بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی (آنورکسی و بولیمیا) چه هستند؟
اختلالات غذا خوردن
Anorexia nervosa
در بیماری بی‌اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)، بیمار تمایل شدیدی به لاغر شدن دارد، به نحوی که با خودداری از غذا خوردن وزن بدن خود را به کمتر از 85 درصد میزان مطلوب برای سن و قد خود می‌رساند و با این حال ترس شدیدی از چاق شدن دارد. این بیماران آمنوره و میل جنسی کمی دارند.
اپیدمیولوژی
بی‌اشتهایی عصبی بیشتر در دختران نوجوان بروز می‌کند و در کشورهای توسعه یافته شایع‌تر است.
این بیماری در شرایطی که اندام لاغر برای فرد یک مزیت محسوب می‌شود از جمله در بین مانکن‌ها و رقاص‌های باله شایع‌تر است.
اتیولوژی
در ایجاد این بیماری عوامل بیولوژیک، اجتماعی و فیزیولوژیک نقش دارند.
در صورت ابتلای یکی از قل‌های دوقلوهای منوزیگوت احتمال دیگری نیز بالاتر از معمول است.
اختلال خلقی به ویژه وابستگی به الکل و اختلالات غذا خوردن در افراد خانواده این بیماران شایع‌تر از جمعیت عمومی است. در این بیماران فعالیت نوراپی‌نفرین کاهش یافته است.
تظاهرات بالینی
وزن این افراد کمتر از 85 درصد وزن ایده‌آل برای آن سن و قد است.
این کاهش وزن ارادی است و بیمار ترس و نگرانی شدید از چاق شدن دارد.
لاغری شدید موجب آمنوره می‌شود. گاهی هیپوترمی و برادی‌کاردی یافت می‌شود.
برخی از این بیماران دوره‌های پرخوری نیز دارند و به دنبال این دوره‌ها با ورزش، القای استفراغ، مصرف مسهل و دیورتیک سعی در کاهش وزن دارند.
میزان خودکشی در بیمارانی که دوره‌های پرخوری دارند، بیشتر است.
بررسی آزمایشگاهی
اغلب بیماران لکوپنی همراه با لنفوسیتوز نسبی دارند. در صورت القای استفراغ و مصرف مسهل و دیورتیک ممکن است هیپوکالمی و آلکالوز متابولیک یافت شود. القای استفراغ ممکن است موجب افزایش سطح سرمی آمیلاز شود.
تشخیص افتراقی
اختلال افسردگی: مبتلایان به افسردگی معمولاً دچار کاهش اشتها می‌شوند، در حالی که در مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی مگر در مراحل شدید، اشتهای بیمار طبیعی است و بیمار احساس گرسنگی دارد. البته افسردگی در مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی شایع‌تر است.
اختلال Somatization: در این حالت کاهش وزن شدید نیست، ترس غیرطبیعی از افزایش وزن وجود ندارد و معمولاً آمنوره دیده نمی‌شود.
اسکیزوفرنی: مبتلایان به اسکیزوفرنی ممکن است هذیان‌هایی نسبت به غذا داشته باشند (مانند اینکه بیمار معتقد است که غذای وی مسموم است) و گاهی از خوردن امتناع می‌کنند و لاغر می‌شوند. این بیماران معمولاً ترس از چاق شدن ندارند.
سیر و پیش‌آگهی
سیر بیماری متغیر است. این بیماران روابط اجتماعی ضعیفی دارند و دچار افسردگی می‌شوند. در مجموع پیش‌آگهی خوب نیست.
درمان
نخستین اقدام اصلاح سوء تغذیه است. بیمارانی که وزن آنها 20 درصد کمتر از وزن مورد انتظار است، بهتر است بستری شوند.
روش‌های درمانی زیر کاربرد دارد:
- رفتار درمانی شناختی
- روان درمانی
- خانواده درمانی
- درمان دارویی: مانند سیپروهپتادین و آمی تریپتیلین، البته این بیماران مستعد بروز آریتمی قلبی و افت فشار خون هستند و مصرف ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای باید با احتیاط باشد.
Bulimia nervosa
این بیماری با دوره‌های پرخوری همراه با روش‌های نامناسب کم کردن وزن مشخص می‌شود. این افراد اغلب در شرایطی که تنها هستند پرخوری می‌کنند. گاهی حتی در شرایطی پرخوری می‌کنند که گرسنه نیستند. غذا را سریع و نجویده می‌خورند، کنترلی بر خوردن ندارند و تا زمانی که درد شکم و یا تهوع پیدا کنند، غذا می‌خورند. پس از آن احساس گناه افسردگی پیدا می‌کنند و تلاش می‌کنند با القای استفراغ، مصرف مسهل یا دیورتیک مانع افزایش وزن شوند.
بر خلاف مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی، این بیماران وزن طبیعی دارند. آمنوره ندارند، البته ممکن است اختلال قاعادگی هم داشته باشند و میل جنسی آنها طبیعی یا بالا باشد.
این بیماری نیز در خانم‌ها شایع‌تر است. سن بروز کمی بالاتر از بی‌اشتهایی عصبی و اغلب در خانم‌های جوان است.
اتیولوژی
عوامل بیولوژیک: سروتونین و نوراپی نفرین در ایجاد این بیماری نقش دارند. شیوع این بیماری در بستگان درجه اول افراد مبتلا بیشتر است.
عوامل اجتماعی: این بیماران نیز مشابه مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی، کمال طلب هستند. مشابه بی‌اشتهایی عصبی، افسردگی در مبتلایان به بولیمیا و اعضای خانواده آنها شایع‌تر است.
عوامل روانی: در مقایسه با بی‌اشتهایی عصبی مبتلایان به بولیمیا، بیشتر اجتماعی و تکانه‌ای هستند و وابستگی به الکل و ناپایداری هیجانی مانند اقدام به خودکشی در این بیماران شایع‌تر است.
تشخیص
این بیماری با معیارهای زیر تشخیص داده می‌شود:
- دوره‌های پرخوری حداقل دو بار در هفته برای حداقل 3 ماه
- رفتارهی جبرانی جهت کم کردن وزن
- بیمار کاهش شدید وزن ندارد
- بیمار ترس غیرطبیعی از چاقی و تمایل شدید به لاغر شدن دارد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
رفتارهای جبرانی جهت کم کردن وزن مانند القای استفراغ و مصرف مسهل یا دیورتیک ممکن است موجب بروز هیپوکالمی، هیپومنیزیمی و آلکالوز متابولیک شود. استفراغ موجب هیپرآمیلازمی می‌شود.
تشخیص افتراقی
Seasonal affective disorder: در این اختلال فرد در طی فصول سرد سال که تماس با نور آفتاب کم می‌شود، دچار افسردگی آتیپیک به صورت پرخوری و پرخوابی می‌شود. گاهی بیماران مبتلا به بولیمی به طور همزمان دچار این اختلال هستند.
درمان
در اغلب موارد نیازی به بستری کردن بیمار نیست. روش‌های درمانی این بیماران عبارتند از:
- رفتار درمانی شناختی
- روان درمانی
- درمان دارویی
رفتار درمانی شناختی روش خط اول درمان است.
درمان دارویی: داروهای ضد افسردگی مانند داروهای SSRI در درمان این بیماری سودمند هستند.
کاربامازپین و لیتیوم تاثیر قابل توجهی در درمان این بیماری ندارند.
