بیماری زونا چیست و چه علائم و درمانی دارد؟

پس از بهبود آبله‌مرغان، ویروس واریسلا زوستر به‌صورت نهفته در سلول‌های گانگلیون‌های ریشه خلفی بافی می‌ماند و فعال شدن آن موجب زونا zoster می‌شود.

اپیدمیولوژی زونا 

تنها ۵ درصد موارد زونا در کودکان با سن کمتر از ۱۵ سال روی می‌دهد.

بروز زونا با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و در افراد دچار نقص ایمنی بیشتر است.

تماس مستقیم با مایع وزیکول‌ها در افراد مستعد موجب آبله‌مرغان می‌شود.

تظاهرات بالینی زونا 

در ابتدا بیمار دچار درد و تندرنس موضعی پایدار acute neuritis در یک درماتوم همراه با بی‌حالی و تب می‌شود پس از چند روز پاپول‌هایی در آن درماتوم ظاهر می‌شوند که به سرعت تبدیل به وزیکول می‌گردند و در نهایت کراسته می‌شوند. گاهی دو درماتوم مجاور درگیر هستند.

به‌طور تیپیک نواحی توراسیک و لومبار درگیر می‌شوند. ضایعات یک طرفه و همراه با لنفادنوپاتی ناحیه‌ای هستند. در یک سوم بیماران، تعداد کمیوزیکول خارج از درماتوم درگیر دیده می‌شود.

گاهی یکی از شاخه‌های عصب تری ژمینال درگیر می‌شود. درگیری شاخه افتالمیک موجب درگیری چشم می‌گردد و درگیری شاخه‌های دیگر موجب ضایعات داخل دهانی می‌شود.  زونای گانگلیون ژنیکولیت موجب فلج عصب فاسیال، درد گوش و وزیکول‌هایی در داخل کانال خارجی گوش می‌شود که به آن سندرم رامسی هانت Ramsay Hunt syndrome می‌گویند.

گاهی زونای افتالمیک از طریق ایجاد آنژئیت مغزی در همان سمت موجب سکته مغزی می‌شود. زونا در افراد دچار نقص ایمنی ممکن است بیش‌ازحد معمول، شدید و دردناک و همراه با انتشار پوستی باشد و در موارد نادری به احشا مانند ریه، کبد و CNS نیز گسترش می‌یابد. اگر پس از بهبود ضایعات پوستی، درد برای بیش از یک ماه باقی بماند، نورالژی پست هرپتیک  postherpetic neuralgiaنامیده می‌شود. این عارضه در کودکان ناشایع است.

تشخیص افتراقی زونا

گاهی افتراق زونا و عفونت HSV دشوار است. وزیکول‌های زونا درشت‌تر هستند و اندازه یکسانی ندارند. درد شدید مطرح کننده زونا است. سابقه ضایعات مشابه در همان محل مطرح کننده عفونت HSV است.

کشت به افتراق آن‌ها کمک می‌کند. HSV در محیط کشت به‌سادگی رشد می‌کند، درحالی‌که کشت VZV دشوار است.

درمان زونا

درمان ضدویروسی در زونا موجب تسریع بهبود ضایعات پوستی و نوریت حاد می‌شود و احتمال نورالژی پست هرپتیک را کاهش می‌دهد. مصرف آسیکلویر در کودکان مورد تائید قرار گرفته است، ولی در بزرگ‌سالان می‌توان از فامسیکلوویر famciclovir یا والاسیکلویر  Valacyclovir نیز استفاده کرد.

در مورد مصرف همزمان گلوکوکورتیکویید اختلاف‌نظر وجود دارد.

عوارض و پیش‌آگهی زونا 

زونا معمولاً به‌ویژه در کودکان خودبه‌خود بهبود می‌یابد. در موارد زیر احتمال طولانی شدن درد بیشتر است:

• سن بالا
• درد شدید در مرحله حاد و یک ماه بعد

احتمال ایجاد اسکار در زونا بیش از آبله‌مرغان است، زیرا ضایعات عمقی‌تر هستند.