چند نکته مهم درباره توت فرنگی

همچون مرواریدی سرخ فام بر بستر سبز برگها می درخشد و با رایحه و طعم دلپذیرش، همگان را به سید خود فرا می خواند. این مروارید، چیزی جز توت فرنگی نیست. میوه ای که عرضه آن در این روزها رنگ و بوی دیگری به بازار میوه ها بخشیده است. در جنگلهای شمالی دامنه البرز که توت فرنگی به حالت وحشی می روید، آن را “چیالک جنگلی” نیز می نامند. چیلک، چلم و شاکله از دیگر نامهای این میوه بهاری است. توت فرنگی گیاهی نهاندانه و از تیره گل سرخ است که نژادها و گونه های متنوعی دارد. گونه جنگلی دامنه شمالی در سیستم نامگذاری علمی گیاهان که کارل لینه –گیاه شناس سوئدی- بنیان گذاشته است، Fragaria Vesca نام دارد. توت فرنگی در آب و هوای معتدل و خوبی رشد می کند و گلهایش نسبت به سرمازدگی حساس هستند. در فرایند رشد گیاه، نهنج که به وسیله کاسبرگها احاطه شده است، به تدریج گوشتدار می شود و در حقیقت، همین قسمت است که خورده می شود. میوه های حقیقی گیاه، دانه ها کوچک سیاه رنگی هستند که در روی این قسمت خوراکی جای دارند. رشد مطلوب توت فرنگی در خاکهای غنی از گیاخاک انجام می شود. از این رو بوته زارها و جنگلهایی که به تازگی از بین رفته اند، برای کشت، بسیار مناسب هستند. دلیل دیگر رشد توت فرنگی در خاکهای غنی از گیاخاک، اسیدی بودن آنهاست که یکی از شرایط مهم رشد این گیاه است. توت فرنگی از دو ویژگی بارز برخوردار است که بر نحوه کاشت و مصرف آن تأثیر می گذارد. اول اینکه، عطر و طعم میوه بر اثر انجماد از بین نمی رود. این قابلیت به همراه ابداع روشهای نوین نگهداری مواد غذایی به معنای استقبال مصرف کننده از عرضه این میوه در سرتاسر طول سال است. این میوه به نوبه خود باعث می شود دست اندرکاران بخش کشاورزی برای دست یابی به محصول بیشتر و مرغوبتر به کود شیمیایی اکتفا نکنند و کودهای حیوانی هم به خاک بیفزایند. به عبارت دیگر از ویژگی دوم توت فرنگی یعنی زودرسی آن، حداکثر استفاده را ببرند. استفاده از کود، علاوه بر اینکه زمان رسیدن میوه را کوتاهتر می کند موجب می شود میوه ها به علت درشتی و سنگینی با زمین تماس پیدا کنند. بنابراین، احتمال آلودگی مدفوعی میوه زیاد است. به همین دلیل کارشناسان بهداشت مردم را از مصرف میوه های له شده بر حذر می دارند و توصیه می کنند قبل از خوردن محلول ضدعفونی کننده ای به نسبت 5 گرم پرکلرین در 10 لیتر آب تهیه کنند و میوه را به مدت 10 تا 15 دقیقه در آن قرار دهند. توت فرنگی از جنبه های تغذیه ای نیز مورد توجه است. نخست باید گفت که توت فرنگی، منبع باارزشی از آهن قابل جذب است، زیرا جذب آهن از مجرای گوارش به خوبی انجام نمی شود و عوارض ناشی از فقر آهن، یکی از عمده ترین مشکلات تغذیه ای به ویژه در گروه های آسیب پذیر جامعه است. به همین دلیل کارشناسان تغذیه فقط به مقدار آهن موجود در منابع غذایی توجه نمی کنند و عوامل تسهیل کننده یا بازدارنده جذب آهن را در ارزشیابی مواد غذایی دخالت می دهند. یکی از عوامل تسهیل کننده جذب آهن، ویتامین ث است. همانطور که جدول ترکیبات مواد غذایی نشان می دهد، مقدار ویتامین ث توت فرنگی بالاست. ویتامین موجود در توت فرنگی هم به جذب آهن خود توت فرنگی کمک می کند و هم در جذب آهن غذاهای دیگر که همراه با آن خورده شده اند، تأثیر مثبت دارد. به این ترتیب، توت فرنگی برای رفع کمبودها و عوارض کمخونی مفید است. توت فرنگی با داشتن مقدار قابل توجهی آب و پتاسیم، اندکی ملین است. برخی نیز با اشاره به وجود مقداری اسید سالیسیک در توت فرنگی معتقد به خاصیت ضد التهاب و ضد روماتیسمی این میوه هستند. توت فرنگی برای افراد مبتلا به گاستریت و آنتریت (التهاب روده) مناسب نیست. چون هم پرزهای میوه مخاط مجرای گوارش را آزار می کند و هم مقداری اسیدهای آزاد مانند اسید سیتریک و اسید مالیک در توت فرنگی وجود دارد. در صورت تمایل به مصرف این میوه برای چنین افرادی، می توان به صورت کمپوت از آن استفاده کرد. بعضی افراد نیز نسبت به توت فرنگی حساسیت نشان می دهند که البته هنوز ماهیت شیمیایی ماده یا مواد حساسیت زای آن به طور کامل مشخص نشده است. با وجود این، بهتر است افراد مبتلا به بیماری های پوستی مانند اگزما و کهیر برای جلوگیری از تشدید ناراحتی از مصرف آن خودداری کنند. توت فرنگی به دلیل داشتن ترکیبات پیچیده و فراوان رنگی و عطری از مزارع به آزمایشگاههای مجهز و مدرن راه یافته است. پژوهشگران تاکنون توانسته اند رنگدانه های “پلارگونیدین” و “سیانیدین” (از دسته آنتوسیانین ها) را در این میوه شناسایی کنند. شیمیدانان نیز از میان مواد طعم دهنده، استات اتیل (C2H5CH3COO) را برای تولید طعم مشابه توت فرنگی معرفی کرده اند.

ارزش تغذیه ای توت فرنگی

(اعداد جدول برای صد گرم میوه خوراکی محاسیه شده است)