آیا روزی بازیهای ویدئویی به عنوان یک روش درمانی تایید خواهند شد؟

در چند دهه اخیر، بازیهای ویدئویی از یک سرگرمی ساده به ابزاری پیچیده برای اهداف آموزشی، اجتماعی و حتی درمانی تبدیل شدهاند. با پیشرفت فناوری و افزایش دانش ما از عملکرد مغز و روان انسان، پژوهشگران به بررسی این پرداختهاند که آیا بازیهای ویدئویی میتوانند به عنوان روشی رسمی برای درمان اختلالات روانی و جسمی استفاده شوند. در ادامه، با نگاهی به تحقیقات انجامشده و ویژگیهای ضروری این بازیها، به این پرسش پاسخ میدهیم که آیا بازیهای ویدئویی میتوانند از نظر علمی و عملی جایگاهی در روشهای درمانی پیدا کنند یا خیر. همچنین به چالشهای اخلاقی و اجتماعی این موضوع، از جمله اثرات احتمالی خشونت، بیتحرکی و صرف زمان زیاد، پرداخته خواهد شد.
تحقیقات درباره استفاده درمانی از بازیهای ویدئویی
1. درمان اختلالات روانی
بازیهای ویدئویی توانستهاند به عنوان ابزار مکمل برای درمان بسیاری از اختلالات روانی مورد استفاده قرار گیرند. در اینجا به نمونههایی برجسته اشاره میکنیم:
- افسردگی و اضطراب: بازیهایی مانند SPARX به نوجوانان کمک میکنند تا مهارتهای مدیریت استرس و تفکر مثبت را بیاموزند. مطالعات نشان داده که این بازیها اثربخشی قابلمقایسهای با روشهای سنتی مانند جلسات مشاوره دارند.
- بیشفعالی و کمتوجهی (ADHD): بازی EndeavorRx که توسط FDA تأیید شده است، به کودکان مبتلا به ADHD کمک میکند تمرکز خود را بهبود بخشند. تحقیقات نشان داده که 30 دقیقه بازی روزانه میتواند تغییرات مثبتی در توانایی توجه ایجاد کند.
- استرس پس از سانحه (PTSD): بازیهای واقعیت مجازی مانند Bravemind با شبیهسازی موقعیتهای استرسزا و آموزش مدیریت احساسات، درمانهای مؤثری برای سربازان و قربانیان حوادث ارائه کردهاند.
- اختلالات وسواس فکری-عملی (OCD): برخی از بازیهای آموزشی با ایجاد تمرینات رفتاری و شناختی، به کاهش علائم وسواس کمک کردهاند.
2. تقویت شناختی و توانبخشی
- تقویت حافظه و تمرکز: بازیهای شناختی مثل Lumosity یا Elevate با هدف تقویت عملکردهای اجرایی مغز طراحی شدهاند. این بازیها به خصوص در سالمندان برای پیشگیری از زوال شناختی موثر بودهاند.
- توانبخشی پس از سکته یا آسیبهای جسمی: بازیهایی که از فناوریهای حرکتی مانند Wii Fit یا دستگاههای واقعیت مجازی بهره میبرند، به بیماران کمک میکنند تا تواناییهای حرکتی خود را بازیابند و حتی به بهبود عملکرد مغز کمک میکنند.
3. درمان اعتیاد و کنترل تکانه
بازیهایی که به بازسازی الگوهای فکری سالم میپردازند، در درمان اعتیاد به مواد مخدر یا رفتارهای پرخطر مؤثر بودهاند. این بازیها اغلب از طریق تقویت تصمیمگیری و کاهش تکانهگرایی عمل میکنند.
ویژگیهای ضروری بازیهای درمانی
برای اینکه بازیهای ویدئویی به عنوان ابزار درمانی پذیرفته شوند، باید دارای ویژگیهای زیر باشند:
- علمی بودن طراحی: بازیها باید براساس تحقیقات روانشناختی و علوم اعصاب طراحی شوند.
- تعاملی و انگیزشی بودن: بازیها باید کاربران را تشویق کنند تا با چالشها روبرو شوند و مهارتهای جدید یاد بگیرند.
- شخصیسازی: امکان تنظیم سطح بازی و اهداف درمانی بر اساس نیازهای فردی کاربر باید فراهم باشد.
- ارزیابی و نظارت: قابلیت ارائه دادههای دقیق درباره پیشرفت کاربر و تأثیر درمان از ویژگیهای ضروری است.
- عدم آسیب روانی: بازیها نباید شامل محتوای خشونتآمیز، استرسزا یا اعتیادآور باشند.
- محیط امن: باید فضایی ایجاد کنند که کاربران بدون ترس از قضاوت یا شکست، بتوانند پیشرفت کنند.
چالشهای اجتماعی و اخلاقی
آیا بازیهای ویدئویی کاربران را خشن یا تکانهای میکنند؟
یکی از نگرانیهای بزرگ درباره بازیهای ویدئویی، تأثیرات منفی روانی آنهاست. تحقیقات نشان دادهاند که بازیهای خشونتآمیز ممکن است در برخی افراد مستعد، رفتارهای تکانهای یا پرخاشگرانه ایجاد کنند. با این حال، این تأثیرات اغلب به شرایط شخصیتی و محیطی فرد وابسته است و نمیتوان آن را به تمام بازیها یا کاربران تعمیم داد.
بیتحرکی و اتلاف وقت
بیتحرکی ناشی از ساعات طولانی بازی میتواند مشکلاتی مانند چاقی یا اختلالات متابولیک را به همراه داشته باشد. همچنین، صرف زمان بیش از حد برای بازی ممکن است از فعالیتهای ضروری دیگر مانند تحصیل، کار یا روابط اجتماعی بکاهد. برای مقابله با این مسائل، بازیهای درمانی میتوانند شامل فعالیتهای فیزیکی یا محدودیتهای زمانی باشند.
نتیجهگیری
بازیهای ویدئویی ظرفیت بالایی برای تبدیلشدن به ابزارهای درمانی مؤثر دارند، به شرطی که با دقت طراحی شده و تحت نظارت حرفهای به کار گرفته شوند. در حالی که این بازیها میتوانند تأثیرات مثبت قابلتوجهی بر سلامت روان و جسم داشته باشند، چالشهای مرتبط با خشونت، بیتحرکی و مدیریت زمان باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. آینده بازیهای درمانی روشن است و با پیشرفت فناوری، احتمالاً شاهد پذیرش گستردهتر آنها در نظامهای سلامت خواهیم بود.
برای مطالعه بیشتر: +
مطلب مرتبط:
آیا میتوان از بازیهای ویدئویی دانش آموخت؟
12 واقعیت جالب درباره گیم و بازیهای ویدیویی و سلامت روان
این نوشتهها را هم بخوانید