کولاک شیشه؛ روایت انفجاری مرگبار در بندر هلیفکس

کولاک شیشه (Blizzard of Glass) نوشتهی سالی ام واکر (Sally M. Walker) به عنوان یک مستند داستانی، روایتگر یکی از فجیعترین حوادث قرن بیستم، یعنی انفجار هلیفکس در 6 دسامبر 1917 است. این کتاب با بررسی دقیق تاریخچه، عوامل و پیامدهای این انفجار مرگبار، ما را به قلب حادثهای میبرد که در یک چشم برهم زدن، هزاران انسان را به کام مرگ کشاند و شهری را با خاک یکسان کرد. واکر با بهرهگیری از منابع معتبر تاریخی و بازگو کردن زندگی بازماندگان، این فاجعه را به گونهای جذاب و خواندنی توصیف کرده است که خواننده را با جزئیات واقعی حادثه آشنا میکند و در عین حال، به احساسات و افکار مردم در آن زمان میپردازد.
هلیفکس؛ شهری در گیر و دار جنگ جهانی اول
در سال 1917، جنگ جهانی اول همچنان با خشونت تمام ادامه داشت و نیروهای متفقین به شدت نیازمند تدارکات و مهمات بودند. شهر هلیفکس در کانادا، به عنوان یکی از مهمترین بندرهای اقیانوسی، نقش حیاتی در ارسال این تدارکات به جبهههای جنگ ایفا میکرد. کشتیهای باربری و نظامی دائماً در حال رفتوآمد در این بندر بودند و این باعث شده بود که شهر هلیفکس با سرعت بیشتری نسبت به دیگر نقاط کانادا پیشرفت کند. این شهر به لحاظ استراتژیک اهمیت زیادی برای متفقین داشت و به همین دلیل، تردد کشتیهای جنگی و حامل مهمات در آن بیشتر از دیگر بنادر بود.
صبح روز حادثه؛ جرقهای برای انفجاری عظیم
صبح روز 6 دسامبر 1917، کشتی فرانسوی مونت بلانک (Mont-Blanc) که حامل مواد منفجره و قابل اشتعال بود، به سمت بندر هلیفکس حرکت کرد. این کشتی پر از بارهای خطرناکی مانند بنزین، تولوئن و پیروکسیلین بود که همه موادی شدیداً قابل اشتعال و انفجاری بودند. در همان زمان، کشتی دیگری به نام ایمو (Imo) که حامل محمولههای کمکی برای بلژیک بود، در بندر هلیفکس حضور داشت. در شرایطی نامناسب و به دلیل اشتباهات در هدایت کشتیها و عدم هماهنگی، ایمو و مونت بلانک با هم برخورد کردند. این برخورد که در ابتدا جدی به نظر نمیرسید، آتش سوزی کوچکی را به وجود آورد، اما لحظاتی بعد این آتش به مواد منفجره موجود در مونت بلانک رسید و فاجعهای عظیم رخ داد.
لحظه انفجار؛ تلفات و ویرانیهای گسترده
در پی برخورد و آتش گرفتن مونت بلانک، انفجاری عظیم رخ داد که تا آن زمان بیسابقه بود. این انفجار به حدی قوی بود که صدای آن در شعاع صدها کیلومتر شنیده شد و امواج آن به اندازهای قدرت داشت که شیشهها را تا فاصله دهها کیلومتری شکست. انرژی آزاد شده از این انفجار به قدری زیاد بود که در یک لحظه، هزاران ساختمان در شهر هلیفکس تخریب شد و بسیاری از مردم که از ماجرا بیخبر بودند و در خانهها و خیابانها حضور داشتند، جان خود را از دست دادند. گزارشها نشان میدهد که در اثر این انفجار نزدیک به 2000 نفر کشته و بیش از 9000 نفر زخمی شدند. خانههای بسیاری از مردم ویران شد و کل شهر دچار خرابی شدید گردید. به دلیل نزدیکی حادثه به زمستان سرد کانادا، بسیاری از بازماندگان نیز به دلیل سرما و نبود سرپناه در وضعیت بدی به سر میبردند.
پیامدهای انسانی و روانی حادثه
سالی واکر در کتاب کولاک شیشه به پیامدهای انسانی و روانی این فاجعه نیز پرداخته است. این انفجار به ویژه بر روی کودکان، زنان و سالمندانی که در خانهها و مدارس بودند تأثیرات شدیدی گذاشت. بسیاری از مردم از نظر جسمی مجروح شدند و کسانی که جان سالم به در بردند، با فقدان عزیزان و مشکلات روحی عمیقی مواجه شدند. واکر به دقت داستان زندگی چند نفر از بازماندگان را روایت کرده و نشان داده که چگونه این حادثه زندگی آنها را برای همیشه تغییر داد. علاوه بر تأثیرات جسمی و روانی، جامعه هلیفکس نیز از نظر اجتماعی و اقتصادی به شدت آسیب دید و بازسازی شهر سالها طول کشید.
تلاشهای امداد و بازسازی پس از فاجعه
پس از این حادثه، امدادرسانی به بازماندگان و تلاش برای بازسازی شهر به سرعت آغاز شد. نیروهای امدادی از سراسر کانادا و ایالات متحده به هلیفکس آمدند تا کمک کنند. علاوه بر تأمین سرپناه و غذا برای بازماندگان، کمکهای روانی نیز برای افرادی که از نظر روحی آسیب دیده بودند، ارائه شد. واکر در این کتاب به اقدامات امدادی و نقش دولت و نهادهای خیریه در بازسازی شهر و تأمین نیازهای فوری بازماندگان اشاره کرده و تأکید میکند که چگونه جامعه هلیفکس با همبستگی و همکاری به تدریج از این فاجعه عبور کرد.
تأثیرات بلندمدت انفجار هلیفکس بر تاریخ کانادا
انفجار هلیفکس به عنوان یکی از بزرگترین و فاجعهبارترین حوادث در تاریخ کانادا و جهان شناخته میشود. این حادثه نشاندهنده اهمیت ایمنی و هماهنگی در حمل و نقل مواد خطرناک است و به همین دلیل، تأثیرات زیادی بر سیاستها و قوانین حمل و نقل در سطح بینالمللی گذاشت. این فاجعه، همچنین به عنوان یک رویداد مهم تاریخی در فرهنگ کانادایی جاودان شد و هر ساله در هلیفکس به یادبود قربانیان این حادثه مراسمی برگزار میشود.
نگاه سالی واکر به تاریخ؛ چرا باید کولاک شیشه را خواند؟
سالی واکر با دقتی مثالزدنی و قلمی روان، خواننده را به سفری تاریخی میبرد و با ترکیب روایتهای مستند و بازگویی زندگیهای فردی، ما را به درک عمیقتری از فاجعه هلیفکس میرساند. او در کولاک شیشه سعی کرده تا علاوه بر شرح حادثه، به تأثیرات انسانی و اجتماعی آن نیز بپردازد. این کتاب نه تنها یک منبع ارزشمند برای علاقهمندان به تاریخ و جنگهای جهانی است، بلکه به همه افرادی که به داستانهای واقعی و پیامدهای فاجعههای انسانی علاقه دارند، توصیه میشود.
کتاب کولاک شیشه
Blizzard of Glass
انفجار هلیفکس در 1917
انتشارات: نشر چشمه
نویسنده: سالی ام واکر
مترجم : مهرناز مرادی
تعداد صفحه : 138
این نوشتهها را هم بخوانید