چرا انسان بیش از ۵۰ سال است که به ماه نرفته است؟ دلایل واقعی و موانع پیشرو

فرود بر سطح ماه یکی از بزرگترین دستاوردهای ناسا و بشر به شمار میرود. اما چرا با وجود پیشرفتهای بسیاری که در علم و تکنولوژی رخ داده است، در ۵۰ سال اخیر هیچ انسانی مجدداً به ماه سفر نکرده است؟ در سال ۱۹۶۹، نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) و باز آلدرین (Buzz Aldrin) نخستین انسانهایی بودند که در ماموریت تاریخی آپولو ۱۱ بر سطح ماه قدم گذاشتند و این رویداد نمادین به نام آمریکا و تاریخ فضایی ثبت شد. از آن زمان تا سال ۱۹۷۲، پنج ماموریت فضایی دیگر نیز به ماه انجام شد و در نهایت، آخرین سفر با آپولو ۱۷ و در دسامبر ۱۹۷۲ به اتمام رسید. با این حال، دیگر هیچ انسانی بر ماه فرود نیامده است، و این موضوع برای بسیاری از علاقهمندان به فضا و پژوهشگران سوالی بزرگ است.
سیاست، هزینه و زمان؛ دلایل اصلی عدم بازگشت به ماه
به گفته جیم بریدِنستاین (Jim Bridenstine)، مدیر سابق ناسا، اصلیترین دلیل توقف این برنامهها به مسائل سیاسی و نگرانیهای هزینهای بازمیگردد. بریدِنستاین اعلام کرده است که اگر سیاست مانع نمیشد، اکنون بشر نهتنها در ماه بلکه احتمالاً در مریخ نیز حضور داشت. هر برنامهای برای بازگشت به ماه نیازمند سرمایهگذاری کلان و برنامهریزی زمانی طولانیمدت است. در دوره اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، درخواست بودجهای اضافه به میزان ۱.۶ میلیارد دلار به ناسا ارائه شد تا فضانوردان بتوانند تا سال ۲۰۲۴ به ماه بازگردند، اما بهدلیل چالشها و موانع، تاریخ اجرای این هدف به اواخر سال ۲۰۲۶ موکول شد.
نقش اسپیسایکس در برنامههای اکتشافات فضایی
علاوه بر ناسا، شرکت اسپیسایکس (SpaceX) به رهبری ایلان ماسک (Elon Musk) نیز به دنبال بازگشت به ماه و تحقق رویای استعمار مریخ است. ایلان ماسک با پروژهی بلندپروازانه «اشغال مریخ» (Occupy Mars)، اهدافی فراتر از ماه را در نظر دارد و امیدوار است که حضور بشر را به سیاره سرخ برساند. با این حال، حتی شرکت اسپیسایکس نیز با محدودیتهای ناشی از قوانین دولتی مواجه شده است. ویلیام گرستنمایر (William Gerstenmaier)، معاون اسپیسایکس، به تازگی در سال ۲۰۲۳ از مشکلاتی که مقررات و قوانین برای پرتابهای فضایی ایجاد کردهاند، ابراز نارضایتی کرده و عنوان کرده است که این تاخیرها هیچ ربطی به ایمنی عمومی ندارد و بیشتر ناشی از بوروکراسیهای دولتی است.
نقش قوانین دولتی و محدودیتهای بودجهای
بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که پیشرفت در اکتشافات فضایی بهدلیل محدودیتهای مالی و مقررات پیچیده دچار وقفه شده است. حتی در شرایطی که تکنولوژی و تجهیزات اسپیسایکس آماده پرواز هستند، این مقررات و بررسیهای طولانیمدت مانع از پرتاب و تحقق پروژهها میشوند. هزینههای سنگین مربوط به این برنامهها نیز یکی از دلایل اصلی عدم پیشرفت در این زمینه است. پروژههای فضایی نیازمند بودجههای بسیار زیادی هستند که تامین آنها برای دولتها، چالشی جدی محسوب میشود.
موانع احتمالی دیگر برای بازگشت به ماه
علاوه بر مسائل سیاستی، بودجهای و بوروکراسی دولتی، عوامل دیگری نیز ممکن است مانع از بازگشت انسان به ماه شده باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- مسائل فنی و فناوریهای قدیمی: فناوریهایی که در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی برای سفر به ماه استفاده شدند، امروزه بهروز نشدهاند و نیاز به بازبینی و بهبود دارند. بازسازی و توسعه این فناوریها زمانبر و پرهزینه است و همچنین نیازمند تجهیزاتی پیشرفتهتر برای تضمین ایمنی فضانوردان است.
- خطرات ناشی از تشعشعات کیهانی: یکی از چالشهای اساسی برای بازگشت به ماه و همچنین سفر به مریخ، تابشهای شدید کیهانی است که میتواند به سلامت فضانوردان آسیب برساند. جو زمین از این تشعشعات محافظت میکند، اما در فضا چنین حفاظی وجود ندارد و این مسئله به پژوهشهای بیشتری برای توسعه سپرهای حفاظتی پیشرفته نیاز دارد.
- آمادگی روانی و جسمانی فضانوردان: سفر به ماه نیازمند آمادهسازی جسمانی و روانی فضانوردان است که در طول این سفر طولانی تحت شرایط سخت قرار میگیرند. ناسا و دیگر سازمانهای فضایی برای ارسال انسان به ماه، باید برنامههای آموزشی و آمادگی ویژهای را برای فضانوردان در نظر بگیرند.
- تمرکز بر پروژههای جایگزین: در دهههای اخیر، ناسا و سایر سازمانهای فضایی بر برنامههایی نظیر ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) و ارسال کاوشگرها به سیارات دورتر تمرکز کردهاند. این تغییر تمرکز و اختصاص منابع به پروژههای دیگر نیز باعث شده که بازگشت به ماه به تعویق بیفتد.
- افزایش رقابت در اکتشافات فضایی: با ورود شرکتهای خصوصی به عرصه فضا، رقابت برای دستیابی به اهداف فضایی شدت یافته است. این رقابت گرچه در برخی موارد مفید است، اما میتواند باعث تأخیر در تصمیمگیریها و تمرکز بر پروژههای مشترک شود.
نگاه شبهعلمی و تئوری توطئه درباره سفر به ماه
بسیاری از نظریههای توطئه به دنبال توضیح علت عدم بازگشت به ماه هستند. برخی از این تئوریها مدعیاند که سفرهای قبلی به ماه هرگز رخ ندادهاند و شواهد تصویری از سفر به ماه، محصول ساخت و تولید استودیویی بودهاند. این نظریهپردازان اعتقاد دارند که ماموریت آپولو به دلایل تبلیغاتی و برای رقابت با اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد ساخته و پرداخته شده است.
از سوی دیگر، نظریههای توطئه دیگری ادعا میکنند که در ماه کشفیات مرموزی صورت گرفته که ناسا تمایل به افشای آن ندارد. برخی حتی مدعیاند که فضانوردان با نشانههایی از حیات یا تمدنهای بیگانه در ماه مواجه شدهاند و به همین دلیل، دولتها از بازگشت به ماه خودداری میکنند تا این اطلاعات مخفی باقی بماند.
دلایل رد تئوریهای توطئه
با وجود این تئوریها، شواهد علمی و منطقی بسیاری برای رد این دیدگاهها وجود دارد. از جمله این دلایل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- وجود شواهد علمی و تصویری مستند: اسناد، عکسها و فیلمهای متعدد از ماموریتهای آپولو و سایر ماموریتهای فضایی، از جمله سنگهای ماه و نمونههای شیمیایی به دست آمده، اثباتکننده واقعی بودن این سفرها هستند. این نمونهها توسط تیمهای علمی مستقل و بینالمللی مورد بررسی قرار گرفته و تایید شدهاند.
- پیشرفت فناوری و استفاده از ماهوارهها و کاوشگرها: بسیاری از کاوشگرها و ماهوارهها از کشورهای مختلف به ماه ارسال شدهاند و تصاویری از سطح ماه و محل فرود آپولوها ثبت کردهاند که همگی تایید میکنند سفرهای قبلی به ماه واقعی بودهاند.
- شفافیت ناسا و باز بودن تحقیقات علمی: ناسا همواره به انتشار دادههای علمی و شفافیت درباره فعالیتهای فضایی تاکید دارد. اگر ماموریت آپولو ساخته و پرداختهی استودیوها بود، چنین سطح گستردهای از اطلاعات و شواهد در اختیار پژوهشگران قرار نمیگرفت.
- عدم وجود انگیزه منطقی برای عدم بازگشت: اگر قرار بود موضوعی مهم و مخفی در ماه وجود داشته باشد، با پیشرفت علم و تکنولوژی در دهههای اخیر، احتمالاً تاکنون بسیاری از کشورها و حتی شرکتهای خصوصی مانند اسپیسایکس نیز به این اسرار پی میبردند. عدم بازگشت به ماه به دلایل اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیکی کاملاً منطقی و توضیحپذیر است.
این نوشتهها را هم بخوانید