سیاره‌های کیوان و زهره و ماه لبخندی یا اسمایلی آسمانی تشکیل می‌دهند – صبح جمعه آینده در افق شرقی به دنبال آن باشید
در سحرگاه روز جمعه، ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، یک پدیده‌ی نادر نجومی در آسمان ایران و بسیاری از نقاط جهان قابل مشاهده خواهد بود. بر پایه پژوهش‌های ناسا و بررسی داده‌های رصدی، سیاره‌های زُهره، کیوان (Saturn) و هلال ماه در یک مقارنه سه‌گانه (Triple Conjunction) کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در کنار هم، شکلی مثل صورتکی خندان یا همان اسمایلی معروف می‌سازند!
این رویداد زیبا در آسمان ایران هم قابل مشاهده است، به شرط آن‌که افق شرقی باز و صاف باشد و هوا ابری نباشد. این مقارنه، درست در زمانی اتفاق می‌افتد که هوا هنوز کاملاً روشن نشده و خورشید هنوز طلوع نکرده است.
چه ساعتی و در کجا می‌توان دید؟
در ایران، این پدیده از حدود ۵:۰۰ تا ۵:۴۵ بامداد جمعه ۶ اردیبهشت قابل مشاهده است. در این بازه‌ی زمانی، ماه در حالت هلال باریک قرار دارد، زهره درخشان‌ترین جزء این ترکیب است و در بالای میدان دید قرار می‌گیرد، زُحَل پایین‌تر از آن، و ماه کمی پایین‌تر و متمایل به شمال آن‌ها دیده می‌شود. اگر خوش‌شانس باشید و آلودگی نوری کم باشد، این سه جرم آسمانی با هم شکل یک مثلث متقارن تشکیل می‌دهند که به‌راحتی ذهن را به لبخند مهربانی در دل آسمان پیوند می‌زند.
از کجا ببینیم؟
برای دیدن این رویداد در ایران، بهترین نقطه‌ها، مکان‌هایی هستند که افق شرقی باز و بدون مانع دارند؛ مانند سواحل دریای خزر، کوهستان‌های مشرف به شرق، یا پشت‌بام‌هایی که منظری باز به شرق دارند. شهرهایی مثل مشهد، تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس و شیراز هم در صورت مساعد بودن شرایط جوی، مکان‌های مناسبی برای رصد هستند.
اما مهم‌ترین نکته این است که باید پیش از طلوع آفتاب حاضر باشید؛ چون حدود ساعت ۶:۱۵ تا ۶:۳۰ صبح به‌وقت ایران، خورشید طلوع می‌کند و نور آن باعث می‌شود دیدن این هم‌خطی تقریباً ناممکن شود. پس آلارم ساعت خودتان را تنظیم کنید و از همان ساعت ۵ صبح به بعد به سمت شرق نگاه کنید!
تیر یا عُطارِد هم ممکن است پیدایش شود
اگر شرایط دید بسیار مساعد باشد، ممکن است در بخش پایینی این ترکیب، عُطارِد (Mercury) هم دیده شود. عطارد بسیار به افق نزدیک است و تنها در صورتی دیده می‌شود که افق شرقی‌تان هیچ مانعی مثل ساختمان یا درخت نداشته باشد. این سیاره برخلاف زهره و زُحَل آن‌قدر درخشان نیست، ولی برای رصدگران دقیق می‌تواند پاداشی جذاب باشد.
مقارنه سه‌گانه چیست؟
در نجوم، زمانی که دو یا چند جرم آسمانی در آسمان شب از دید ناظر زمینی در نزدیکی هم ظاهر شوند، به آن تقارن یا هم‌خطی (Conjunction) می‌گویند. وقتی تعداد این اجرام به سه برسد، پدیده به‌نام مقارنه سه‌گانه شناخته می‌شود. این پدیده‌ها از نظر علمی گرچه نشانه‌ای از نزدیکی واقعی و فیزیکی اجرام نیستند، اما از زاویه دید ما روی زمین، شگفت‌انگیز و زیبا هستند.
ماه به شکل لب خندان، زهره و کیوان چشم‌های نورانی
در این رویداد، ماه در فاز هلالی (Crescent) بسیار نازک قرار دارد، که به‌تنهایی هم حال‌وهوایی شاعرانه دارد، ولی وقتی در کنار دو جرم درخشان دیگر قرار می‌گیرد، شکل یک صورت لبخند‌زن را تداعی می‌کند. پژوهش‌های بصری نشان داده‌اند که مغز انسان به‌طور ناخودآگاه تمایل دارد شکل مثلثی با دو نقطه در بالا (چشم‌ها) و یک منحنی در پایین (لب) را به‌عنوان چهره تشخیص دهد. به همین دلیل، ترکیب این سه جرم آسمانی حس یک لبخند ملایم در آسمان را در ذهن بیننده ایجاد می‌کند.
زمان طلایی برای عاشقان نجوم و عکاسی
برای علاقه‌مندان به عکاسی شبانه و نجوم، این رویداد فرصتی استثنایی است. استفاده از دوربین‌هایی با لنزهای زاویه باز، به‌ویژه اگر افق شرقی منظره‌ای جذاب داشته باشد، می‌تواند تصاویر به‌یادماندنی خلق کند. اگر در کنار دریا، کوه، یا مکان‌های تاریخی باشید، این مقارنه سه‌گانه جلوه‌ای جادویی پیدا می‌کند.
چرا دیدن این لحظه مهم است؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهند پدیده‌های نجومی مثل این، نه‌تنها برای آموزش علمی مفیدند، بلکه می‌توانند تأثیرات روانی مثبتی هم ایجاد کنند. حس اتصال به کیهان، دیدن نظم زیبا در آسمان، و مشاهده رخدادهای نادر، به انسان یادآوری می‌کند که فراتر از دغدغه‌های روزمره، جهانی بزرگ و شگفت‌انگیز در جریان است. و گاهی فقط باید به آسمان نگاه کرد تا حس آرامش بازگردد.
