کشف سی لاکانت Coelacanth: کفچلیز چه اهمیتی داشت؟
سال اکتشاف: 1938
این کشف چه می‌گوید؟
کشف گونه‌ای ماهی زنده که فکر می‌شد 80 میلیون سال قبل از بین رفته است.
چه کسی آن را کشف کرد؟
جی. ال بی. اسمیت J.L.B.Smith
هنگامی که کفچلیز (سی لاکانت، نوعی ماهی دارای ستون فقرات منحنی) در 1938 کشف شد دنیای علم دچار حیرت گردید. تمام دانشمندان اعتقاد داشتند که این ماهی 80 میلیون سال قبل از بین رفته است هیچ نشانه‌ای از آن لایه‌های جدید زمین که عمر کمتری داشتند پیدا نشده بود. ثابت شد که اعماق اقیانوس‌ها اسراری را در خود نهفته دارد غیر قابل تصور.
کفچیلز (سی لاکانت) یک «سنگوارهٔ زنده» است 400 میلیون سال است که این ماهی بدون تغییر باقی مانده. این ماهی، گونهٔ نزدیک ماهی است که صدها میلیون سال قبل، از دریا به خشکی آمد – در حقیقت از جملهٔ نخستین دوزیستان بود و نخستین موجود روی خشکی، بنابراین یکی از اجداد دیگر گونه‌هاست. این کشف مهمترین کشور جانور شناسی قرن بیستم و در حد پیدا شدن یک دایناسور زنده بود.
در اواخر سال 1930، مارجوری لاتیمر، مدیر موزه‌ای در شهر لندن شرقی واقع در افریقای جنوبی بود. ناخدای یک قایق محلی هر زمان که از سفر باز می‌گشت نمونه‌های غریبی را که به دام انداخته بود به او تحویل می‌داد. بیشتر اوقات موجوداتی که او به دام می‌انداخت فاقد ارزش علمی بود.
در 23 دسامبر 1938، دقایقی قبل از آن که مارجوری موزه را برای تعطیلات کریسمس ببندد پیامی از ناخدا دریافت کرد. مارجوری خیال رفتن به بندر را نداشت. ترجیح می‌داد به خانه برود اما تصمیم گرفت سر راه در بندر هم توقف کند. او پابه عرشهٔ قایق گذاشت و مجذوب باله‌های آبی رنگ ماهی شد در میان انبوه ماهی‌های دیگر. تا به حال ماهی به این شکل و با این رنگ ندیده بود.
او ماهی‌های دیگر را کنار زد و آن ماهی را بیرون کشید که به گفتهٔ او: «زیباترین ماهی بود که تا آن زمان دیده بودم.» این ماهی 5/1 متر طول داشت به رنگ آبی کمرنگ بود و خال‌هایی روی پوستش بود. مارجوری نمی‌دانست نام این ماهی چیست، اما تا به حال کسی نظیرش را به دام نینداخته بود. علاوه بر رنگ عجیب آن، باله‌های ماهی به اسکلت آن متصل نبود. بلکه به زایده‌های گوشتی در کنار بدنش متصل بود، گویی به ماهی قدرت خزیدن می‌داد.
او با ماهی به موزه بازگشت و در میان کتاب‌ها به جستجوی تصاویر سنگواره‌های این ماهی پرداخت و به نتیجه‌ای غریب رسید. این ماهی به گونه‌ای شباهت داشت که 80 میلیون سال قبل می‌باید از میان رفته باشد.
او فوراً تلگرامی به پروفسور جی. ال. بی اسمیت، استاد زیست‌شناسی دانشگاه رودس فرستاد. پروفسور چندی بعدی تلگراف او را پاسخ داد: «بسیار مهم! اسکلت اندام‌ها و باله‌ها ماهی را حفظ کنید.»
اسمیت فوراً خود را به موزه رساند و تشخیص مارجوری را تأیید کرد. این ماهی سی لاکانت 80 میلیون ساله بود.
اما اسمیت به نمونه‌ای دیگر نیاز داشتتا کاملاً مطمئن شود. او جایزه‌ای نقدی برای پیدا کردن نمونه‌ای سالم تعیین کرد. اما متأسفانه تا 14 سال بعد نمونه‌ای پیدا نشد. در 1952 یک نمونهٔ دیگر میان زنگبار و افریقا نزدیک جزایر کومو رو پیدا شد.
این نمونه به دست اسمیت رسید و این کشف اثبات شد. اسمیت در 1960 مقاله‌ای منتشر کرد. اگر ماهی 80 میلیون ساله هنوز در اعماق اقیانوس‌ها زندگی می‌کند، چه موجودات دیگری در اعماق آبها توانسته‌اند به حیات خود ادامه دهند؟
از سال 1956 به بعد 200 نوع از این ماهی به دام افتاده است اما دقت مارجوری لاتیمرو دانش جی. ال. بی اسمیت دربارهٔ این نمونهٔ تاریخی مانع از آن شد این ماهی سر میز شام قرار گیرد و آن را به دنیای علم عرضه کرد.
اتحادیهٔ بین‌المللی حفظ طبیعت و منابع طبیعی اخیراً 40177 نمونه موجود زنده را فهرست کرد. حدود 16119 نمونه در معرض نابودی قرار دارند. از هر سه دو زیست یکی در حال انقراض است، یک چهارم درختان جهان و یک هشتم پرندگان و یک چهارم پستانداران هم در مرز خطر نابودی قرار دارند.
