چهره و شکل دهان شما به تنهایی می‌توانند لو بدهند که ثروتمند هستید یا فقیر!
آیا ما می‌توانیم بدون دیدن طرز پوشش، کیف و کفش، جواهرات و ساعت یک فرد درباره وضعیت مالی او نظر دهیم؟
معلوم است که پول نمی‌تواند شادی بخرد یا افراد ثروتمند همیشه شاد نیستند ولی غالبا چهره افراد پول‌دار خوشحال و خندان است. آیا همین نکته برای تشخیص افراد ثروتمند از افراد متوسط و فقیر از نظر مالی کافی است؟
شاید تا کنون تصور می‌کردید لباس، پوشش، کفش، جواهرات، ساعت و حتی برخی خال‌کوبی‌ها یا عمل‌های جراحی و زیبایی نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی افراد است ولی نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۱۷ انجام شده و الان بر سر زبان‌ها افتاده است؛ همه این تصورات را برهم می‌زند.
در این تحقیق که توسط دانشگاه گلاسکو اسکاتلند انجام شده است؛ ۸۱ گروه مختلف به ۱۶۰ عکس زن و مرد نگاه کردند. این عکس‌ها همگی از سایت‌های دوست‌یابی برداشته شده‌اند و از رنگی به سیاه سفید تبدیل می‌شوند.
این گروه مطالعاتی سعی کردند هیج خال‌کوبی، عمل جراحی زیبایی، علامت و نشانه یا وجه تمایزی میان این تصاویر چهره‌ها نباشد. همه تصاویر زوم شده هستند تا مردم هیچ‌‌گونه سرنخی برای حدس زدن وضع مالی طرف نداشته باشند.
نیمی از این عکس‌ها متعلق به افرادی است که درآمدی بالای ۱۵۰ هزار دلار در سال دارند و نیمی دیگر، افرادی هستند که درآمدی زیر ۳۵ هزار دلار در سال داشتند. همه عکس‌ها از افراد سفیدپوست انتخاب شدند و چهره‌هایی خنثی از نظر ژست‌های صورت دارند. افرادی که برای شناسایی این عکس‌ها انتخاب شده‌اند؛ از کشور کانادا هستند ولی در قومیت‌ها و نژادهای مختلف قرار دارند.
محققان سعی کردند پس‌زمینه عکس‌ها را ویرایش کرده تا دیگر هم هیچ نشانه‌ای باقی نماند. همه افراد در این عکس‌ها از نظر چهره سالم هستند و مثلا دندان‌های سالم و کاملی دارند.
حالا، با این فرضیات سراغ نتایج این ازمایش برویم؛ جایی که تعجب شما را برمی‌انگیزد. افراد داوطلب با دقت ۶۸ درصد موفق شدند ثروتمندان را از فقیران جداسازی کنند. یعنی چیزی بیشتر از درصدی که بشود گفت تصادفی است یا حدسی به دست آمده است.
تفاوت دهان ثروتمندان با دهان فقرا
سوال اساسی اینجا است که افراد داوطلب شرکت در این آزمایش چگونه موفق شدند افراد ثروتمند را شناسایی کنند؟ محققان دقیقا این سوال را از همه داوطلبین پرسیدند و بعد دوباره تغییراتی در عکس‌ها دادند یا بخش‌هایی از چهره و صورت افراد ثروتمند را نشان داوطلبین دادند.
نتیجه اینکه دهان و به میزان کمتری چشم‌های افراد نشان می‌دهد چه توانایی مالی دارند. اگرچه محققان از پای ننشسته و باز هم با تکرار آزمایش‌ها و دستکاری عکس‌ها و صورت‌ها سعی کردند برخی قوانین و ذهنیت‌ها درباره افراد ثروتمند و فقیر را برهم بزنند ولی باز هم مردم توانستند غالب افراد متمکن مالی را شناسایی کنند.
چون اگرچه چهره‌های این افراد خنثی و عاری از هر گونه نشانه است ولی باز هم به طرز ظریفی خوشبختی و به‌زیستی را نشان می‌دهد. وقتی مردم در عکس‌ها از روی عمد لبخند می‌زنند؛ مردم دیگر نمی‌توانند بگویند ثروتمند یا فقیر است.
نکته مهم دیگری که محققان از این آزمایش دریافتند؛ مردم داوطلب فقط به همان اندازه خوب هستند یا قدرت دارند که تشخیص دهند یک فرد ثروتمند یا فقیر است و دیگر نمی‌توانند اطلاعات بیشتری درباره‌اش بدهند یا به موضوع‌های دیگری اشاره کنند.
یعنی مردم یک نیم نگاه به عکس می‌اندازند و بعد سریعا داوری می‌کنند. برای نیم ثانیه عکس را می‌بینند و نظرشان را می‌گویند. شاید این ضمیر ناخودآگاه آنها است که تشخیص می‌دهد نه عقل‌شان!
نقش ضمیر ناخودآگاه و تعصب در داوری‌ها
باز به همان جمله ابتدایی مقاله برگردیم. همه ما می‌گوییم و قبول داریم که پول خوشبختی یا شادی نمی‌آورد ولی در ضمیر ناخودآگاه ما هر فرد شادی را ثروتمند می‌دانیم. این قضاوت‌ها در کسری از ثانیه انجام می‌شوند و براساس یک سری باورها و پیش‌فرض‌های ذهنی هستند.
مثلا، مردم یک حسابدار را در طبقه ثروتمند قرار می‌دهند. در همین آزمایش، وقتی از داوطلبین خواسته می‌شود فردی که حسابدار است را پیدا کنند؛ اکثریت مردم از میان ثروتمندان یکی را نشان می‌دهند. یعنی در ذهن این افراد حسابدار یک ثروتمند و شاد است یا شاید باور دارند افراد حسابدار باید پول‌دار باشند تا دزدی نکنند و حساب‌ها کم و زیاد نشود.
حالا، تصور کنید همین داوری‌ها، انتخاب‌های حسی و مبتنی ضمیر ناخودآگاها در زندگی روزانه ما نقش پررنگی داشته باشند. مثلا در استخدام افراد مختلف یا دادن مسئولیت به آنها در کسری از ثانیه تصمیم‌گیری کنیم.
در واقعیت هم این‌طور است؛ افرادی که از طبقه متوسط و فقیر جامعه هستند؛ باید بیشتر تلاش کنند و سخت‌تر کار کنند تا به مقام‌های بالاتری از نظر شغلی و مالی برسند. مشکل‌تر پول درمی‌آورند و زمان می‌برد تا جامعه به آنها اعتماد کند.
باید خیلی مواظب تعصبات و قضاوت‌های برخاسته از ضمیر ناخودآگاه خودمان باشیم. باید هرچه بیشتر دنبال خودآگاهی و شفاف اندیشیدن برویم و با این طور داوری‌های کورکورانه مبارزه کنیم.
سلام. به نظرم پادکست جهان شگفت انگیز مغز که کار آقای اسماعیل میرفخرائی در گفتگو با دکتر مکری است به این نوشته شما خیلی مرتبط باشه. یه پست هم خودتون در مورد این پادکست – که در کانال آگاهی از مغز منتشر شده – گذاشتین. قسمت اولشو گوش کردم، به نظرم جالب اومد. با تشکر از یک پزشک عزیز
خیلی جالب بود. ممنون یک پزشک مثل همیشه یک مطلب خواندنی دیگه.