پانکراتیت حاد یا التهاب حاد پانکراس چیست؟ چه علایمی دارد و شیوه‌های تشخیص و درمان آن چیست؟

علت‌های پانکراتیت حاد

• فعال‌سازی نامتناسب پیش‌سازهای آنزیم‌های پانکراسی, درون پانکراس باعث خود هضمی, نکروز, ادم و خونریزی می‌شود
• شایع‌ترین علل آن مصرف زیاد الکل یا سنگ‌های صفراوی/ بیماری‌های مجاری صفراوی هستند.
• سایر علل: تروما, ویروس‌ها, (اوریون, کوکساکی, هپاتیت), هایپرکلسمی, هایپر تری گلیسیریدمی, داروها (سولفانامیدها, فورسماید, تیازیدها, استروژن‌ها, تتراسایکلین, والپورات, داروهای کموتراپی, پردنیزون), ERCP

تشخیص افتراقی پانکراتیت حاد

• کولیک صفراوی
• کله سیستیت حاد
• بیماری زخم پپتیک
• پارگی احشاء
• انسداد رودهٔ کوچک
• سرطان سکمی
• دیسکسیون آنوریسم
• کولیک کلیوی
• کتواسیدوز دیابتی
• حاملگی اکتوپیک پاره شده
• ایسکمی/ ترومبوز مزانتر

علایم و نشانه‌های پانکراتیت حاد

• درد ثابت و شدید اپیگاستریک که 4-1 ساعت پس از مصرف یک وعده غذایی یا الکل زیاد آغاز می‌شود.
• کاهش درد به هنگام خم شدن به جلو
• انتشار درد به پشت
• تهوع و استفراغ
• در بیماری شدی: گاردینگ اپیگاستر, ریباندتندرس, تب, هایپوولمی, تاکیکاردی, شوک, هایپوکسمی, آسیت, اتساع شکم در اثر ایلئوس, افیوژن پلور سمت چپ
• نشانهٔ Grey-Turner: کبودی پهلوها
• نشانهٔ Cullen: کبودی اطراف ناف

تشخیص پانکراتیت حاد

• MRI/CT مثبت همراه با سطح بالای آمیلاز سرمی تشخیص دهنده است.
• آمیلاز > 1000 بیانگر بیماری‌های صفراوی است (سونوگرافی ممکن است پاتولوژی کیسه صفرا را نشان دهد)
• آمیلاز 200-500 بیانگر پانکراتیت الکلی است.
• در بیمارانی که پانکراتیت حاد به پانکراتیت مزمن اضافه می‌شود ممکن است آمیلاز افزایش نداشته باشد.
• نسبت آمیلاز به کراتینین ممکن است حساسیت را افزایش دهد.
• بیماری‌های دیگری هم می‌توانند آمیلاز را افزایش دهند. لیپاز را نیز باید اندازه گیری کرد.
• MRI/CT ممکن است پاتولوژی احتمالی مجاری صفراوی را نشان دهند.
• سونوگرافی مفید است ولی ممکن است در تشخیص پانکراتیت با شکست مواجه شود.
• MRI: رد انسداد و پرفوراسیون, کلسیفیکاسیون پانکراس نشان دهندهٔ پانکراتیت مزمن است.
• X-Ray: افزایش HCT, لکوسیتوز
• LFT افزایش یافته, در صورت اتیولوژی صفراوی, هیپربیلی روبینمی
• انجام ERCP در صورت وجود شواهد انسداد صفراوی

درمان پانکراتیت حاد

• NPO برای استراحت روده تا فروکش کردن درد و برگشت تست‌های غیرطبیعی به حد نرمال بر ای 48 ساعت
• مایعات وریدی: جایگزینی مایعاتی که در طی استفراغ از دست رفته یا مایعات وارد شده به فضای سوم
• آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است خطر تشکیل آبسه‌ها را کاهش دهند. همچنین پروفیلاکسی علیه کلانژیت (ممکن است در اثر سر پانکراس متورم ایجاد شود) باشند.
• ساکشن نازوگاستریک برای استراحت دادن به پانکراس و کنترل تهوع و استفراغ
• مپریدین برای درد (مورفین کنترا اندیکاسیون دارد- ممکن است باعث اسپاسم اسفنکتر اودی و تشدید پانکراتیت شود)
• CXR, ABG: مونیتور برای دیسترس تنفسی و افیوژن پلور
• درمان هایپوکلسمی و هایپرگلیسمی همراه
• اندیکاسیون‌های جراحی:
• در پانکراتیت شدید که به درمان جواب نمی‌دهد.
• برلای برطرف کردن انسداد مجرای پانکراس یا صفرا
• نکروز و سپسیس

 پیش‌آگهی/ سیر بالینی پانکراتیت حاد

• موارد خفیف در طی یک هفته برطرف می‌شود
• موارد شدید ممکن است باعث شوک, سپسیس و DIC, ARDS یا شود- مرگ و میر 20 تا 40%
• معیارهای رانسون برای ارزیابی موارد شدید بیماری: میرایی کم‌تر از 1% اگر کم‌تر از 3 معیار وجود داشته باشد بیش‌تر از 6 معیار وجود داشته باشد مرگ و میر 100% می‌گردد.

• ممکن است آبسه/ و کیست کاذب پانکراس 3 تا 6 هفته بعد ایجاد شود.
• ممکن است پانکراتیت مزمن ایجاد شود.