بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS چیست؟ چه علائم و نشانه‌هایی دارد و چطور تشخیص و درمان داده می‌شود؟
چه بیماری‌های دیگری شبیه بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS هستند؟
- انسفالومیلیت منتشر حاد (ADEM)
- سایر سندرم‌های دمیلینیزان مثل لیزشدن میلین در قسمت مرکزی پونز (CPM) و سندرم دویک و بیماری بالو (Balo)
- اختلالات خودایمنی مثل لوپوس و واسکولیت‌ها و سندرم آنتی فسفولیپید و سارکوئیدوز
- سندرم‌های نئوپلاستیک و پارانئوپلاستیک به خصوص لنفوم
- گلیوماتوز مغزی
- آدرنولکودیستروفی
- متاکروماتیک لکودیستروفی
- انسفالوپاتی HIV
- کمبود ویتامین B12
چگونگی ایجاد و علت‌های بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS
- یک بیماری اکتسابی دمیلینیزان شایع است که افراد جوان را درگیر می‌کند و یک روند بهبودیابنده – تشدیدشونده دارد و با درجات مختلف ناتوانی همراه است.
- احتمالاً علت اتوایمیون دارد. بعضی شواهد حکایت از این دارد که بیماری در مراحل اولیه زندگی هنگامی که آنتی‌ژن‌های ویروسی سیستم ایمنی را تحریک می‌کند اتفاق می افتد و باعث به‌هم‌خوردن تنظیم سلول‌های B و T می‌شود.
- CNS و عصب بینایی را درگیر می‌کند.
- تخریب غشاء میلین باعث ازبین‌رفتن میلین و ایجاد التهاب در مادهٔ سفید نخاع می‌شود و پلاک‌های متعدد دمیلیناسیون در مراحل مختلف و در جاهای مختلف رخ می‌دهد (با گسترش در زمان و مکان مشخص می‌شوند).
- علت آن نامشخص است احتمال داده می‌شود که یک بیماری اتوایمیون است که در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند رخ می‌دهد.
- بروز فامیلی در حدود ۱۵% علت عفونی را مطرح می‌کند.
- وجود HLA های خاصی در بیماران مبتلا به MS استعداد ژنتیکی را مطرح می‌کند.
- بیشترین شیوع سنی آن در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی است. به ندرت بعد از ۵۰ سالگی رخ می‌دهد.
- با بالارفتن ارتفاع احتمال بروز آن بیشتر می‌شود به طوری که در خط استوا کمتر از یک در ۱۰۰ هزار نفر است و در شمال آمریکا و کانادا تا ۸۰ در ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد.
- خانم‌ها کمی بیشتر از مردها دچار می‌شوند.
- ۵۰ درصد بیماران مبتلا به نوریت اپتیک در آینده به MS مبتلا می‌شوند.
علایم و نشانه‌های بالینی بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS
- نوریت اپتیک که به صورت کاهش بینایی خود را نشان می‌دهد.
- میلیت (علامت لِرمیت (Lhermitte)) به صورت احساس الکتریکی در پشت در طی خم‌کردن گردن به صورت پاسیو)
- اختلالات ساقه مغز و مخچه، دوبینی، آتاکسی، دیس‌آرتری، دیس‌متری
- ضعف به صورت مونوپارزی، همی‌پارزی یا پاراپارزی
- علایم حسی که ممکن است شامل سطح حسی در بیماری نخاع باشد.
- اختلالات مثانه و روده
- اختلالات روانی شامل افسردگی، مشکلات شعوری
- مردمک مارکوس‌گان
- علایم نورون‌های محرکه فوقانی مثل بابنسکی و افزایش رفلکس‌ها
- فلج حرکات چشمی
چگونه بیماری بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی
- گرفتن تاریخچه و معاینه و تست‌های وابسته احتمال بیماری را به صورت clinically definite، clinically probable، lab supported definite و lab supported probable مطرح می‌کند.
- MRI با تکنیک T2 و FLAIRحساس‌ترین وسیلهٔ تشخیصی است که ضایعات مادهٔ سفید را در اطراف بطن نشان می‌دهد.
- برای بیمارانی که ضایعات کلاسیک دمیلینیزان در MRI دارند، بررسی‌های اضافی کمی نیاز است.
- ضایعات دمیلینیزان متعدد که از نظر زمان و مکان پراکندگی دارند وجود داشته باشد.
- اگر ضایع‌ای دیده نشود تشخیص باید دوباره بررسی شود.
- بیمارانی که با نوریت اپتیک مراجعه می‌کنند و در MRI ضایعات تیپیک برای MS دارند، احتمالاً دچار بیماری خواهند شد.
- مایع مغزی نخاعی باندهای تیپیک اولیگوکلونال و افزایش IgG همراه با بالارفتن خفیف لنفوسیت‌ها در موقع حمله حاد را نشان می‌دهد و پروتئین ممکن است کمی بالا باشد.
- پتانسیل‌های برانگیخته کند می‌شوند (بینایی، شنوایی و حسی).
راه‌های درمان بیماری ام اس – مولتیپل اسکلروزیس یا MS
- درمان قطعی برای MS وجود ندارد ولی درمان‌های موجود نتایج خوبی دارند.
- استروئیدها در درمان حملات حاد به کار می‌روند (دوزهای بالا به صورت وریدی برای حملات متوسط تا شدید و دوزهای خوراکی کم برای حملات خفیف)
- داروهای تغییردهندهٔ سیستم ایمنی (Immunomodulator) مثل اینترفرون‌ها یا گلاتیرامر استات برای پیشگیری از حملات عودکننده
- برای حملات شدید IVIG و پلاسمافرز باید مد نظر باشد.
- داروهای سرکوب‌کنندهٔ سیستم ایمنی و شیمی‌درمانی معمولاً برای موارد پیشروندهٔ شدید کاربرد دارد.
- درمان‌های حمایتی مثل فیزیوتراپی، پروتز و اورتوز، آمانتادین برای کاهش خستگی، داروهای ضد اسپاسم مثل باکلوفن، ضد افسردگی‌ها، عوامل غیرفعال‌کنندهٔ مثانه مثل اکسی بوتینین و مسک‌ها
- اخیراً ناتالی زوماب به صورت داخلی وریدی برای موارد عودکننده – بهبودیابنده به کار می‌رود.
پیش‌آگهی/ عوارض
- روند بیماری به صورت بدتر شدن و بهبودیافتن علایم است: عودکننده-بهبودیابنده (که به صورت اپیزودهای بدترشدن علایم به صورت حاد و بهبودیافتن مشخص می‌شود)، پیشروندهٔ ثانویه (علایم به‌تدریج بدتر می‌شوند و عودهای مکرر به آن اضافه می‌شود)، پیشروندهٔ اولیه (از شروع بیماری، علایم بدتر می‌شود) و پیشروندهٔ عودکننده (از شروع، علایم بدتر می‌شود و حملات عودکننده به آن اضافه می‌شود).
- فاکتورهای پیش‌بینی‌کننده ضعیف هستند ولی مشخص شده‌اند مثلاً جنس مرد، شروع در سنین بالاتر، نوع پیش‌رونده از شروع بیماری، علایم موتور در شروع بیماری، بهبودی جزیی پس از حملهٔ اول از فاکتورهای بد برای پروگنوز بیماری هستند.
- MRI به صورت ضعیفی پیش‌بینی‌کننده است (ضایعات زیاد نشان‌دهندهٔ پروگنوز بد هستند).
- بیمارانی که در ۵ سال اول خوب هستند به‌طور نسبی در ۵ تا ۱۰ سال آینده و حتی بیشتر نیز خوب هستند و آنهایی که ۱۰ سال اول بیماری خوب هستند به احتمال ۹۰% در ۱۰ سال بعدی نیز خوب خواهند بود.
