سایبرنایف، شیوه‌ای نوین در درمان سرطان

سرطان، یکی از مشکلات بشر است که انسان‌ها در طی سالیان دراز با استفاده از همه حوزه‌های مختلف دانش و فناوری -ونه فقط پزشکی- سعی کرده‌اند به تدریج شناخت خود را از آن بیشتر کنند، تا درمان‌هایی برای پیدا کنند و اگر در مورد برخی از انواع آنها، درمان‌ها، علاج قطعی نبوده‌اند، دست‌کم بر طول عمر و یا کیفیت زندگی بیماران در روزها و ماه‌ها و سال‌های باقیمانده عمر بیفزایند.

در مواجهه با سرطان، غالبا بعد از نمونه‌برداری از توده و انجام آزمایشات آسیب‌شناسی، بر اساس مرحله سرطان، راهبردهای مختلفی در درمان پیش گرفته می‌شود. در مواردی که سیر تهاجمی ندارند یا به اعضای اطراف دست‌اندازی نکرده‌اند، برداشتن کل توده با حاشیه مناسب، گاه اصلی‌ترین شکل درمان است. ولی در بعضی از موارد هم شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی به عنوان درمان مکمل یا تنها درمان، پیشنهاد می‌شوند.

پرتودرمانی یکی از درمان‌های سرطان است که در آن با تابانیدن اشعه بر توده سرطانی، سلول‌های سرطانی کشته می‌شوند. پرتودرمانی با اهداف و شیوه‌های متنوع و متفاوتی، انجام می‌شود. انجام پرتودرمانی نیاز به امکانات و محاسبات دقیق دارد، باید دقیقا محاسبه شود که چه میزان اشعه به بدن تابانیده شود، این میزان اشعه باید دقیقا بر هدف متمرکز شود. از آنجا که توده‌ای که اشعه می‌گیرد در عمق بدن قرار دارد، باید اشعه طوری تابانیده شود که اعضای سر راه تحت تأثیر قرار نگیرند به همین منظور گاهی اشعه کل مورد نیاز را محسابه می‌کنند و از چند مسیر اشعه را به بدن می‌تابانند، طوری که نهایتا میزان کلی پرتو دریافتی برای کشتن سلول‌های سرطانی کافی باشد، اما از آنجا که اشعه به چند باریکه تقسیم شده و از چند زاویه به بدن تابانیده شده، اعضای سر راه آسیب نمی‌بینند.

انجام همین فرایند مشکلات تکنیکی فراوانی دارد، مثلا تصور کنید که بیماری گلیوما در نزدیک عصب بینایی دارد، در این صورت حتی نیم میلیمتر، هم برای ما اهمیت فراوان دارد، چون هر اشتباهی می‌تواند منجر به نابینایی مریض شود.

یکی از اشکال نوین پرتودرمانی موسوم به سایبرنایف Cyberknife است. شاید از اسم سایبرنایف بتوانید، حدس بزنید که سایبرنایف چیست! با واژه سایبر که همه آشنا هستیم، knife هم به معنی چاقو است.

سایبرنایف، شیوه‌ای از پرتودرمانی است که به وسیله دکتر جان آر آدلر، استاد جراحی مغز و اعصاب و پرتودرمانی دانشگاه استنفورد و همچنین پیتر و راسل شونبرگ از شرکت پژوهشی شونبرگ، بنیان نهاده شد. در این شیوه البته خبری از چاقوی واقعی نیست ولی پرتو تابانیده شده به مانند چاقویی دقیق و بدون درد، بدون اینکه نیاز به بیهوشی باشد، عرصه را بر سلول‌های سرطانی تنگ می‌کند.

دکتر جان آر آدلر

سایبرنایف دو جزء اصلی دارد:
۱- پرتوی که توسط یه شتاب‌دهنده خطی ذرات تولید می‌شود.
۲- یک بازوی روباتیک که این باریکه انرژی تولید شده را به نقطه مورد نظر بدن، هدایت می‌کند.

بخوانید!

عکس‌های تاریخی که با دیدن آنها درمی‌مانیم که آنها واقعا در گذشته گرفته شده‌اند یا در یک آینده بهتر و دوست‌داشتنی‌تر!

منتخبی از تصاویر تاریخی کمتر دیده شده

برآورد میزان موفقیت قرارهای عاشقانه زوج‌ها با هوش مصنوعی و اندازه‌‌گیری میزان همسانی پاسخ‌های سیستم عصبی خودکار

عکس‌های این عکاس فرانسوی مانند تابلوهای نقاشی زیبای سبک امپرسیونیسم هستند

چگونه طولانی مدت درس بخوانیم و کمتر خسته شویم؟

 

هدف‌گیری تومورها در سایبرنایف با دقت بیشتری، نسبت به شیوه‌های معمول صورت می‌گیرد. سایرنایف نخستین بار در سال ۱۹۹۰ معرفی شد. اولین بار از روبات «فانوک» ساخت ژاپن در سایبرنایف استفاده شد اما سیستم‌های مدرن‌تر از روبات آلمانی موسوم به KUKA KR 240 استفاده می‌کنند.

پرتو اشعه ایکس تولیدی با انرژی شش مگاوات، انرژی دارد، سایبرنایف می‌تواند هر دقیقه ششصد سانتی گری انرژی پرتو بتاباند، اما مدل‌های جدیدتر می‌تواند هشتصد سانتی گری را منتقل کنند. این پرتوها با استفاده از موازی‌سازها یا collimatorهایی موازی می‌شوند و روی نقطه مورد نظر با اندازه دلخواه که مثلا می‌تواند از پنج میلیمتر تا شصت میلیمتر متغیر باشد، متمرکز شود.

دور بیمار، دوربین‌های اشعه ایکس‌ای قرار داده می‌شوند که موقعیت آناتومیک عضو هدف را به دقت مشخص می‌کنند، موقعیت بدن، با جایگاه توده که به وسیله سی‌تی یا MRI مشخص شده است، مقایسه می‌شود و یک برنامه کامپیوتری با دقت بازوی روبات را هدایت می‌کند، طوری که پرتو با دقت به توده تابانیده شود.

برای انجام فرایند سایبرنایف از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌شود، مثلا در مورد توده‌های واقع در حفره جمجمه از سیستمی موسوم به ۶D skull استفاده می‌شود. با این شیوه میزان دقت سایبرنایف به نیم میلیمتر می‌رسد.

اما در مورد توده‌های نخاع یا ریه، اوضاع اندکی متفاوت است، از آنجا که مهره‌های نسبت به هم حرکت می‌کنند و ریه هم در حین تنفس منبسط و منقبض می‌شود، بر خلاف جمجمه که استخوان‌هایش نسبت به هم ثابت هستند، باید از سیستم دیگری استفاده شود، این سیستم Xsight نام دارد.

کار دیگری که برای تعیین محل دقیق ضایعه در بافت نرم می‌توان انجام داد، علامت‌گذاری محل با نشانه‌های طلایی است. طلا به خاطر سازگاری زیستی و چگالی بالا و در نتیجه مشخص شدن آسان‌اش با اشعه ایکس انتخاب می‌شود. این نشانگرها با رادیولوژی مداخله‌ای یا جراحی در بدن کار گذاشته می‌شوند. البته بین کاشت این راهنماها و استفاده از سایبرنایف نباید فاصله زیادی بیفتد چون ممکن است این علایم حرکت کنند.

اما برای نابود کردن تومور اعضایی که حین عمل ثابت نیستند و حرکت می‌کنند مثل با تومور ریه و پانکراس باید چه کار کرد؟ اگر از فناوری مناسبی استفاده نشود، در حین پرتودرمانی، اعضای سالم مجاور توده، هم در معرض توده قرار می‌گیرند و میزان پرتودهی توده هم کاهش می‌یابد.
برای این منظور، از سیستمی به نام سیستم همگام‌سازی استفاده می‌شود. در این شیوه الیاف اپتیکی روی پوست شکم قرار داده می‌شوند که حرکت شکم را حین پرتودهی مشخص می‌کنند، یک الگوریتم کامپیوتری میزان حرکت شکم را محاسبه می‌کند و به بازوی روباتیک دستور می‌دهد که متناسب با حرکت شکم، تغییر حهت دهد.

عدم نیاز به قاب: در شیوه‌های معمول رادیوسرجری سر بیمار در قاب یا یک «فریم» قرار داده می‌شود تا مکان تومور موقعیت‌یابی شود. قاب نصب می‌شود از مریض سی تی یا ام آر آی به عمل می‌آید و یک متخصص پرتوردمانی با استفاده از کامپیوتر، پرتودرمانی را برنامه‌ریز می‌کند. در این شیوه، لازم است که قاب در حین پرتودرمانی همچنان روی سر بیمار باقی بماند و همین نیاز و ضرورت، محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.

در شیوه متکی بر قاب حتما باید انجام سی‌تی و برنامه‌ریزی و انجام پرتودرمانی به دنبال هم باشد، اما در شیوه سایبرنایف چنانچه فاصله زمانی بین این اقدامات باشد مشکلی پیش نمی‌آید.

استفاده از شیوه متکی بر فریم در بیماران با سن پایین مثل اطفال یا کسانی که جمجمه شکننده‌ای دارند میسر نیست، اما سایبرنایف چنین محدودیتی ندارد. به علاوه در سایبرنایف می‌توان بیمار را مجددا بدون نیاز به تکرار اقدامات موقعیت‌یابی تومور، زیر سایبرنایف برد.

با استفاده از سایرنایف می‌توان بین جلسات درمانی فاصله انداخت که از نظر بالینی گاهی مفید است. علت این است که سلول‌های سرطانی مکانیسم ترمیم ضعیف‌تری نسبت به سلولا‌های سالم دارند، در فاصله بین جلسات سایبرنایف، سلول‌های سالم غیرسرطانی می‌توانند ترمیم شوند، در حالی که هنوز سلول‌های سرطانی ترمیم پیدا نکرده‌اند. چنین فاصله‌اندازی بین جلسات درمان را نمی‌توان در شیوه‌های روتین، اعمال کرد.

روش‌های پرتودرمانی روتین ممکن است به جلسات روزانه نیاز داشته باشند که ممکن است نهایتا چند هفته طول بکشند اما با ساییرنایف می‌توان در یک تا پنج جلسه کار را تکمیل کرد. بر اساس ماهیت تومور می‌توان سایرنایف را به تنهایی یا در ترکیب با جراحی یا شیوه پرتور درمانی کل مغز مورد استفاده قرار داد.

سایبرنایف شیوه درمانی نسبتا جدیدی است، مثلا بریتانیا، تازه دو سال است که صاحب مرکز سایبرنایف شده است، تحمین زده می‌شود تا به حال حدود چهل هزار بیمار با استفاده از سایبرنایف درمان شده باشند.مراکزی که جهز به سایبرنایف دارند، زیاد نیستند. در سراسر جهان بیش از ۱۵۰ مرکز سایبرنایف وجود دارد. در ایران فعلا مرکز سایبرنایف وجود ندارد و به همین خاطر، بیماران بایستی به خارج از کشور بروند. حدود ۱۰۰ مرکز سایبرنایف در ایالات متحده وجود دارد و مابقی آنها عمدتا در اروپا و آسیای شرقی پراکنده هستند.

در شرایط بحرانی که بیمار سرطانی و اعضای خانواده‌اش قرار دارند، اگر سایبرنایف برای درمان وی پیشنهاد شود، پیدا کردن مرکز مناسب واقعا کار دشوار و شاقی است. اما خوشبختانه در مالزی، یک مرکز فوق تخصصی درمان سرطان به نام بیمارستان تخصصی بیکن (چراغ امید) قرار دارد که تنها مرکزی است که در آسیای جنوب شرقی و استرالیا، مجهز به سایبرنایف است.

ریاست این بیمارستان را پزشکی به نام دکتر ابراهیم وحید برعهده دارد که رییس انجمن سرطان شناسی مالزی هم است. مکان جغرافیایی این مرکز، تعرفه منصفانه خدمات آن و همچنین امکانات ویژه‌ای که برای بیماران فارسی‌زبان در نظر گرفته شده است، این مرکز را از هر نظر مناسب مراجعه بیماران ایرانی کرده است. حتی برای راهنمایی بیماران و خانواده آنها، بیمارستان مشاور و مترجم فارسی‌زبان دارد.

وب‌سایت این بیمارستان، بخش فارسی‌اش را به تازگی راه‌اندازی کرده است. شما می‌توانید با رفتن به اینجا، با پزشکان و مسئولان بیمارستان ارتباط برقرار کنید. در این صفحه هم راهنمای مراحل اعزام بیمار را می‌توانید بخوانید.

این مرکز مجهز به PET اسکن هم است، تفاوت PET با سی‌تی اسکن و ام آر آی روتین این است که با آن می‌شود فعالیت زیستی یه توده یا عضو را مشخص کرد. فرض کنید که پزشکان شک داشته باشند که یک توده فعال و سرطانی است یا نه یا مشکوک باشن که توده‌ دیگری حاصل دست‌اندازی تومور به عضو مجاور است یا نه یا اصلا درمانشان مؤثر بوده است، در این موارد می‌توان از PET اسکن استفاده کرد. در حال حاضر PET اسکن نیز در داخل کشور وجود ندارد و همه بیماران برای انجام به خارج کشور اعزام می‌شوند.

در اینجا هم می‌توانید سایر امکانات این بیمارستان را مطالعه کنید.