آب مروارید یا کاتاراکت چه علت‌هایی دارد و چطور باید درمان شود؟
آب مروارید – cataract، به از بین رفتن شفافیت و کدر شدن عدسی چشم گفته می‌شود که در نتیجه آن، عبور پرتوهای نور از عدسی متوقف و وضوح دید کم می‌شود.
– در بعضی موارد، آب مروارید منجر به نابینایی بیمار می‌شود.
– معمولاً یک چشم با شدت بیشتری مبتلا به آب مروارید می‌شود ولی ممکن است هر دو چشم دچار آب مروارید شوند. کاهش بینایی در آب مروارید تدریجی است و ممکن است در ابتدا، بیمار متوجه
وجود آن نشود.
– عوامل مستعدکننده آب مروارید عبارتند از:
پایین بودن مقدار آنتی اکسیدان‌ها در خون؛ رژیم غذایی فاقد آنتی اکسیدان‌ها؛ افزایش سن استعمال دخانیات؛ عوامل ژنتیکی؛ تماس بیش از حد با نور آفتاب – به ویژه پرتوی فرابنفش B)
– تخریب رادیکال های آزاد، عامل برانگیزاننده آب مروارید شناخته شده است.
– آب مروارید در اثر تغییرات ساختمانی رشته‌های پروتئین موجود در عدسی چشم ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نوع آب مروارید، نوع وابسته به سن آن است که علت مشخصی برای آن وجود ندارد هر چند که عوامل مختلف از جمله تماس با نور آفتاب، بهداشت محیط و ژن‌ها را در بروز آن مؤثر دانسته‌اند.
– سایر علل آب مروارید عبارتند از: آسیب دیدگی چشم، مصرف بعضی داروها – مانند مصرف کورتون به مدت طولانی)، دیابت شیرین و بیماری‌های التهابی چشم، در افراد مبتلا به سندرم داون نیز و احتمال ایجاد آب مروارید افزایش می‌یابد.
در بعضی افراد، تمایل ارثی ابتلا به آب مروارید وجود دارد. به ندرت ممکن است آب مروارید از بدو تولد دیده شود.
فرد مبتلا به آب مروارید چگونه می‌تواند به بهبود خود کمک کند؟
- تا فرارسیدن زمان جراحی – و یا درمان غیر جراحی آب مروارید، اقدامات زیر موجب بهتر شدن وضعیت بیمار می‌شود:
آزمایش مرتب چشم‌ها از نظر صحیح بودن نمره عینک تجویز شده
مطالعه کردن در نور مناسب
استفاده از نوعی ذره‌بین مخصوص دارای بزرگنمایی کم یا مینی – تلسکوپ که به عینک متصل می‌شود – با تجویزپزشک)
– شایع‌ترین علامت آب مروارید، کاهش بینایی است که با درد و التهاب چشم همراه نیست. دیدن هاله‌های رنگی در اطراف اجسام نورانی با مشاهده لبه‌های صاف اشیاء به صورت مواج یا منحنی؛ دوبینی یک چشمی؛ تغییر در درک رنگ‌ها و دیدن نقاط ثابت تاریک از علایم دیگر آب مروارید هستند. ممکن است در اطفال، تغییرات رفتاری، عدم توانایی مشاهده تخته سیاه مدرسه و ناتوانی در مطالعه وجود داشته باشد. ممکن است بیماری در نوزادان با سفید یا خاکستری شدن مردمک یا لوچی آشکار همراه باشد.
توجه
چنان‌چه نشانه‌های آب مروارید به سرعت ایجاد شده یا همراه با درد است فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
درمان‌های مرسوم
- جراحی، تنها درمانی است که می‌تواند موجب علاج آب مروارید شود. معمولاً جراحی آب مروارید حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پس از تشخیص بیماری به وسیله گرفتن شرح حال دقیق و معاینه ساختمان‌های چشم با دستگاه‌های مخصوص و در صورت مناسب بودن زمان عمل بنابر تشخیص چشم پزشک، عمل جراحی آغاز می‌شود، در این عمل جراحی، حدود ۳ میلی‌متر برش در چشم ایجاد و میله مخصوصی وارد چشم می‌شود تا عدسی را از کپسول پشت آن جدا و خارج نماید – کپسول محصور کننده عدسی در جای خود باقی گذاشته می‌شود)، سپس یک ایمپلنت عدسی پلاستیکی در داخل کپسول لنز قرار داده می‌شود.
پس از جراحی ممکن است کمی تاری‌دید و ناراحتی احساس شود که پس از چند روز برطرف خواهد شد. اکثر بیماران پس از جراحی هنوز هم برای مطالعه، دید دور یا هر دو، به عینک نیاز خواهند داشت.
عمل جراحی آب مروارید نسبتاً بی‌خطر است. هر چند از هر ۱۰۰۰ نفر، ممکن است یک نفر دچار عفونت شود. کاهش دید دایمی ممکن است بروز کند. بسیار به ندرت خون‌ریزی در داخل چشم در طول عمل موجب کاهش بینایی دایمی می‌شود. در بعضی از افراد، پس از جراحی، بافت جوشگاهی – اِسکار) در کپسول عدسی ایجاد می‌شود که با علایمی مشابه آب مروارید اصلی همراه است ولی به آسانی با یک لیزر درمانی ۶ دقیقه‌ای بدون درد بهبود می‌یابد.
تقریباً افراد مبتلا آب مروارید در کشورهای توسعه یافته، بالای ۶۵ سال سن دارند.
درمان تغذیه‌ای
– آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند بتاکاروتن موجود در هویج، انبه و زردآلود و ویتامین C و E، مولکول‌های مخرب موسوم به رادیکال‌های آزاد را که به نظر می‌رسد ایجاد آب مروارید با این رادیکال‌ها در ارتباط است خنثی می‌کنند. افرادی که مقدار آنتی‌اکسیدان خون یا رژیم غذایی آن‌ها کم است بیشتر با خطر ابتلا به آب مروارید روبه‌رو هستند.
بعضی از محققان معتقدند که تعدادی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین A، C و E نقش محافظتی در برابر تخریب عدسی چشم به وسیله اشعه فرابنفش – uv) دارند. شواهد دیگر حکایت از آن دارند که مصرف مکمل‌های خنثی کننده uv در افرادی که دائماً در تماس با نور آفتاب هستند به پیشگیری از بروز آب مروارید کمک می‌کند.
– مطالعات نشان مید هند که خوردن غذاهای سرشار از کاروتنوییدها – به ویژه لوتئین و زیاگزانتین) موجب کاهش احتمال بروز آب مروارید می‌شود. لوتئین در اسفناج، کلم‌پیچ، کاهو، تره‌فرنگی نخودفرنگی، زرده تخم مرغ، کیوی، کدو حلوایی، انگور سیاه، کلم بروکسل و فلفل سبز به مقدار فراوان یافت می‌شود و زیاگزانتین در انبه، پرتقال، فلفل قرمز، شلیل، میوه پاپایا، کدو حلوایی، ذرت شیرین، خربزه و زرده تخم مرغ وجود دارد. خوردن مقادیری از این غذاها می‌تواند به پیشگیری یا کاهش سرعت بروز آب مروارید کمک کند.
– مکمل‌های تغذیه‌ای تنها در صورت مصرف برای مدت چند سال می‌توانند از پیشرفت آب مروارید ناشی از افزایش سن جلوگیری کنند.
– طی مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۰ به عمل آمد مشخص شد که در افرادی که به مدت ۱۰ سال از مکمل‌های مولتی ویتامین / مینرال حاوی ویتامین C و/ یا ویتامین E استفاده نموده‌اند احتمال بروز آب مروارید 60% کاهش یافته است.
در مطالعه دیگری مشاهده شد که احتمال بروز آب مروارید در افرادی که به مدت ۱۰ سال یا بیشتر از مکمل‌های ویتامین C استفاده کرده‌اند تا % ۷۰ کاهش می‌یابد.
احتیاط
قبل از مصرف ویتامین C همزمان با آنتی‌بیوتیک‌ها یا وارفارین و با مصرف توام ویتامین E با وارفارین یا آسپیرین با پزشک مشورت نمایید.
هومیوپاتی
– شواهد چندانی برای تأیید اثر هومیوپاتی در آب مروارید وجود ندارد ولی به طور سنتی، هومیوپاتی با قطره‌های چشمی eineralia – سیِنِره) توصیه شده است.
بهداشت محیط
– تماس با اشعه فرابنفش B – UV-B) به مقدار کم، که عمدتاً از نور آفتاب منشأ می‌گیرد ولی ممکن است در جوشکاری با ذوب آهن نیز روی دهد، طی چند سال باعث بروز واکنش در عدسی چشم می‌شود. این خطر ممکن است به دلیل ایجاد سوراخ در لایه اُزُن یا نازک شدن آن افزایش یافته باشد. البته هنوز تردیدهایی در زمینه جدیت این مشکل وجود دارد. عدسی‌های پلاستیکی یا شیشه‌ای موجود در عینک‌های آفتابی، ۸۰ تا ۹۰ درصد و استفاده از کلاه، ۳۰ تا ۵۰ درصد از این پرتوها را کاهش می‌دهد.
– تماس با پرتو فروسرخ – اشعه مادون قرمز) نیز ممکن است موجب بروز آب مروارید شود.
– اشعه‌های یونیزه کننده، مانند اشعه X و مواد رادیواکتیو هسته‌ای می‌توانند پس از ۲۰ سال تماس، موجب بروز آب مروارید شوند. احتمال ایجاد آب مروارید در اثر رادیوتراپی سرطان را می‌توان با استفاده از محافظ‌های چشمی مناسب کاهش داد. رادیولوژیست‌ها، تکنیسین‌های رادیوتراپی و دندان پزشک‌ها باید به میزان کافی از محافظت در برابر اشعه برخوردار باشند.
– دود سیگار اثر سمی مستقیم بر عدسی چشم دارد و دسترسی چشم به آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین C و ویتامین E را کاهش می‌دهد.
– آیا تأخیر در جراحی آب مروارید خطرناک است؟
– در اغلب موراد، تأخیر در جراحی آب مروارید موجب بروز آسیب دراز مدت یا سخت‌تر شدن عمل جراحی نمی‌شود.
– برای پس از انجام جراحی آب مروارید چه توصیه‌های دارید؟
– پس از جراحی آب مروارید باید بیمار چشم خود را دایماً تمیز نگه دارد. قبل از دست زدن به چشم دست‌ها را با آب و صابون بشوید و از داروهای پیشگیری کننده عفونت که پزشک تجویز نموده استفاده نماید و از ماسک چشمی با عینک تیره استفاده کند؛ تا یک ماه، برای برداشتن اشیا از روی زمین خم نشود و اجسام سنگین را از جا بلند نکند و برای رکوع و سجده خم نشود. قدم زدن و بالا رفتن آرام از پله‌ها بدون اشکال است. به ندرت ممکن است پس از جراحی آب مروارید، عفونت، خون‌ریزی، التهاب – درد، قرمزی، تورم)، کاهش بینایی، دوبینی و کاهش یا افزایش فشار داخل چشم ایجاد شود که در این موارد باید بیمار به سرعت به متخصص چشم مراجعه نماید. استحمام، چند روز پس از عمل و با صلاحدید پزشک بدون مانع است. معمولاً خواندن و نوشتن و سایر کارهایی که به نشستن در پشت میز نیاز دارند، بعد از چند روز بدون مانع است.
– براق دیدن رنگ‌ها، پس از قرار دادن عدسی در عمل آب مروارید به چه علت است؟
– ما در صورت استفاده از عدسی داخل چشمی به علت آنکه این نوع عدسی برخلاف عدسی طبیعی که زرد متمایل به قهوه‌ای است، شفاف و بی‌رنگ است ممکن است رنگ‌ها به شکل بسیار براق دیده شوند که چند ماه بعد بیمار به این وضعیت عادت خواهد کرد.
