کاشت حلزون چیست؟
رپورتاژ
یادداشت دکتر معصومه سعیدی جراح و متخصص گوش، حلق و بینی (ENT)، فلوشیپ جراحی گوش و قاعده جمجمه
شاید شما هم بارها کاشت حلزون به گوشتان خورده باشد اما هیچ‌وقت نمی‌داستید دقیقاً چیست و چه کاربردی دارد. اگر مایلید درباره این جراحی رایج گوش بیشتر بدانید این مقاله را تا آخر مطالعه کنید.
کاشت حلزون یک راه‌حل برای ناشنوایی ناشی از مشکلات حسی-عصبی گوش است. در این جراحی از وسیله‌ای به نام ایمپلنت حلزون گوش (cochlear implant) استفاده می‌شود که وظیفه تبدیل امواج صوتی به پالس الکتریکی و انتقال آنها به عصب‌های شنوایی را برعهده دارد. درحقیقت این دستگاه عملکرد گوش درونی را تقلید می‌کند و جایگزین سلول‌های مویی شنوایی آسیب‌دیده می‌شود.
مکانیزم کاشت حلزون گوش چگونه است؟
دستگاه کاشت حلزون گوش از دو بخش اصلی داخلی و خارجی تشکیل شده است. بخش خارجی آن شامل یک میکروفن برای دریافت صدا، یک پردازشگر برای تبدیل صدا به سیگنال الکترونیکی و یک فرستنده است. بخش داخلی دستگاه شامل یک دریافت‌کننده که در زیر پوست پشت گوش جاسازی می‌شود و یک رشته الکترود که به حلزون گوش وصل می‌شوند و وظیفه انتقال سیگنال‌ها را به اعصاب شنوایی بر عهده دارند.
کاشت حلزون با سمعک بسیار متفاوت است. سمعک‌ها صداها را تقویت می‌کنند تا فرد کم‌شنوا بتواند بهتر آنها را بشنود. اما کاشت حلزون شنوایی طبیعی را تقویت نمی‌کند بلکه با شبیه‌سازی اصوات به شخص ناشنوا کمک می‌کند بتواند صداهای اطراف و گفتار را درک کند. دستگاه حلزون شنوایی با دور زدن قسمت‌های آسیب‌دیده گوش عصب‌های شنوایی را مستقیماً تحریک می‌کند. این عصب‌ها سیگنال‌های تولید شده به‌وسیله دستگاه حلزون گوش را به مغز می‌فرستند و مغز آنها را به عنوان صدا شناسایی می‌کند.
شنیدن از طریق دستگاه حلزون با شنیدن طبیعی تفاوت دارد و در افرادی که با کمک این واسطه صداها را می‌شنوند فرایند یادگیری طولانی‌تر است. اقدامات گفتاردرمانی و توانبخشی پس از کاشت حلزون برای تسهیل روند یادگیری و زبان‌آموزی در کودکان ضروری است.
کاشت حلزون برای چه کسانی مناسب است؟
کودکان و بزرگسالانی که ناشنوا هستند یا کم‌شنوایی شدید دارند می‌توانند کاندید کاشت حلزون باشند. سازمان غذا و داروی آمریکا ابتدا در اواسط دهه 1980میلادی کاشت حلزون را برای درمان ناشنوایی در بزرگسالان تایید کرد اما از سال 2000 استفاده از این دستگاه را برای کودکان 12 ماهه به بالا نیز مجاز اعلام کرد. برای کودکان ناشنوا یا دارای کم‌شنوایی شدید استفاده از پروتز حلزونی در سنین پایین باعث می‌شود در دوره حیاتی فراگیری مهارت‌های زبانی و گفتاری در معرض صداها و کلمات قرار بگیرند و در فرایند زبان‌آموزی از همسالان خود عقب نمانند.
تحقیقات نشان داده است کودکانی که پیش از 18 ماهگی کاشت حلزون انجام می‌دهند و بلافاصله پش از آن تحت دوره فشره گفتاردرمانی قرار می‌گیرند نسبت به کسانی که دیرتر این عمل را انجام می‌دهند بهتر می‌توانند صداها و موسیقی را بشنوند و درک کنند و صحبت کنند. مطالعات مختلف همچنین نشان داده است که کودکان واجد شرایطی که قبل از 18 ماهگی پروتز حلزون گوش دریافت می‌کنند با همان سرعت بچه‌های عادی مهارت‌های زبانی خود را توسعه می‌دهند و بسیاری از آنها در کلاس‌های درسی کودکان عادی خوش می‌درخشند.
برخی از بزرگسالانی که در سنین بزرگسالانی بخشی یا همه شنوایی خود را از دست می‌دهند نیز می‌توانند از کاشت حلزون بهره‌مند شوند. آنها پس از کاشت حلزون یاد می‌گیرند چگونه بین سیگنال‌هایی که از طریق این دستگاه می‌شنود و صداهایی که به خاطر می‌آورند، ازجمله گفتار، ارتباط ایجاد کنند بدون این‌که مانند لب‌خوانی و زبان اشاره نیاز به هیچ نوع ایما و اشاره بصری داشته باشند.
به طور کلی نوزادان، کودکان و بزرگسالان در صورت داشتن شرایط زیر می‌توانند کاندید مناسبی برای کاشت حلزون باشند:
- داشتن کم‌شنوایی شدید در هر دو گوش
- نگرفتن نتیجه مطلوب از سمعک
- نداشتن بیماری خاصی که بتواند ریسک جراحی را افزایش دهد
علاوه بر این موارد بزرگسالان در صورتی کاندید مناسبی هستند که این شرایط را داشته باشند:
- همه یا بیشتر شنوایی خود را سنین بالا از دست داده باشند
- کم‌شنوایی آنها به حدی باشد که ارتباط کلامی آنها را دچار اختلال کند
- حتی با وجود استفاده از سمعک برای ارتباط به لب‌خوانی نیاز داشته باشند
- تمایل به گذراندن دوره‌های توانبخشی داشته باشند
- به قابلیت‌ها و محدودیت‌های کاشت حلزون آگاه باشند
با این حال یک متخصص گوش، حلق و بینی و یک ادیولوژیست بهترین کسانی هستند که می‌توانند تشخیص دهند آیا کاشت حلزون برای شما یا فرزندتان مناسب است یا خیر.
عمل کاشت حلزون چگونه انجام می‌شود؟
برای یک عمل جراحی کاشت حلزون جراح یک برش در پشت گوش ایجاد می‌کند سپس نواحی اطراف پشت گوش را می‌تراشد تا به گوش میانی و حلزون گوش دسترسی پیدا کند. پس از کار گذاشتن قسمت‌های داخلی دستگاه محل برش را بخیه می‌کند. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و حدود 3 تا 4 ساعت به طول می‌انجامد. کاشت حلزون یک عمل پیچیده اما کم‌خطر است چرا‌که قسمت‌های حیاتی بدن را درگیر نمی‌کند. بیمار می‌تواند چند ساعت پس از عمل یا روز بعد از بیمارستان مرخص شود.
آیا پس از کاشت حلزون بلافاصله شنوایی حاصل می‌شود؟
خیر، زیرا دستگاه بلافاصله پس از جراحی فعال‌سازی نمی‌شود. درواقع در هنگام جراحی فقط قسمت داخلی دستگاه تعبیه می‌شود و قسمت‌های خارجی آن حدود یک ماه بعد و پس از بهبود یافتن محل جراحی اضافه می‌شوند.
لازم است یک هفته پس از عمل برای معاینه محل جراحی و میزان بهبودی زخم به پزشک خود مراجعه کنید. چند هفته بعد مجدداً برای نصب قسمت‌های خارجی دستگاه و فعال‌سازی لازم است به یک ادیولوژیست مراجعه کنید. فعال‌سازی و تنظیم دستگاه توسط یک ادیولوژیست انجام می‌شود و بیمار ممکن است لازم باشد چند بار دیگر برای تنظیم مراجعه کند. همچنین در این مدت دوره‌های گفتاردرمانی باید با جدیت طی شود. این دوره‌ها به شما کمک می‌کند مهارت‌های شنیداری و گفتاری خود را بهبود دهید و ذهن خود را برای درک صداهای شنیده شده از طریق این دستگاه آموزش دهید.
سخن پایانی
کاشت حلزون یک راه‌حل نوین برای کودکان و بزرگسالانی است که از ناشنوایی شدید رنج می‌برند و روش‌های دیگر مانند استفاده از سمعک نمی‌تواند به آنها کمک کند. در این روش از دستگاهی استفاده می‌شود که صداها را به پالس‌های الکتریکی تبدیل می‌کند که مغز آنها را دریافت و تفسیر می‌کند.
برای تشخیص صلاحیت فرد برای دریافت پروتز حلزون گوش باید به یک متخصص گوش و حلق و بینی و ادیولوژیست مراجعه کنید. آنها با انجام یک سری آزمایش و عکس‌برداری و بررسی نتایج آنها و نیز میزان ناشنوایی شما انجام این عمل را به شما توصیه می‌کنند یا توصیه نمی‌کنند.
گذراندن دوره‌های توانبخشی شنیداری و گفتاری پس از کاشت حلزون برای حصول نتیجه لازم و استفاده صحیح از دستگاه بسیار مهم است.