منظور از انبساط کهکشانها چیست؟
سال اکتشاف: 1926
این کشف چه میگوید؟
کهکشانها در حال انبساط هستند. مییلیونها کهکشان موجود در حال حرکتند و از مرکز دور میشوند.
چه کسی آن را کشف کرد؟ ادوین هابل Edwin Hubble
کشف دوگانهٔ هابل (کهکشانهای زیادی در عالم وجود دارد و فقط یک کهکشان راه شیری نیست – و همهٔ این کهکشانها با سرعت گسترش پیدا میکنند و از هم دور میشوند) مهمترین کشفیات ستارهشناسی قرن بیستم بود. این کشفیات بطور بنیادین دیدگاه علم را دربارهٔ کائنات و جایگاه بشر در آن تغییر داد. کار هابل، نخستین محاسبهٔ دقیق از حرکت ستارگان و کهکشانها را ارایه داد.
کشف هایل منجر به کشف نظریهٔ مِهبانگ Big Bang و منشاء کهکشانها و آیندهٔ آنها و مفهوم جدیدی از زمان گردید.
در 1923 ادوین هابل 33 ساله، مردی چهارشانه، بلند قامت و ستارهشناسی سختکوش بود. 10 سال قبل از آن او در رشتهٔ مشتزنی فعالیت میکرد. او در 1920 در رصدخانهٔ ویلسون با تلسکوپ 100 اینچی (254 سانتی) این رصدخانه، که بزرگترین تلسکوپ آن دوران بود کار میکرد.
در اوایل قرن بیستم تصور میشد که کائنات فقط یک کهکشان – راه شیری داد و تعدادی ستارگان پراکنده و سحابی Nebula: تودههای عظیم گاز و گرد و غبار میان ستارگان و راه شیری. که در لبهٔ راه شیری میچرخند. هابل تصمیم گرفت تا از تلسکوپ 100 اینچی برای مطالعهٔ سحابیها استفاده کند و آندرومدا Andromeda: منظومهٔ فلکی مرآه السلسله را هداف اولیهٔ کار خود تعیین کرد و موفق به انجام دو کشف بزرگ قرن بیستم شد.
تلسکوپ غول آسا نشان داد که آندرومدا تودهای از گاز (که قبلاً تصور میشد) نیست، بلکه مجموعهای از میلیونها ستارهٔ مجزا است. بنظر میرسید که خود کهکشان جداگانهای است.
بعد هابل چند ستاره Cephide را در آندرومدا پیدا کرد Cepide ستارگانی هستند دارای ضربان. ضربان آنها رابطه مستقیم با مقدار مطلق نوری دارد که از خود ساطع میکنند. با اندازهگیری نسبت ضربان و مقدار نور آشکار آنها، دانشمندان توانستهاند ساخت دقیق ستاره را مشخص کنند.
آندرو مدا 000/000/9 سال نوری با ما فاصله دارد. این موضوع ثابت میکرد که آندرومدا کهشکانی است جداگانه و فاصلهاش آن قدر هست که نمیتواند بخشی از راه شیری باشد. هابل، ظرف 6 ماه بعد 18 سحابی دیگر را مطالعه و اندازهگیری کرد. آنها همه کهکشانهایی جدا بودند، که از پنج تا 100 میلیون سال نوری با زمین فاصله داشتند. ستارهشناسان با کشف این موضوع که کائنات آن قدر عظمت دارد که هزاران کهکشان را در خود جا داده شگفتزده شده بودند.
اما هابل تازهکارش را آغاز کرده بود. او متوجه جابهجایی نور و سرخرنگ یکپارچهای شد که از سحابیهای دور دست منتشر میشد.
دانشمندان متوجه شده بودند که هر عنصر (هلیوم، هیدروژن، آرگون، اکسیژن و غیره) همیشه انرژی منتشر میکردند که شاخصهٔ فرکانسهای مشخص وجود یک عنصر هستند. اگر طیفسنجی از نور، (جدول انرژی که در هر فرکانس مجزا منتشر میشود) از ستارهای منتشر میشد، خطوط روی طیف سنج نشان میداد چه عناصر و به چه میزانی در ستاره وجود دارد.
هابل متوجه شد تمام خطوط طیف سنج هلیوم، هیدروژن و غیره بطور طبیعی در یک ستاره وجود دارد. اما تمام خطوط، فرکانسی کمتر از حد طبیعی دارند. بر این پدیده جابهجایی نور قرمز میگفتند به این دلیل که وقتی فرکانس نور قرمز پایین آورده میشد، رنگ آنها به سوی قرمز تمایل پیدا میکرد. اگر فرکانس بالا میرفت که رنگ آنها به سمت آبی متمایل میشد (جابهجایی آبی).
ظرف دوسال بعد ادوین هابل بطور خستگی ناپذیر و مداوم آزمایشهایی بر روی 20 کهکشانی که شناسایی کرده بود انجام داد، او متوجه شد همهٔ آنها (به جز آندرومدا) از زمین دور میشوند. از آن عجیبتر کهکشانها از ما و از همدیگر هم دور میشوند. هر کهکشانی که او مطالعه میکرد، با سرعتی حدود 800 تا 5000 کیلومتر در ثانیه به سوی فضای باز پیش رویش میرفت.
جهان در حال انبساط بود و هر ثانیه بیشتر گسترده میشد. کائنات از لحظهٔ خلقت و در حال حرکت و گسترش بود و ثابت نمانده بود. جهان در هر لحظه در حال تغییر است و با آنچه لحظهٔ قبل بوده تفاوت دارد.
از آنجا که کهکشانها در حال انبساط هستند، هر کهکشان موجود از کهکشان ما یعنی راه شیری دور میوشد. آندرومدا نزدیکترین کهکشان همسایهٔ ما در مسیر برخورد با کهکشانها قرار دارد. اما نگران نباشید. احتمال تصادف این دو، تا چند میلیون سال دیگر وجود ندارد.