آسپرین: 10 دانستنی شگفتانگیز درباره این داروی معروف که شاید ندانید

آسپرین یکی از پرمصرفترین و شناختهشدهترین داروهای جهان است که سالهاست در درمان درد، تب و التهاب مورد استفاده قرار میگیرد. این داروی پرطرفدار به دلیل اثرات شگفتانگیز خود در پزشکی مدرن، جایگاه ویژهای دارد. آسپرین نهتنها یک مسکن قوی است، بلکه در پیشگیری از برخی بیماریهای قلبی نیز نقشی حیاتی دارد. شاید جالب باشد بدانید که آسپرین از یک ماده طبیعی به دست آمده و تاریخچهای جذاب دارد. این دارو، که با نام علمی استیلسالیسیلیک اسید (Acetylsalicylic Acid) شناخته میشود، از قرنها پیش تا امروز تغییرات زیادی را تجربه کرده است. در این مقاله، به ۳ حقیقت شگفتانگیز درباره آسپرین میپردازیم که ممکن است تاکنون نشنیده باشید.
۱- آسپرین از طبیعت الهام گرفته شده است
بسیاری از داروهای مدرن از گیاهان الهام گرفته شدهاند و آسپرین نیز از این قاعده مستثنی نیست. جالب است بدانید که ماده فعال این دارو، یعنی سالیسیلیک اسید (Salicylic Acid)، بهطور طبیعی در پوست درخت بید (Willow Tree) یافت میشود. حتی در دوران باستان، مردم یونان و مصر باستان از عصاره این گیاه برای کاهش درد و التهاب استفاده میکردند. اما فرمول مدرن آسپرین در سال ۱۸۹۷ توسط شیمیدان آلمانی فلیکس هوفمان (Felix Hoffmann) در شرکت بایر (Bayer) تکمیل شد. هدف اصلی این کشف، کاهش عوارض جانبی سالیسیلیک اسید بر معده بود. در نتیجه، آسپرین به عنوان یکی از اولین داروهای صنعتی تولید شد و به سرعت در سراسر جهان محبوب شد.
۲- آسپرین میتواند از حملات قلبی پیشگیری کند
برخلاف تصور بسیاری از افراد که آسپرین را فقط یک مسکن ساده میدانند، این دارو تأثیرات قابلتوجهی در کاهش خطر حمله قلبی (Heart Attack) دارد. آسپرین با کاهش چسبندگی پلاکتها (Platelets) در خون، مانع از تشکیل لختههای خونی (Blood Clots) میشود که میتوانند شریانهای قلبی را مسدود کنند. پزشکان اغلب برای بیمارانی که در معرض خطر سکته قلبی (Myocardial Infarction) قرار دارند، دوز کم آسپرین را بهعنوان درمان پیشگیرانه توصیه میکنند. البته، مصرف طولانیمدت این دارو باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا ممکن است خطر خونریزی داخلی (Internal Bleeding) را افزایش دهد.
۳- آسپرین فقط برای انسانها مفید نیست!
شاید باورکردنی نباشد، اما آسپرین در علم دامپزشکی نیز کاربرد دارد. این دارو بهطور گسترده برای کاهش درد و التهاب در حیوانات، بهویژه سگها و اسبها، استفاده میشود. البته، دوز مصرفی آن برای حیوانات با انسانها متفاوت است و نباید خودسرانه به حیوانات داده شود. علاوه بر این، آسپرین در گیاهشناسی نیز مورد استفاده قرار گرفته است؛ برخی تحقیقات نشان دادهاند که محلول رقیق آسپرین میتواند مقاومت گیاهان را در برابر بیماریها افزایش دهد. به همین دلیل، برخی باغبانها از محلولهای آسپرین برای تقویت رشد گیاهان استفاده میکنند.
۴- آسپرین اولین داروی صنعتی جهان بود
آسپرین نهتنها یکی از پرمصرفترین داروهای جهان است، بلکه بهعنوان اولین داروی صنعتی شناخته میشود. قبل از تولید این دارو، بیشتر داروها از عصارههای گیاهی یا ترکیبات شیمیایی ناپایدار ساخته میشدند که دوزبندی دقیقی نداشتند. شرکت بایر (Bayer) در اواخر قرن نوزدهم فرمولاسیون آسپرین را توسعه داد و برای اولین بار آن را بهصورت تجاری و در دوز مشخص تولید کرد. این اقدام باعث شد که داروها از حالت درمانهای سنتی خارج شده و به سمت تولید انبوه و علمی پیش بروند. موفقیت آسپرین الهامبخش تولید بسیاری از داروهای مدرن شد که امروزه بهطور گسترده در پزشکی استفاده میشوند. این دارو اولین محصولی بود که بهصورت قرص (Tablet) بستهبندی و در سراسر جهان توزیع شد. فرمولاسیون پایدار و تأثیر سریع آن باعث شد که خیلی زود به یکی از مهمترین داروهای خانگی تبدیل شود. موفقیت بزرگ این محصول، شرکت بایر را به یکی از پیشروان صنعت داروسازی تبدیل کرد. تولید انبوه آسپرین نشان داد که داروها میتوانند استانداردسازی شوند و بهصورت ایمن و مؤثر در اختیار بیماران قرار بگیرند. در حقیقت، بسیاری از پیشرفتهای دارویی مدرن، مدیون راهی هستند که آسپرین هموار کرد.
۵- آسپرین در درمان برخی سرطانها مؤثر است
اگرچه آسپرین بیشتر بهعنوان مسکن و ضدالتهاب شناخته میشود، اما تحقیقات نشان دادهاند که این دارو میتواند در کاهش خطر ابتلا به برخی سرطانها نقش داشته باشد. مطالعات علمی گسترده نشان داده است که استفاده منظم و کنترلشده از آسپرین میتواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ (Colorectal Cancer) را کاهش دهد. به نظر میرسد که خاصیت ضدالتهابی آسپرین میتواند از رشد غیرطبیعی سلولهای روده جلوگیری کند. برخی تحقیقات نیز نشان دادهاند که این دارو ممکن است در کاهش احتمال گسترش سرطان پستان (Breast Cancer) و سرطان پروستات (Prostate Cancer) مؤثر باشد. البته، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است تا مکانیزم دقیق تأثیر این دارو بر سلولهای سرطانی مشخص شود. پژوهشگران معتقدند که تأثیر آسپرین بر کاهش التهاب در بدن، نقش کلیدی در پیشگیری از برخی انواع سرطان دارد. بااینحال، پزشکان هشدار میدهند که مصرف طولانیمدت آسپرین میتواند عوارض جانبی مانند خونریزی داخلی و زخم معده ایجاد کند. به همین دلیل، استفاده از این دارو برای پیشگیری از سرطان باید تحت نظر پزشک انجام شود. این کشف میتواند مسیرهای جدیدی برای تحقیقات در مورد داروهای ضدسرطان هموار کند.
۶- آسپرین میتواند علائم بیماری آلزایمر را کاهش دهد
تحقیقات جدید نشان میدهند که آسپرین ممکن است در کاهش خطر بیماری آلزایمر (Alzheimer’s Disease) و دیگر بیماریهای تخریبکننده مغز نقش داشته باشد. دانشمندان دریافتند که این دارو میتواند به پاکسازی پلاکهای آمیلوئید (Amyloid Plaques) که یکی از عوامل اصلی آلزایمر است، کمک کند. این پلاکها در مغز جمع میشوند و عملکرد طبیعی سلولهای عصبی را مختل میکنند. آزمایشهای انجامشده بر روی مدلهای حیوانی نشان داده است که آسپرین میتواند مکانیزمهایی را فعال کند که به حذف این رسوبات کمک میکنند. علاوه بر این، خاصیت ضدالتهابی آسپرین ممکن است از التهاب عصبی (Neuroinflammation) که یکی از عوامل تشدیدکننده آلزایمر است، جلوگیری کند. محققان امیدوارند که این دارو بتواند روند پیشرفت بیماری را کندتر کند یا حتی از آن پیشگیری کند. بااینحال، تحقیقات انسانی هنوز در مراحل اولیه است و نیاز به بررسیهای بیشتری دارد. برخی متخصصان توصیه میکنند که افراد در معرض خطر آلزایمر، با مشورت پزشک از دوزهای کم آسپرین استفاده کنند. این یافتهها امیدهای زیادی را برای درمان بیماریهای عصبی به وجود آورده است. اگر تحقیقات بیشتر این تأثیر را تأیید کنند، آسپرین میتواند به یکی از ابزارهای کلیدی در مبارزه با بیماریهای شناختی تبدیل شود.
۷- آسپرین در دوران جنگ جهانی اول و دوم کمیاب شد
در طول جنگ جهانی اول و دوم، آسپرین به یکی از داروهای ضروری تبدیل شد که ارتشها برای تسکین درد سربازان از آن استفاده میکردند. اما در همان زمان، این دارو به دلیل اینکه توسط شرکت آلمانی بایر (Bayer) تولید شده بود، در کشورهای متخاصم کمیاب شد. بریتانیا و آمریکا به دلیل تنشهای سیاسی، واردات این دارو را از آلمان قطع کردند که باعث کمبود جدی آن در بازار شد. در نتیجه، این کشورها مجبور شدند به دنبال روشهای جایگزین برای تولید داخلی آسپرین باشند. برخی شرکتهای داروسازی آمریکایی و بریتانیایی تلاش کردند که این دارو را بدون وابستگی به فرمول اصلی بایر تولید کنند. پس از جنگ جهانی اول، به دلیل فشارهای اقتصادی و غرامتهای تحمیلی به آلمان، بایر مجبور شد حقوق برند آسپرین را در آمریکا به شرکتهای دیگر واگذار کند. این اتفاق باعث شد که در برخی کشورها، آسپرین بهعنوان یک نام عمومی (Generic Name) مورد استفاده قرار گیرد، درحالیکه در برخی دیگر همچنان یک برند ثبتشده محسوب میشد. این شرایط باعث شد که تولید جهانی این دارو افزایش یابد و آن را به یکی از رایجترین داروهای قرن بیستم تبدیل کند.
۸- برخی افراد به آسپرین حساسیت دارند
با وجود فواید گسترده آسپرین، برخی افراد به این دارو حساسیت دارند و مصرف آن میتواند عوارض جدی ایجاد کند. حساسیت به آسپرین میتواند باعث واکنشهای آلرژیک شدید مانند تنگی نفس (Bronchospasm)، کهیر (Urticaria) و حتی شوک آنافیلاکسی (Anaphylactic Shock) شود. افرادی که مبتلا به آسم (Asthma) هستند، بیشتر در معرض این حساسیت قرار دارند و ممکن است پس از مصرف آسپرین دچار حمله آسمی شوند. علاوه بر این، برخی افراد دچار بیماریهای خاص مانند سندروم ری (Reye’s Syndrome) نباید از این دارو استفاده کنند. سندروم ری یک بیماری نادر اما جدی است که معمولاً در کودکان و نوجوانان رخ میدهد و میتواند باعث آسیب شدید به کبد و مغز شود. به همین دلیل، توصیه میشود که کودکان زیر ۱۲ سال از آسپرین استفاده نکنند، مگر تحت نظر پزشک. برخی افراد نیز پس از مصرف این دارو دچار مشکلات گوارشی مانند زخم معده (Stomach Ulcer) و خونریزی داخلی (Internal Bleeding) میشوند. به همین خاطر، کسانی که سابقه مشکلات گوارشی دارند، باید از مصرف خودسرانه این دارو خودداری کنند. اگرچه آسپرین دارویی پرکاربرد و ایمن برای بسیاری از افراد است، اما نباید فراموش کرد که میتواند در برخی شرایط خطرناک باشد. به همین دلیل، همیشه توصیه میشود که قبل از مصرف منظم این دارو، با پزشک مشورت شود.
۹- آسپرین میتواند طول عمر برخی حیوانات را افزایش دهد
تحقیقات علمی نشان دادهاند که آسپرین میتواند تأثیر جالبی بر افزایش طول عمر برخی حیوانات داشته باشد. مطالعاتی که روی کرمهای الگانس (C. elegans) و برخی جوندگان انجام شده، نشان داده است که دوزهای پایین این دارو ممکن است روند پیری را کندتر کند. دانشمندان معتقدند که این اثر به دلیل خاصیت ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی آسپرین است که از تخریب سلولها جلوگیری میکند. یکی از فرضیههای علمی این است که آسپرین میتواند به کاهش استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress) در بدن کمک کند. استرس اکسیداتیو یکی از عوامل کلیدی در فرایند پیری و بسیاری از بیماریهای وابسته به سن مانند آلزایمر و سرطان است. البته، این یافتهها هنوز در مرحله آزمایشگاهی هستند و به تحقیقات بیشتری روی انسان نیاز است. برخی پژوهشگران حتی احتمال دادهاند که آسپرین میتواند در آینده بهعنوان یک داروی ضدپیری (Anti-Aging Drug) در نظر گرفته شود. بااینحال، هنوز مشخص نیست که آیا این دارو میتواند طول عمر انسان را نیز افزایش دهد یا خیر. برخی تحقیقات مخالف نیز نشان دادهاند که مصرف مداوم آسپرین در سنین بالا ممکن است عوارضی مانند خونریزی داخلی را افزایش دهد. بنابراین، قبل از هر نتیجهگیری قطعی درباره این تأثیر، به مطالعات گستردهتری نیاز است.
۱۰- برخی کشورها از آسپرین برای جلوگیری از سکته مغزی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ استفاده کردند
در دوران همهگیری کووید-۱۹ (COVID-19)، برخی محققان به این نتیجه رسیدند که آسپرین میتواند خطر لخته شدن خون در بیماران مبتلا به این ویروس را کاهش دهد. مطالعات نشان دادند که برخی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ به دلیل التهابات شدید دچار افزایش چسبندگی پلاکتها (Platelet Aggregation) میشوند که میتواند منجر به سکته مغزی (Stroke) یا حمله قلبی شود. پزشکان در برخی کشورها شروع به استفاده از دوزهای پایین آسپرین برای بیماران بستری کردند تا از تشکیل لختههای خطرناک جلوگیری کنند. شواهد اولیه نشان دادند که بیماران مبتلا به کووید-۱۹ که از آسپرین استفاده میکردند، کمتر دچار مشکلات عروقی میشدند. البته، این درمان بهصورت گسترده توصیه نشد، زیرا خطر خونریزی داخلی در برخی بیماران بالا بود. تحقیقات بیشتر نشان داد که مصرف کنترلشده این دارو میتواند میزان بستری شدن در ICU را کاهش دهد. برخی پژوهشگران معتقدند که خاصیت ضدالتهابی آسپرین نیز میتواند در کاهش شدت واکنشهای ایمنی بیشفعال (Cytokine Storm) مؤثر باشد. بااینحال، این یافتهها هنوز قطعی نیستند و پزشکان توصیه میکنند که افراد خودسرانه از آسپرین برای درمان یا پیشگیری از کووید-۱۹ استفاده نکنند. این تحقیق نشان میدهد که آسپرین همچنان میتواند در درمان بیماریهای جدید نقش داشته باشد. پژوهشهای بیشتری برای بررسی دقیق این تأثیرات در حال انجام است.
مطلب مرتبط:
فلیکس هوفمان: مردی که آسپرین را به دنیا معرفی کرد
12 داروی تاریخی که جهان را تغییر دادند: از پنیسیلین تا انسولین
شرکت بایر: از آسپرین تا نوآوریهای دارویی مدرن
این نوشتهها را هم بخوانید