بیماری بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسی نروزا چیست؟

در بیماری بی‌اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)، بیمار تمایل شدیدی به لاغر شدن دارد، به نحوی که با خودداری از غذا خوردن وزن بدن خود را به کمتر از ۸۵ درصد میزان مطلوب برای سن و قد خود می‌رساند و با این حال ترس شدیدی از چاق شدن دارد. این بیماران آمنوره و میل جنسی کمی دارند.

بی‌اشتهایی عصبی بیشتر در دختران نوجوان بروز می‌کند و در کشورهای توسعه یافته شایع‌تر است. این بیماری در کسانی که که اندام لاغر برایشان یک مزیت محسوب می‌شود از جمله در بین مانکن‌ها و رقاص‌های باله شایع‌تر است. شبکه‌های اجتماعی، فیلم‌ها، مجلات مد و زیبایی هم به این انگیزه دامن میزنند.

در ایجاد این بیماری عوامل بیولوژیک، اجتماعی و فیزیولوژیک نقش دارند. در صورت ابتلای یکی از قل‌های دوقلوهای همسان یا منوزیگوت، احتمال دیگری نیز بالاتر از معمول است.

تظاهرات بالینی:

وزن این افراد کمتر از ۸۵ درصد وزن ایده آل برای آن سن و قد است. این کاهش وزن ارادی است و بیمار ترس و نگرانی شدید از چاق شدن دارد. لاغری شدید موجب قطع قاعدگی یا آمنوره می‌شود. گاهی کاهش درجه حرارت بدن یا هیپوترمی و کاهش تعداد ضربان قلب یا برادی کاردی یافت می‌شود.

برخی از این بیماران دوره‌های پرخوری نیز دارند و به دنبال این دوره‌ها با ورزش، القای استفراغ، مصرف مسهل و داروی ادرارآور یا دیورتیک سعی در کاهش وزن دارند. میزان خودکشی در بیمارانی که دوره‌های پرخوری دارند، بیشتر است.

بررسی آزمایشگاهی اغلب بیماران کاهش سلول‌های سفید لکوپنی همراه با لنفوسیتوز نسبی دارند.

در صورت القای استفراغ و مصرف مسهل و دیورتیک ممکن استکاهش پتاسیم یا هیپوکالمی و قلیایی شدن خون یا آلکالوز متابولیک یافت شود. القای استفراغ ممکن است موجب افزایش سطح سرمی آمیلاز شود.

تشخیص افتراقی:

مبتلایان به افسردگی هم معمولا دچار کاهش اشتها می‌شوند، در حالی که در مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی مگر در مراحل شدید، اشتهای بیمار طبیعی است و بیمار احساس گرسنگی دارد. البته افسردگی در مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی شایع‌تر است.

اختلال جسمانی‌سازی Somatization: در این حالت کاهش وزن شدید نیست، ترس غیرطبیعی از افزایش وزن وجود ندارد و معمولا عدم قاعدگی یا آمنوره دیده نمی‌شود.

اسکیزوفرنی: مبتلایان به اسکیزوفرنی ممکن است هذیان‌هایی نسبت به غذا داشته باشند (مانند اینکه بیمار معتقد است که غذای وی مسموم است) و گاهی از خوردن امتناع می‌کنند و لاغر می‌شوند. این بیماران معمولا ترس از چاق شدن ندارند.

سیر و پیش آگهی:

سیر بیماری متغیر است. این بیماران روابط اجتماعی ضعیفی دارند و دچار افسردگی می‌شوند. در مجموع پیش آگهی خوب نیست.

درمان

نخستین اقدام اصلاح سوء تغذیه است. بیمارانی که وزن آن‌ها ۲۰ درصد کمتر از وزن مورد انتظار است، بهتر است بستری شوند. روش‌های درمانی زیر کاربرد دارد:

-رفتار درمانی شناختی
-روان درمانی
-خانواده درمانی

-درمان دارویی: مانند سیپروهپتادین و آمی تریپتیلین، البته این بیماران مستعد بروز آریتمی قلبی و افت فشار خون هستند و مصرف ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای باید با احتیاط باشد. گاهی کلومیپرامین، پیموزاید، کلرپرومازین و حتی فلوکستین نیز سودمند می‌باشند.