درباره داروی استامینوفن و شیوه مصرف صحیح و دوز مناسب آن چه میدانید؟
Acetaminophen (paracetamol) | استامینوفن |
Tylenol/ Valorin/ Tempra/ Acephen/ Datril/ Valado
طبقهبندی فارماکولوژیک استامینوفن : مشتق پارا آمینوفنل
طبقهبندی درمانی: ضد درد غیر مخدر/ ضد تب
طبقهبندی مصرف در حاملگی: B
اشکال دارویی
Tab.: 325mg
Tab.: 500mg
Ped Drops: 100mg/ml
Ped Suppository: 125mg
Oral Solution: 120mg/5ml, 100mg/ml
Oral Suspension: 120mg/5ml
Suppository: 325mg
Injection: 10mg/ml, 1000ml (IV)
Inj: 150mg/ml, 2ml
فارماکوکینتیک، دینامیک و مکانیسم اثر استامینوفن
باعث افزایش آستانهٔ تحمل به درد میگردد. (اثر ضد درد)
تأثیر مستقیم بر روی مرکز کنترل حرارت در هیپوتالاموس دارد. (اثر ضد تب)
استامینوفن چسبندگی پلاکتها را کم نمیکند و بر پاسخ پروترومبین تأثیر ندارد.
جذب از GI سریع و کامل است.
راه مصرف | شروع تأثیر | پیک تأثیر | مدت تأثیر |
خوراکی | ناشناخته | 1-3 ساعت | 3-4 ساعت |
رکتال | ناشناخته | 1-3 ساعت | 3-4 ساعت |
اندیکاسیونها، راه مصرف و دوزاژ استامینوفن
خوراکی
درد خفیف تا متوسط، تب، همچنین به صورت ترکیبی با سایر داروها
بالغین: برحسب شدت درد mg ۳۲۵-۶۵۰ هر ۴-۶ ساعت (حداکثر دوزاژ روزانه g4 است).
نکته: حداکثر دوز در مصرف طولانی مدت g/day6/2 است.
اطفال: 12-11 سال: mg/dose ۴۸۰ هر ۴-۶ ساعت.
10-9 سال: mg/dose400 هر 4-6 ساعت.
6-8 سال: mg/dose ۳۲۰ هر ۴-۶ ساعت.
4-5 سال: mg/dose ۲۴۰ هر ۴-۶ ساعت.
2-3 سال: mg/dose160 هر 4-6 ساعت.
12-۲۴ ماه: mg/dose ۱۲۰ هر ۴-۶ ساعت.
4-11 ماه: mg/dose ۸۰ هر ۴-۶ ساعت.
0-3 ماه: mg/dose ۴۰ هر ۴-۶ ساعت.
شیاف استامینوفن
بالغین و اطفال، بالای 12 سال: mg ۳۲۵-۶۵۰ هر ۴ تا ۶ ساعت
اطفال 5-2 سال: mg125 هر 4 تا 6 ساعت (حداکثر mg/d720)
اطفال 12-6 سال: mg۳۲۵ هر ۴ تا ۶ ساعت (حداکثر g۲/۶ روزانه)
استئوآرتریت
بالغین: بالای g ۱ خوراکی ۴ بار در روز
نکته: دوزهای ۳ تا ۴ گرم روزانه برای این بیماران معمول است.
ملاحظات دندانپزشکی
- بیمار تحت درمان مزمن این دارو به ندرت علایم دیسکرازی خونی را نشان میدهد (عفونت، خونریزی و التیام ضعیف) در این شرایط باید درمان دندانپزشکی به تعویق بیافتد.
- از این دارو جهت کنترل دردهای خفیف دندانی در زنان باردار (ماههای آخر حاملگی)، کودکان زیر ۱۲ سال، بیماران مبتلا به زخم معده و تسکین درد در اطفال در اثر رویش دندان استفاده میشود. کنترل دردهای خفیف دندانی اطفال، زیر ۲ با سال، با وزن زیر kg10 به ازای هر کیلوگرم وزن یک قطره و بالای kg10 به ازای هر kg10 وزن یک قاشق مرباخوری از شربت استامینوفن هر ۴-۶ ساعت تجویز میشود.
بالغین و اطفال بزرگتر از 12 سال: ۲-۱ قرص (mg325) هر ۴ ساعت، حداکثر روزانه g۴.
کنترااندیکاسیونها و موارد احتیاط استامینوفن
حساسیت مفرط به دارو
احتیاط: بیماری کبدی شدید/ بیماری کلیوی/ سوء تغذیه/ آنمی/ حاملگی و شیردهی/ اعتیاد مزمن به الکل
نکته: دوز دارو در بیماران الکلی نباید بیشتر از ۲ گرم در روز شود.
تداخلات استامینوفن
مصرف کلستیرامین باعث کاهش جذب استامینوفن میشود.
مصرف فنوباربیتال باعث افزایش اثرات سمی استامینوفن بر کبد میشود.
مصرف تببرها و فنوتیازینها در صورت دوز بالای استامینوفن، باعث هیپوترمی میشود.
اثر سمی دارو با الکل شدت پیدا میکند.
عوارض جانبی و ناخواسته استامینوفن
- CNS: گیجی/ خوابآلودگی/ تحریک
- Derm: راش/ کهیر/ اریتم/ خارش
- ENT: زخم دهان
- GI: اسهال/ استفراغ/ تهوع/ درد شکم/ سمیت کبدی
- Gu: ادرار کدر/ کاهش حجم ادرار/ ادرار کردن دردناک
- Hema: پانسیتوپنی/ آنمی همولیتیک/ نوتروپنی/ لکوپنی/ ترومبوسیتوپنی
- Hepatie: در دوزهای سمی تخریب کبدی ایجاد میکند.
- Other: یرقان/ تب/ کاهش قند خون
مصرف در شیردهی استامینوفن
کمی در شیر مادر ترشح میشود.
تداخلات آزمایشگاهی استامینوفن
- ممکن است سبب کاهش سطح گلوکز، هموگلوبین و شمارش نوتروفیل، RBC، WBC و پلاکت شود.
- ممکن است در تست ادراری ۵- هیدروکسی ایندول استیک اسید تداخل نموده و پاسخ مثبت کاذب ایجاد نماید.
اقدامات پرستاری استامینوفن
۱- تستهای کبدی (ALT، AST، بیلیروبین) و کراتینین را پیش از درمان طولانی مدت بررسی کنید. در صورتی که دوزاژ مورد استفاده بیش از gr4 در روز شده و یا به صورت مزمن مورد استفاده قرار گیرد میتواند مسمومیت کبدی به همراه داشته باشد.
۲- در صورتی که بیمار تحت درمان طولانی مدت با این دارو قرار گیرد یا در ادرار خون و یا آلبومین ظاهر شود لازم است از نظر تستهای کلیوی (BUN و کراتینین ادرار)، تست خون مخفی (Occult Blood) و آلبومین کنترل گردد.
۳- کنترل تستهای خونی چون CBC و PT در صورت درمان طولانی مدت توصیه میشوند.
۴- کنترل I&O در زمان استفادهٔ طولانی مدت توصیه میشود؛ زیرا کاهش میزان I&O میتواند دال بر نارسایی کلیه باشد.
۵-در صورتی که این دارو برای کنترل درد و تب استفاده میشود، نوع درد، محل قرارگیری، شدت و طول مدت آن را کنترل کنید.
۶- علایم مسمومیت مزمن را سریعاً به پزشک اطلاع دهید. این علایم عبارتند از: نبض سریع و ضعیف، دیسپنه، انتهاهای سرد و چسبناک.
۷- اگر بیمار تحت درمان طولانی مدت این دارو قرار داشته باشد وی را از نظر مسمومیت کبدی بررسی نمایید که با موارد زیر خود را نشان میدهند: ادرار تیره، مدفوع بیرنگ، پوست و صلبیه زردرنگ، خارش، درد شکمی، تب و اسهال.
۸- در صورتی که واکنش آلرژیک پدید آمد: (راش وکهیر) لازم است دارو قطع گردد.
تجویز استامینوفن
نوع خوراکی:
۱- این دارو با لیوان پر از آب مصرف شود.
۲- نوع جویدنی باید جویده شود.
۳- استفادهٔ همزمان از غذا و شیر در صورت لزوم میتوانند نشانههای معدی را کاهش دهند.
توصیهها
شیافها را در درجهٔ حرارتی کمتر از °۸۰ فارنهایت و یا C° 27 نگاه دارید.
ارزیابی تأثیر مصرف دارو استامینوفن
پاسخ درمانی عبارت است از بین رفتن درد و تب.
آموزش به بیمار و خانواده
۱- بیش از دوزاژ تجویزشده مصرف نکنید در غیر این صورت ممکن است آسیب کبدی حاد پدید آید.
۲- مسمومیت حاد کبدی با نشانههای زیر خود را نشان میدهد: تهوع، استفراغ و درد شکمی که سریعاً لازم است پزشک مطلع گردد.
۳- داروهای OTC ممکن است حاوی مقادیری از استامینوفن باشند و مصرف همزمان آنها با استامینوفن میتواند سبب مسمومیت گردد.
۳- علایم مصرف بیش از حد دارو (اوردوز) در طولانی مدت را بشناسید که عبارتند از: خونریزی، کبودی، احساس ناخوشی، تب و گلودرد.
۵-در صورت ادامه یافتن تب و درد بیش از سه روز پزشک را مطلع سازید.
درمان مصرف بیش از حد دارو استامینوفن
کنترل سطح دارو، لاواژ معدی، استفاده از شمارکول فعال، تجویز استیل سیستئین خوراکی به منظور پیشگیری از آسیب کبدی، کنترل خونریزی.