چرا نوزاد دچار تشنج می‌شود؟
تشنج‌های نوزادی
تشنج ناشی از آنسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمیک (تشنج پس از آسفیکسی) یکی از علل شایع تشنج در نوزادان فول ترم است که معمولاً ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تولد روی می‌دهد و به داروهای ضد تشنج متداول مقاوم است.
البته تشنج پس از آسفیکسی ممکن است ناشی از هیپوگلیسمی یا هیپوکلسمی باشد.
خونریزی داخل بطنی IVH یکی از علل شایع تشنج در نوزادان پره ماچور است و اغلب بین روزهای اول تا سوم پس از تولد روی می‌دهد. در این نوزادان سایر علایم IVH مانند برجستگی فونتانل‌ها، آنمی، لتارژی، کوما و وجود خون در مایع مغزی نخاعی نیز یافت می‌شود.
تشنج ناشی از هیپوگلیسمی ۲-۱ ساعت پس از تولد یا ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تغذیه ناکافی روی می‌دهد. تشنج ناشی از هیپوکلسمی یا هیپومنیزیمی در نوزادان پرخطر روی می‌دهد و به درمان با کلسیم، منیزیوم یا هر دو پاسخ می‌دهد. علل تشنج در اتاق زایمان عبارتند از:
- تزریق داروی بی‌حسی به داخل سر جنین / آنوکسی شدید
- مالفورماسیون‌های مادرزادی مغز
تزریق داروی بی‌حسی به داخل سر جنین موجب تظاهرات زیر می‌شود:
- برادی کاردی
- میدریاز
- تشنج
علل تشنج در اتاق زایمان را با حرف A به خاطر بسپارید. این حرف یادآور موارد زیر است:
- Anesthesia
- Anoxia
- Anomaly of brain
بروز تشنج پس از ۵ روز اول زندگی ممکن است به دلیل عفونت یا ترک‌دار و یا مواد (drug withdrawal باشد. گاهی مصرف زیاد پیریدوکسین (ویتامین B6) در بارداری جهت درمان استفراغ ناشی از بارداری موج تشنج در نوزادی می‌شود.
تشنج همراه با لتارژی، اسیدوز و سابقه خانوادگی مرگ نوزادان مطرح کننده اختلال متابولیک است. تشنج نوزادی بدون علت خاص همراه با سابقه تشنج نوزادی در یکی از والدین مطرح کننده تشنج خانوادگی خوش‌خیم benign familial seizure است.
شروع ناگهانی تشنج‌های کوتاه‌مدت در روزهای اول تا سوم زندگی ممکن است به دلیل خونریزی ساب آراکنویید subarachnoid hemorrhage باشد.
تشنج‌های فوکال اغلب به دلیل انفارکتوس لوکال مغزی local cerebral infarction است. گاهی افتراق تشنج از لرزش‌های خوش‌خیم benign jitteriness یا رعشه tremulousness دشوار است. رعشه tremulousness در موارد زیر شایع است:
- نوزاد مادر دیابتی
- نوزاد دچار ترک نارکوتیک‌ها
- نوزاد دچار آسفیکسی
در افتراق تشنج از لرزش و رعشه موارد زیر کمک‌کننده‌اند:
- لرزش و رعشه با تحریک‌های حسی برانگیخته می‌شوند و با نگه داشتن اندام متوقف می‌شوند.
- حرکات غیرطبیعی چشم مانند انحراف تونیک چشم‌ها به یک طرف مطرح کننده تشنج است.
- حرکات تشنجی کلونیک خشن و تند و کند شونده هستند، درحالی‌که لرزش حرکاتی ظریف و سریع است.
اگر تشخیص بالینی نامشخص باشد، الکتروآنسفالوگرافی EEG کمک‌کننده است و در نوزادان دچار تشنج ممکن است فعالیت تشنجی را نشان دهد.
تشخیص تشنج در دوره نوزادی به‌ویژه در نوزادان LBW در بیشتر موارد دشوار است، زیرا معمولاً فعالیت حرکتی تونیک کلونیک روی نمی‌دهد.
تشنج تونیک فوکال موجب وضعیت پایدار در تنه یا یک اندام یا انحراف پایدار چشم می‌شود. این وضعیت را نمی‌توان با تحریک ایجاد کرد یا با گرفتن نوزاد متوقف نمود.
تشنج میوکلونیک به شکل انقباضات نامنظم گروهی از عضلات بروز می‌کند و گاهی با تحریک برانگیخته می‌شود. تشنج تونیک منتشر به‌صورت قرینه در اندام‌ها، تنه و گردن بروز می‌کند و گاهی با تحریک برانگیخته می‌شود یا با مهار یا تغییر وضعیت از بین می‌رود.
گاهی تشنج در نوزادان به شکل حرکات چرخشی یا تصادفی چشم یا نیستاگموس بروز می‌کند.
گاهی تشنج در نوزادان به شکل حرکاتی شبیه مکیدن، جویدن یا بیرون آوردن زبان بروز می‌کند و ممکن است با تحریک برانگیخته شود.
گاهی حرکاتی شبیه پارو زدن یا شنا در اندام فوقانی یا حرکاتی شبیه پدال زدن یا دوچرخه‌سواری در اندام‌های تحتانی دیده می‌شود. این حرکات ممکن است با تحریک ایجاد شوند و با مهار یا تغییر وضعیت از بین روند.
تشنج‌های خفیف subtle seizures در نوزادان شایع هستند و ممکن است با نشانه‌های زیر روی دهند:
- آپنه
- انحراف چشم
- بیرون آوردن زبان tonge thrusting
- چشمک زدن
- نوسان در نشانه‌های حیاتی
- خیره شدن staring
مونیتورینگ الکتروآنسفالوگرافیک به تشخیص subtle seizure کمک می‌کند.
جهت یافتن علت تشنج نوزادی بررسی‌های تشخیصی زیر انجام می‌شود:
- بررسی گلوکز خون مویرگی با گلوکومتر chemstrip
- اندازه‌گیری سطح سرمی سدیم، کلسیم، گلوکز و بیلی‌روبین
- کشت نمونه خون و CSF در صورت شک به عفونت
پس از توقف تشنج، معاینه دقیق جهت بررسی نشانه‌های افزایش فشار داخل جمجمه، مالفورماسیون‌های مادرزادی و بیماری سیستمیک توصیه می‌شود.
اگر نشانه‌های افزایش فشار داخل جمجمه وجود نداشته باشد، پونکسیون لومبار توصیه می‌گردد.
اگر با وجود بررسی‌های بالا علت تشنج مشخص نشود، تصویربرداری مغز (MRI ، CT یا سونوگرافی مغز) یا بررسی از نظر اختلالات متابولیک انجام می‌شود.
بررسی از نظر اختلالات متابولیک به‌ویژه در نوزادان دچار لتارژی، کوما، اسیدوز، کتونوری یا آلکالوز تنفسی اهمیت دارد.
اگر تشنج نوزادی علت مشخصی مانند هیپوگلیسمی، هیپوکلسمی، هیپومنیزیمی، هیپوناترمی یا کمبود یا وابستگی به ویتامین B6 داشته باشد، با درمان عامل زمینه‌ای بهبود می‌یابد.
در سایر موارد یک داروی ضد صرع مانند فنوباربیتال ( mg/kg ۴۰)، فنی تویین (mg/kg 20-10) یا دیازپام (mg/kg 3. 0-1. 0) تجویز می‌شود.
گاهی جهت درمان تشنج استاتوس status epilepticus تجویز مکرر فنوباربیتال یا تجویز دیازپام یا میدازولام ضروری است.
