دیسکشن یا شکافته شدن آئورت چیست؟

شکافته شدن آئورت پس از آسیب لایهٔ انتیما و پیش‌رفتن جریان خون، باعث «شکافت» به درون دیوارهٔ آئورت شده و یک مجرای کاذب ایجاد می‌کند که مجرای حقیق رگ را می‌فشارد. شکافته شدن آئورت یا با توجه به محل منشأ گرفتن آن (طبقه‌بندی دی‌بیکی «DeBakey») یا با توجه به قطعهٔ درگیر آئورت (طبقه‌بندی استانفورد «Stanford») طبقه‌بندی می‌شود (شکل 5 ـ 31). شکافته شدن دی‌بیکی نوع I و II از آئورت صعودی منشأ می‌گیرند و نوع III از آئورت نزولی. شکافته شدن استانفورد نوع A به آنهایی اشاره دارد که آئورت صعودی را درگیر می‌کنند و نوع B دربرگیرندهٔ همهٔ انواع دیگر به جز آنهایی است که آئورت صعودی را گرفتار می‌کنند.

شاخه‌های عروقی اصلی آئورت شامل شریان‌های کلیوی ممکن است درنتیجهٔ گسترش یا انسداد رگ توسط مجرای کاذب مسدود شوند. شکافته شدن آئورت اغلب هنگامی که به آئورت شکمی گسترش می‌یابد شریان‌های کلیوی را درگیر می‌سازد و باعث نارسایی کلیه در 21% بیماران مبتلا به شکافته شدن نوع B می‌گردد. به علت شرایط کالبدشناختی، شریان کلیوی چپ به طور شایع‌تری نسبت به شریان کلیوی راست درگیر می‌شود. هنگامی که بیماری به قدری وسیع است که باعث نارسایی حاد کلیه می‌شود لطمهٔ عروقی به رگ‌بندی روده‌ای یا مغزی یا برگشت شدید [خون] آئورت (aortic regurgitation) نیز معمولاً به طور همزمان وجود داشته و منجر به میزان بالای مرگ‌ومیر می‌گردد. تابلوی بالینی مشابهی در هماتوم منفرد داخل دیوارهٔ آئورت رخ می‌دهد که به نظر می‌رسد از رگ‌رگ (vasa vasarum) پاره شده منشأ گرفته باشد. تخمین زده می‌شود که این بیماری عامل 5 تا 10 درصد سندرم‌های حاد آئورت بوده و عموماً همان خطرات را برای ایسکمی اعضا دربر داشته و با میزان بالاتر پارگی آئورت همراه است.

شکافته شدن آئورت اغلب بیماران مسن‌تر (50 تا 70 ساله) دارای عوامل خطر عروقی همراه مثل جنس مذکر، پرفشاری خون، کشیدن سیگار، و آترواسکلروز را مبتلا می‌کند. گهگاه ممکن است یک نقص ژنتیک بافت همبندی مثل سندرم مارفان یا سندرم اهلرز ـ داسنلوس نوع IV (در حدود 5% موارد) باعث شکافته شدن آئورت شود و باید در بیماران جوانتر (زیر 40 سال) اینها را مدنظر داشت. ضربه یا دستکاری (برای مثال کاتترگذاری در آئورت) نیز می‌توانند باعث شکافته شدن آئورت یا شریان کلیوی شوند. ندرتاً ممکن است شکافته شدن منفرد شریان کلیوی به طور خودبه‌خودی رخ دهد که به طور شایع‌تر در زمینهٔ پلی‌آرتریت گرهی یا دیسپلازی لیفی ـ عضلانی می‌باشد. نارسایی کلیه در تقریباً 20% بیمارانی که تشخیص شکافته شدن حاد آئورت نوع B داده شده‌اند رخ می‌دهد و یک پیشگویی‌کنندهٔ مستقل برای مرگ‌ومیر در بیمارستان است.

تشخیص شکافته شدن آئورت تا حدودی به خاطر تظاهرات بالینی شدیداً متغیر اغلب در ابتدا داده نمی‌شود و ممکن است به طور اتفاقی در حین مطالعات تصویربرداری نامربوط کشف شود. شایع‌ترین علامت حین شکافته شدن آئورت درد قفسهٔ سینه است که ممکن است به صورت احساس «جر خوردن» توصیف شود. از دست دادن منفرد نبض در یک یا چند اندام ممکن است یک سرنخ بالینی باشد و تعداد شریان‌های درگیر با شدت شکافته شدن متناظر است. شکافته شدن آئئورت باید حین ارزیابی نارسایی حاد کلیه در بیماران نیز مدنظر باشد. یک سرنخ تشخیصی شایع در پرتونگاشت‌های متداول (routine) قفسهٔ سینه پهن‌شدگی مدیاستن با یا بدون تراوش جنبی (اکثراً در سمت چپ) می‌باشد. به محض مسجل شدن تشخیص شکافه شدن آئورت بهتر است جهت به حداقل رساندن آسیب عروقی بیشتر، ارزیابی درگیری شریان کلیوی به صورت غیرتهاجمی انجام گیرد. توموگرافی کامپیوتری (CT) با تقویت مادهٔ حاجب یا تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI) یا آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA) معمولاً تصاویری ارائه می‌دهند که قادر به اثبات یا رد درگیری کلیه هستند گرچه هر روش دارای همان محدودیت‌هایی است که در ارزیابی تنگی شریان کلیوی ذکر شد. اکوکاردیوگرافی از طریق مری در اثبات تشخیص شکافته شدن آئورت مفید است اما اطلاعاتی از فراسوی دیافراگم در اختیار نمی‌گذارد. به همین ترتیب ممکن است فراصوت‌نگاری (اولتراسونوگرافی) دوپلکس کلیه برای ارزیابی خونرسانی کلیه در زمینهٔ شکافته شدن آئورت مفید باشد اما به عنوان اولین بررسی در شکافته شدن آئورت توصیه نمی‌شود. آئورتوگرافی به تنهایی روش حساسی برای [تشخیص] شکافته شدن آئورت نیست اما می‌تواند اطلاعاتی در مورد خونرسانی کلیه فراهم آورد.

شکافته شدن آئورت یک فوریت فشارخون بالا می‌باشد و نیازمند کاهش تهاجمی فشارخون به محدودهٔ طبیهی می‌باشد. درمان طبی کافته شدن آئورت باید بر به حداقل رساندن فشارخون شریانی با داروهای ضدفشار خون متمرکز باشد. داروهایی مثل مسدودکننده‌های بتا که سرعت افزایش فشارخون حین چرخهٔ قلبی را کاهش می‌دهند (dT/dP) از لحاظ نظری در شکافته شدن آئورت در کاستن از سرعت گسترش مفید هستند. گزینه‌های درمان جراحی برای درگیری کلیوی ناشی از شکافته شدن آئورت به شرایط هر فرد بستگی دارد و ارزیابی دقیق توسط یک جراح مجرب عروق توصیه می‌شود. شکافته شدن آئورت سینه‌ای به علت میزان بالای مرگ ومیر در صورت عدم درمان نیازمند ترمیم جراحی است اما درگیری منفرد آئورت شکمی را می‌توان به طریقهٔ طبی درمان کرد.