آبسه دندان چیست و چطور درمان می‌شود؟
گاهی برخی از مراجعان دندان‌پزشکی اظهار می‌کنند که دندانشان آبسه کرده است اما دندان‌پزشک پس از معاینه متوجه می‌شود که مشکل بیمارش آبسه نیست. در واقع، بیشتر مراجعان دندان‌پزشکی هر نوع تورمی را که داخل دهان خود احساس کنند، آبسه می‌نامند. حتی بیماران، به اشتباه، تورم التهابی‌‌ای را که بعد از عصب‌کشی، جراحی دندان و لثه یا کشیدن دندان ایجاد می‌شود نیز آبسه می‌نامند. در «دهان و دندان» این هفته به آبسه دندان، علل ایجاد و راه‌های درمان آن می پردازیم.
آبسه چیست؟
به هر نوع تجمع چرک و عفونت که با بافت بدن محصور شده باشد، آبسه می‌گویند. علت آبسه‌های دندانی معمولا عفونت یک دندان یا یک ناحیه عفونی با دندان قبلی عفونی است. بنابراین علت آبسه عفونت است ولی به این معنی نیست که عامل عفونت هم داخل آبسه باشد. عامل آبسه‌های دندانی اغلب خارج از آبسه است و بیشتر آنها باکتری‌ها هستند.
علت آبسه دندانی چیست؟
علت اصلی آبسه‌های دندانی، پوسیدگی دندان‌هاست؛ یعنی میکروب‌ها را باید علت اصلی آبسه‌ها دانست. معمولا در تمام آبسه‌ها منشاء مشکل به دندان‌ها برمی‌گردد. در بیشتر موارد هم منشاء آبسه، ریشه دندان‌هاست. بنابراین با درمان دندان یا کشیدن دندان و حذف علت آبسه هم درمان می‌شود.
بیماری‌های لثه، ضربه‌ها و صدمات واردشده به دندان، کشیدن دندان و جراحی ایمپلنت هم می‌تواند آبسه در دهان ایجاد کند که با توجه به علت آبسه، هر‌کدام ممکن است درمان‌های خاص خود را داشته باشند.
ممکن است بپرسید که آیا وقتی آبسه داریم، نمی‌توانیم دندانمان را درمان کنیم و باید منتظر باشیم که آبسه از بین برود؟
گفتیم که منشاء آبسه دندان تقریبا در تمام موارد، عفونت دندان است. بنابراین تا زمانی که دندان درمان نشود، آبسه هم درمان قطعی نخواهد شد ولی گاهی وجود خود آبسه یا خطرات و علائمی که ایجاد می‌کند (مانند تب) باعث می‌شود رفع این علائم در اولویت دندان‌پزشک قرار بگیرد. به علاوه، گاهی بی‌حسی دندان و کنترل درمان با وجود تورم آبسه دشوار است. از این رو، گاهی ممکن است تجویز آنتی‌بیوتیک، قبل، همزمان یا بعد از درمان انجام بگیرد ولی در افراد با سطح ایمنی عادی و نبود علائمی مانند تب، بی‌حالی و… به ندرت ممکن است نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک باشد و درمان‌های قطعی دندان‌پزشکی برای درمان کفایت می‌کند. بنابراین درمان قطعی آبسه دندانی، درمان دندان‌پزشکی است و نه استفاده از دارو.
آبسه می‌تواند خطرناک باشد؟
آبسه دندانی در نوع خود در آغاز خطر جانی ندارد ولی می‌تواند به یک خطر تبدیل شود و حتی سلامت شما را تهدید کند. آبسه دندانی چند سرنوشت می‌تواند داشته باشد؛ در یک حالت وقتی آبسه به فضاهای فک و صورت شما گسترش پیدا کند، حتی می‌تواند تنفس را مختل کند. در حالت خطرناک دیگر، گسترش آبسه در فضاها می‌تواند به ترومبوز سینوس کاورنوس و حتی مرگ منجر شود. در حالت‌های دیگر گسترش عفونت متعاقب آبسه می‌تواند به عفونت در خون (سپتی‌سمی)، مننژیت و… منجر شود. آبسه دندانی از جمله مواردی است که ممکن است اورژانس بستری شدن در بیمارستان برای بیمار ایجاد کند اما تمام این موارد خطرناکی که اشاره شد، در موارد بسیار پیشرفته عفونت‌های دندانی هم بسیار نادر است و در افراد با سیستم ایمنی طبیعی به ندرت ممکن است مشاهده شود. بنابراین با وجود اینکه باید حتما در صورت بروز آبسه دندانی، در اسرع وقت اقدام به درمان کنید، از بابت خطرات جانی نگران نباشید.
آبسه‌ها ممکن است حاد باشند و درد زیادی ایجاد کنند. از طرف دیگر، آبسه می‌تواند مسیری مزمن را طی کند. به این صورت که چرک محصورشده در استخوان، مسیری رو به خارج‌شدن پیدا می‌کند. خروجی این مسیر می‌تواند روی پوست صورت یا داخل دهان باشد و خود را به صورت جوشی که از آن چرک خارج می‌شود، نشان دهد. به این مسیر خروج چرک در اصطلاح عمومی مسیر سینوس می‌گویند (هر چند اصطلاح علمی دقیقی نیست). در شرایط وجود مسیر تخلیه، اغلب برخلاف آبسه‌های حاد، درد زیادی وجود ندارد.
تفاوت کیست و آبسه چیست؟
بسیاری از بیماران تفاوت کیست و آبسه را نمی‌دانند و آنها را با هم اشتباه می‌گیرند. از طرف دیگر، بسیاری از دندان‌پزشکان هم از توضیح واضح تفاوت طبقه‌بندی کیست و آبسه و ارتباط این دو با هم خودداری می‌کنند. بیماران همیشه این سوال را دارند که آیا کیست و آبسه یکی هستند و اگر نه، آیا آبسه می‌تواند منجر به کیست شود یا نه؟
کیست و آبسه هر دو توده‌ای از بافت خوش‌خیم هستند که با مایع یا چرک پرشده‌اند اما کیست و آبسه 2 مقوله کاملا جدا از هم هستند. آبسه یک تعریف کلینیکی دارد که به تورم، وجود چرک و علت عفونی وابسته است اما کیست تعریف کلینیکی مشخص ندارد و یک یافته میکروسکوپی محسوب می‌شود. یعنی دندان‌پزشک با معاینه، مشاهده و حتی عکس‌های رادیوگرافی معمول، قطعیتی در مورد وجود کیست مطرح نمی‌کند بلکه پاتولوژیست بعد از خارج کردن و زیر میکروسکوپ قرار دادن آن در موردش اظهارنظر می‌کند. کیست‌ها برخلاف آبسه‌ها شایع نیستند ولی متاسفانه بیماران و حتی دندان‌پزشکان به اشتباه عبارت «کیست دندانی» را زیاد استفاده می‌کنند. در حالی که بیشتر مواقعی که اصطلاح کیست استفاده می‌شود، کیست واقعی وجود ندارد!
آبسه‌ها می‌توانند منجر به ایجاد کیست شوند ولی باز هم این قضیه شایع نیست.
آبسه چطور درمان می‌شود؟
درمان اصلی آبسه دندانی، رفع علت آبسه است. آبسه بر اثر عفونت یک (یا چند) دندان ایجاد می‌شود. با درمان کانال‌های ریشه دندان یا خارج کردن دندان عفونت دندان درمان خواهد شد. کنار درمان دندان، درمان‌های کمکی هم در مواردی ممکن است در نظر گرفته شود؛ مانند درناژ آبسه (ایجاد مسیری رو به بیرون که چرک آبسه خارج شود) یا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها با توجه به نیاز و تشخیص دندان‌پزشک.
آیا تورم و درد بعد از عصب‌کشی آبسه عفونی است؟
بعد از عصب‌کشی ممکن است تورم و درد شدیدی داشته باشید. حالتی مانند آبسه‌های عفونی که بیماران را نگران می‌کند که نکند دچار عفونت خطرناکی شده‌اند. این تورم‌ها در بیشتر موارد علت التهابی دارند و نه عفونی. نگرانی در مورد آنها بی‌مورد است چون علت عفونت (دندان) درمان شده است. اگر بعد از درمان عصب‌کشی با تورم و درد غیرمنتشر بدون تب، بی‌حالی و علائمی مانند سرماخوردگی مواجه شدید، آبسه عفونی وجود ندارد و نباید در مورد خطرات آبسه نگران باشید.
