زندگینامه هنری موزلی و دستاوردهای علمی او

نوشته: علیرضا مجیدی به روز رسانی شده در اردیبهشت 22, 1398

هنری موزلی در سال ۱۹۱۰ به عنوان استادیار فیزیک در دانشگاه منچستر منصوب شد و در سال ۱۹۱۳ مقاله نخست خود را در مورد پرتو ایکس منتشر کرد که شامل عناصری بود که بر اساس آن‌ها قانون نامیده شد و در سال ۱۹۱۴ مقاله‌ای منتشر کرد که در آن ادعا می‌کرد سه عنصر بین آلومینیم و طلا وجود دارد. موزلی در سال ۱۹۱۵ در جزایر گالیپولی در ترکیه طی زمان جنگ جهانی اول کشته شد.

تعدادی از کسانی که پس از آن برنده جایزه نوبل شدند با ارنست رادرفورد در دانشگاه منچستر چندین سال قبل از بروز جنگ جهانی اول کار می‌کردند. یکی از افرادی که می‌توانست به خوبی تا دریافت چنین جایزه‌ای پیش رود، ولی در اثر جنگ از دوران کاری علمی امید بخش‌اش دور شد، هنری گوئین جفریز موزلی انگلیسی بود. با وجود سال‌های بسیار کمی که برای انجام هر گونه پیشرفت دانشگاهی سپری کرد، هنوز مجال کافی داشت تا به چیزی دست یابد که برای قرار دادن نامش در میان بزرگان علمی لازم بود.

پیشینه علمی

موزلی در خانواده‌ای دانشگاهی به دنیا آمد؛ پدرش مردم شناسی و جانورشناسی بزرگ و پدربزرگش در عین حال که کشیش بود اما به علت تلاش‌هایش در فیزیک، ریاضیات و ستاره شناسی آدم در خور توجهی بود. بنابراین، پس از این که در ویموت دورست رشد کرد، این موضوع اندکی تعجب‌آور بود که موزلی شایستگی مورد نیاز برای ادامهٔ تحصیل در دانشگاه آکسفورد را در خود به اثبات رساند تا به تحصیل علوم طبیعی بپردازد. او در سال ۱۹۱۰ از آن‌جا فارغ التحصیل شد و زیرک بود تا به واسطه پیوستن فوری به گروه رادرفورد در دانشگاه منچستر سنت عالمانه خانوادگی را دنبال کند. ابتدا او هم‌چون بسیاری از افراد دیگر در آن‌جا برای درک آتی تابش به ویژه از رادیم کار کرد. اما، موزلی به زودی به پرتو ایکس و یادگیری راهکارهای جدید در اندازه گیری بسامدهای آن‌ها علاقمند شد. روشی برای قرار دادن فلزات در یک لوله پرتو ایکس و بهره گیری از بلورها برای تجزیه پرتو تابیده ایجاد شده بود که طول موج خاصی برای هر عنصر داشت که بر اساس آن مورد آزمایش قرار می‌گرفت.

آزمایش طیف‌های پرتو ایکس

عمل بای پس معده / رزرو هتل / کاشت ابرو / خرید ساک پارچه ای / سایت ارز دیجیتال / دکتر فارغ پور - متخصص زنان

موزلی در سال ۱۹۱۳ طیف‌های پرتو ایکس بیش از ۳۰ عنصر فلزی را آزمایش و بسامدهای خطوط ایجاد شده را ثبت کرد. با دلیل اثبات کرد که این خطوط بر اساس وزن اتمی عناصر جابه‌جا می‌شوند. به علاوه، به زودی نتیجه گرفت که بسامدهای تابش تولیدی با مجذور اعداد صعودی مشخصی رابطه دارد. این اعداد صحیح به نوبه خود حاکی از «عدد اتمی» عناصر و در نتیجه موضع آن‌ها در جدول تناوبی بودند. به علاوه، موزلی با دلیل اثبات کرد که این عدد اتمی معادل بار مثبت هستهٔ اتم است) و بواسطه این مفهوم منحنی تعداد الکترون‌ها نیز معادل بار منفی مربوط به یک اتم است). موزلی به واسطهٔ نسبت دادن بار هسته با عدد اتمی و در نتیجه جایگاه یک عنصر در جدول تناوبی رابطه‌ای ضروری را بین آرایش اتمی فیزیکی یک عنصر و خاص شیمیایی آن یافته بود (همان‌طور که به واسطه جایگاه آن در جدول تناوبی تعیین شده بود) در واقع تغییر گام به خواص یک عنصر معنی داده و امروزه بسیار بیشتر بر حسب عدد اتمی آن نسبت به وزن اتمی آن در نظر گرفته می‌شود، همان‌طور که قبلا مطرح بود.

بازآزمایی جدول مندلیف

به واسطهٔ تجدید ساختار جدول اتمی بر حسب عدد اتمی به جای وزن اتمی، ناسازگاری‌های مشخصی در نسخه مندلیف می‌توانست به شیوه‌ای منطقی روشن شود. از همه چشم‌گیرتر «قانون موزلی» (اصلی که او در حالی بیان می‌کرد که رابطهٔ بین بسامد پرتو ایکس یک عنصر و عدد اتمی آن را شرح می‌داد) به محض این که آن را تکمیل و مجدداً بر اساس یافته‌های خود ساختار بندی کرد، پیشگویی کرد که چندین عنصر گم شده در جدول تناوبی وجود دارند. طبعاً قادر به پیش بینی اعداد اتمی، وزن و سایر خواص عناصر کشف نشده بر اساس جایگاه مورد انتظار در جدول تناوبی بود. در سال‌های بعد عناصر غایب پیدا شده و در جایگاه مختص خودشان قرار گرفتند.

زندگی کوتاه

متاسفانه موزلی چندان زندگی نکرد تا ببیند. پیشگویی‌هایش درست از آب در آمده‌اند. او در زمان وقوع جنگ جهانی اول قرار داد استخدام را با گروه مهندسی سلطنتی امضا کرد. او در سال بعد به ضرب گلوله یک تیر انداز کمین کرده در سرش در جنگ خلیج سولوا در گالیپولی کشته شد. تنها در سن ۲۷ سالگی، دنیای علم یکی از روشن‌ترین بارقه‌های جوان خود را از دست داد که به طور عمده برای کار تکمیل شده‌اش شناخته شده بود و با توانایی اثبات نبوغ خود در آینده به طور ظالمانه‌ای با تنها یک شلیک ربوده شد.

موزلی که در ۲۷ سالگی در گالیپولی کشته شد، به اندازه کافی برای به دست آوردن جایگاه خود در میان بزرگان کار کرد.