه پیدا میکند که آن را کاوش میکند. آیا این راهی برای خروج است یا ورود و آیا استفاده میشود؟
یک روز، در حالی که در بار است، نام نامزد قبلیاش را بر روی بخار روی پنجره مینویسد. از بیرون به نظر میرسد که نام او «annA» باشد، همانطور که نامش «آنا» بود. زنی جوان که از کنار پنجره میگذرد آن را میبیند. آنها به یکدیگر لبخند میزنند و او وارد بار میشود و میپرسد چرا نام او را روی پنجره نوشته است. او توضیح میدهد که این نامزد قبلیاش بوده است. این آنا، که در این داستان به عنوان «annA» باقی میماند تا با آنا اشتباه نشود، رابطهای را با او آغاز میکند.
البته، او میخواهد از آنجا خارج شود. او امکانها را کاوش میکند. مردی وجود دارد که به نظر میرسد در حال ساخت هواپیما است اما نمیگوید که در واقع چه میکند. او موفق میشود با مادرش در دنیای بالا تماس تلفنی برقرار کند، اما خط ضعیف است.
با این حال، راه اصلی خروج به عقاب مربوط میشود. او افسانهای میشنود که میگوید ممکن است با کمک عقاب فرار کرد اما قیمت آن این است که عقاب باید از گوشت فراری تغذیه کند. البته، عقاب نماد آلبانی است و بر روی پرچم آلبانی ظاهر میشود و واضح است که کاداره با اشاره به عقاب گوشتخوار، این نقطه را مطرح میکند که این مکان نسخهای از آلبانی است، جایی که دولت گوشت شما را میخورد. ماکس متوجه میشود که یک باغ وحش وجود دارد و به دیدن آن میرود. بلیطفروش اخراج شده بنابراین شما باید نزدیک قفسها بگذرید، جایی که بلیطها توسط نگهبان حیوانات جمعآوری میشوند. باغ وحش حیوانات کمی دارد – حیوانات مختلف در گذشته وعده داده شده بودند اما هرگز نرسیدهاند …
دختر آگاممنون (Agamemnon’s Daughter)
«دختر آگاممنون» داستانی عاشقانه و تراژیک است که به بررسی تاثیرات مخرب سیاست و قدرت بر روابط انسانی میپردازد. داستان دربارهٔ یک مرد جوان است که عاشق دختری به نام سوزانا میشود. پدر سوزانا یکی از مقامات بالای دولتی است و به دلیل شرایط سیاسی، این عشق ناکام میماند. مرد جوان مجبور به جدایی از سوزانا میشود و در این جدایی، او به تحلیل و تفکر دربارهٔ تاثیرات قدرت و سیاست بر زندگی و روابط انسانی میپردازد. کاداره با استفاده از این داستان، نگاهی عمیق به تاثیرات روانی و اجتماعی دیکتاتوری و سرکوب بر افراد دارد. او نشان میدهد که چگونه سیاستهای سرکوبگرانه میتواند عشق و احساسات انسانها را تحت تاثیر قرار دهد و زندگی آنها را تغییر دهد. این کتاب به خوبی به تصویر میکشد که چگونه افراد میتوانند در برابر قدرتهای ستمگر مقاومت کنند و به دنبال حقیقت و عدالت باشند. کاداره با زبان دقیق و توصیفات واقعی، داستانی تاثیرگذار و انسانی از تاثیرات سیاست و قدرت بر زندگی و روابط انسانی ارائه میدهد که خواننده را به تفکر و تامل وادار میکند.
سقوط شهر سنگی – ترجمه فارسی: کتاب هبوط شهر سنگی (The Fall of the Stone City)
رمان «سقوط شهر سنگی» به ماجرای ورود نیروهای نازی به شهر تاریخی جیرکاستر در آلبانی در سال ۱۹۴۳ میپردازد. در این داستان، دو پزشک محلی که شخصیتهای اصلی داستان هستند، پس از ورود نیروهای نازی با رویدادهای عجیب و پیچیدهای روبرو میشوند. کاداره با ترکیب اسطورههای بالکان و تاریخ معاصر آلبانی، به بررسی مقاومت در برابر دیکتاتوری پرداخته است. او با استفاده از طنز تلخ و تراژدی، تغییرات تاریخی و تاثیرات قدرت بر حقیقت و زندگی مردم را به تصویر میکشد. این رمان همچنین به بررسی تاثیرات روانی و اجتماعی جنگ و دیکتاتوری بر جامعه میپردازد. نویسنده با توانایی برجستهای در توصیف واقعیتها و اسطورهها، داستانی جذاب و پر از رمز و راز خلق کرده است که خواننده را به تفکر و تامل وا میدارد.
شب مهتابی یا مهتاب (Moonlit Night)
«شب مهتابی» یکی از آثار کمتر شناختهشده کاداره است که به توصیف شبهای روشن از نور مهتاب در یک روستای آلبانیایی میپردازد. این داستان با رویکردی شاعرانه و توصیفی، به بررسی روابط انسانی و تاثیرات طبیعت بر زندگی مردم پرداخته است. کاداره با استفاده از توصیفات زیبا و دقیق، حس و حال شبهای مهتابی را به خوبی به تصویر میکشد و خواننده را به دنیای آرام و خیالانگیز داستان میبرد. او در این داستان نشان میدهد که چگونه طبیعت میتواند بر احساسات و روابط انسانی تاثیر بگذارد و چگونه مردم میتوانند در آرامش و زیبایی طبیعت به آرامش برسند.
پل سهطاقی (پل) (The Three-Arched Bridge)
رمان «پل سهطاقی» داستان ساخت یک پل در قرون وسطی بر روی رودخانهای در آلبانی را روایت میکند. در این داستان، کاداره به بررسی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی ساخت پل بر مردم محلی پرداخته است. او با ترکیب تاریخ و افسانه، به تحلیل قدرت و تأثیرات آن بر جامعه میپردازد. این رمان همچنین به موضوعات مانند پیشرفت، تغییر و مقاومت در برابر تغییرات اجتماعی و فرهنگی میپردازد. کاداره با استفاده از سبک روایی خاص خود، داستانی جذاب و پر از نکات فرهنگی و تاریخی خلق کرده است که خواننده را به دنیای قرون وسطی و چالشهای آن میبرد.
مرثیه برای کوزوو (Elegy for Kosovo)
«مرثیه برای کوزوو» به بررسی جنگهای بالکان و تاثیرات آن بر مردم کوزوو میپردازد. کاداره با استفاده از زبان شعری و توصیفات زیبا، به تصویر کشیدن درد و رنج مردم کوزوو در دوران جنگ پرداخته است. او با نگاه به تاریخ و فرهنگ منطقه، به تحلیل عمیق از موضوعات جنگ، هویت و مقاومت میپردازد. این کتاب نشاندهنده توانایی کاداره در ترکیب تاریخ و ادبیات برای ایجاد داستانهایی تأثیرگذار و عمیق است. او در این رمان نشان میدهد که چگونه جنگ میتواند زندگی مردم را تغییر دهد و چگونه مردم میتوانند در برابر سختیها و مصائب مقاومت کنند.
قصر (کاخ) رویاها (The Palace of Dreams)
رمان «قصر رویاها» در یک امپراتوری خیالی رخ میدهد که در آن، دولت مرکزی رویاهای مردم را جمعآوری و تحلیل میکند تا از طریق آنها بر مردم حکومت کند. کاداره با استفاده از این داستان به بررسی مفهوم قدرت و کنترل پرداخته و نشان میدهد که چگونه دولتها میتوانند با استفاده از ابزارهای روانی بر مردم تسلط یابند. این کتاب به تحلیل عمیق از روابط قدرت و فرد میپردازد و نشان میدهد که چگونه انسانها میتوانند در برابر کنترل و سرکوب مقاومت کنند. نویسنده با توصیف دقیق و خلق دنیای خیالی، داستانی جذاب و پر از نکات فلسفی و اجتماعی خلق کرده است.
کتاب سپیده دم خدایان مشرقی یا شفق خدایان شرقی (Twilight of the Eastern Gods)
«شفق خدایان شرقی» داستان یک نویسنده آلبانیایی است که در دوران تحصیل خود در مسکو با واقعیتهای سخت زندگی در اتحاد جماهیر شوروی مواجه میشود. کاداره با استفاده از این داستان به بررسی تاثیرات فرهنگی و اجتماعی دیکتاتوری بر زندگی فردی و جمعی پرداخته است. این رمان با نگاه به تجارب شخصی نویسنده، به تحلیل تاثیرات روانی و اجتماعی زندگی تحت حکومتهای توتالیتر پرداخته و نشان میدهد که چگونه فشارهای سیاسی و اجتماعی میتوانند زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهند. او با استفاده از سبک روایی خاص خود، داستانی تأثیرگذار و عمیق خلق کرده که خواننده را به تفکر و تامل درباره موضوعات مهم اجتماعی و سیاسی دعوت میکند.
کتاب آوریل نافرجام (Broken April)
رمان «آوریل شکسته» داستان یک مرد جوان آلبانیایی به نام گیورگ برشا را روایت میکند که طبق قانون خونخواهی باید انتقام قتل پدرش را بگیرد. کاداره با استفاده از این داستان به بررسی تاثیرات قوانین سنتی و فرهنگ انتقامجویی بر زندگی مردم آلبانی پرداخته است. او در این کتاب به تحلیل تضاد بین سنت و مدرنیته و تاثیرات آن بر روابط انسانی و اجتماعی پرداخته است. کاداره با خلق شخصیتهای واقعی و توصیف دقیق از زندگی در آلبانی، داستانی جذاب و پر از نکات فرهنگی و اجتماعی خلق کرده است که خواننده را به دنیای پیچیده و جذاب داستان میبرد.
کتاب زمستان سخت (The Great Winter)
«زمستان بزرگ» داستان دوران حکومت کمونیستی انور خوجه در آلبانی را روایت میکند. کاداره با استفاده از این داستان به بررسی تاثیرات حکومت دیکتاتوری بر زندگی مردم و جامعه پرداخته است. او با توصیفات دقیق و واقعی از زندگی در دوران سرکوب، به تحلیل عمیق از موضوعات قدرت، سرکوب و مقاومت پرداخته است. این کتاب به خوبی نشاندهنده توانایی کاداره در ترکیب تاریخ و ادبیات برای ایجاد داستانهایی تاثیرگذار و واقعی است. او با استفاده از زبان ساده و توصیف دقیق، داستانی تأثیرگذار و انسانی از زندگی تحت حکومت دیکتاتوری خلق کرده است که خواننده را به تفکر و تامل درباره موضوعات مهم اجتماعی و سیاسی دعوت میکند.