دویدن چه کاری با مغز شما می‌کند؟
بسیاری از دونده‌ها و ورزشکاران به طور تجربی می‌دانند دویدن باعث قدرتمند شدن مغزشان می‌شود و شاداب‌تر، با انگیزه‌تر و احساسات بهتر خواهند شد.
اما یافته‌های جدید بسیاری از این تجربه‌های شهودی را تایید می‌کند و نشان می‌دهد چگونه دویدن باعث کاهش استرس، افزایش تمرکز و بهبود روحیه شود.
بسیاری از روانشناسان دویدن را مادر همه چالش‌های روان‌شناختی می‌دانند. دویدن به طور مستقیم و موثری روی سلول‌های خاکستری مغز تاثیر گذاشته و آنها را تحریک می‌کند. به‌طوری‌که وضعیت ذهنی افراد به طور کامل تغییر پیدا می‌کند و از افسردگی به شادابی، از حواس‌پرتی به تمرکز و از بی‌حوصله‌گی به قدرت تصمیم‌گیری می‌رسند. دقیقا انگار مغز را ریست کرده باشید.
ارتباط مرموز مغز و فعالیت بدنی
محققان علوم اعصاب آلمانی دست به یک آزمایش بزرگ زدند. آنها از مغز شرکت‌کنندگان در مسابقه دوی معروف TransEurope Foot Race قبل و پس از آن اسکن گرفتند. این مسابقات دوی ماراتن به مدت ۶۴ روز و شب متوالی و با طی کردن مسافتی ۳ هزار مالی به پایان می‌رسد.
اولین یافته دانشمندان آلمانی، کوچک‌تر شدن بخش خاکستری مغز آنها به اندازه ۰.۶ درصد است. این بخش به طور عادی با پیر شدن انسان هر سال ۰.۲ درصد کوچک‌تر می‌شود. در واقع، ماده خاکستری مغز بر اثر دویدن شروع به منقبض شدن می‌کند ولی پس از شش ماه دوباره به حالت عادی برمی‌گردد.
تاثیرات دویدن انسان بر مغز بسیار بیشتر از وضعیت منقبض شدن ماده خاکستری است. بزرگ‌ترین فایده دویدن و تاثیر آن بر مغز، بازیابی قدرت ذهنی و کنترل امور است. موضوعی که با استفاده زیاد ما از دستگاه‌های همراه، در حال نابود شدن است.
در آزمایش سال ۲۰۱۸ دانشگاه میشیگان مشخص شد دویدن به مدت نیم ساعت می‌تواند آستانه «فرکانس غشای مغز» را بهبود دهد. به این معنی که فرد قدرت پردازش اطلاعات بالاتری خواهد داشت.
آزمایش‌های دو محقق دیگر از دانشگاه‌های ورزش لیتوانی و ناتینگهام ترنت نشان می‌دهد دویدن می‌تواند جنبه‌های عملکرد اجرایی مغز را بهبود بخشد. یعنی همان بخشی که باعث حواس‌پرتی، عدم تمرکز، چندکارگی، حل مشکلات و توانایی مدیریت عوامل محیطی است.
خاموش کردن شبکه حالت پیش‌فرض
دیوید رایچلن در دانشگاه آریزونا با تصویربرداری از مغز قبل و بعد از دویدن به تفاوت‌های واضحی در فعالیت مغزی رسید. این تفاوت‌های مغزی در دوندگان جدی یا افرادی که به طور مستمر دوندگی می‌کنند؛ بسیار بیشتر مشهود بوده و اسکن مغزی آنها کاملا متفاوت است.
وقتی دانشمندان علوم اعصاب به بررسی این اسکن‌های مغزی پرداختند؛ متوجه شدند برخی از بخش‌ها و مناطق به طور هماهنگی افزایش فعالیت داشتند. این بخش‌ها بیشتر درگیر حافظه و عملکردهای اجرایی مغز هستند.
افزون بر این، دانشمندان کشف کردند فعالیت بخش «شبکه حالت پیش‌فرض» (default mode network) کاهش فعالیت نسبی داشته است. این بخش بیشتر برای زمانی است که ما بیکار هستیم یا دچار حواس‌پرتی شدیم. «شبکه حالت پیش‌فرض» همان منبع موتولوگ شما است و تحریک‌کننده ذهن سرگردان است. برخی روانشناسان، بخش «شبکه حالت پیش‌فرض» را منشا افسردگی بالینی می‌دانند.
مطالعات دیوید رایچلن و همکارانش در دانشگاه آریزونا پیرامون فعالیت‌های مغزی نشات گرفته از دویدن، مقدماتی هستند و شاید مطالعات پیشرفته‌تری در آینده تایید کند دویدن یک نوع مراقبه ذهنی برای آگاهی بیشتر است. اسکن‌های مغزی نشان می‌دهد مراقبه و دویدن یک تاثیر مشابه روی مغز می‌گذارند.
ضد استرس و افسردگی
دویدن «شبکه حالت پیش‌فرض» مغز شما را خاموش و بخش‌های افزایش عملکرد اجرایی و تمرکز را روشن می‌کند. همان چیزی که بسیاری از دوندگان به طور شهودی آن را تجربه و تایید کردند.
به همین دلیل، بسیاری از افراد به طور ناخودآگاه برای درمان افسردگی و استرس سراغ دویدن می‌روند یا برخی افراد برای تمرکز بیشتر و انجام کارهای بسیار حیاتی دوست دارند کمی بدوند.
تحقیقات اخیر موسسه کارولینسکا در سوئد هم نشان می‌دهد دویدن باعث واکنش‌های شیمیایی در مغز شده که افسردگی بیولوژیکی را پس می‌زند.
هنگامی که شما استرس دارید؛ فرآیندهای متابیولیکی در کبد شما منجر به تبدیل اسید آمینه تریپتوفان به مولکولی به نام knyurenine می‌شود. این مولکول‌ها راه خود را به مغز شما یافته و در مکانی تجمع می‌کنند که به استرس، افسردگی، اختلالات اظطرابی و اسکیزوفرنی مرتبط هستند.
اما هنگامی که ورزش می‌کنید؛ به‌ویژه اینکه نیم ساعت می‌دوید؛ سطح آنزیمی به نام کینورنین آمینوترانسفراز در عضلات شما بیشتر می‌شود. این آنزیم می‌تواند مولکول knyurenine را دوباره به اسید آمینه تجزیه کند تا از مغز خارج شود. مهم‌تر، اینکه مانع ورود مولکول‌های knyurenine به درون مغز می‌شود.
تاثیراتی مشابه مواد مخدر
در نگاه اول مشخص نیست چرا کار کردن عظلات پا باید تاثیر مستقیمی روی وضعیت روانی شما داشته باشد. یک ارتباط مرموز میان مغز و بدن که یادآوری می‌کند هر عضو بدن می‌تواند مغز شما باشد و روی آن تاثیرگذار است.
دویدن خلق و خوی برخی افراد هم را تغییر می‌دهد و به طرز شگفت‌انگیزی خوشحال، خندان، شاد، خوش‌رفتار، صبور و شکست‌ناپذیر می‌شوند. همان تاثیراتی که برخی مواد مخدر بر مغز انسان دارند.
مطالعاتی در دهه ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ انجام شد که نشان می‌داد بر اثر دویدن، سطح بتا اندورفین در جریان خون بیشتر می‌شود. بتا اندورفین همان ماده‌ای است که با مواد مخدر در بدن فعال شده و اثرا بیولوژیکی مشابهی دارد.
این فرضیه در آن سال‌ها به نام «endorphin rush» معروف بود و البته اشکالاتی داشت. مثل اینکه چطور وقتی خون نمی‌تواند از سد مغز عبور کند؛ افزایش سطح بتا اندورفین می‌تواند روی عملکرد ذهنی اثر بگذارد.
در سال ۲۰۰۸، دانشمندان علوم اعصاب آلمان با تصویربرداری‌های مغزی نشان دادند دو ساعت پس از دویدن، سطح بتا اندورفین در غشای مغزی افزایش پیدا می‌کند.
بسیاری از مطالعات و تحقیقات پیرامون ارتباط مغزی و فعالیت‌های بدنی در سطح مقدماتی و فرضیه هستند اما بی‌شک دویدن می‌تواند تاثیر عمیقی بر سلامت روحی و روانی افراد داشته باشد.