جیمز دین، یاغی هالیوود
شاید اگر عشق سرعت نبود یا شاید اگر مرد جوانی که از روبرو می‌آمد، به موقع پورشه جیمز دین را می‌دید، ستاره پرفروغ این هنرپیشه بااستعداد به این زودی خاموش نمی‌شد. این یاغی کوتاه‌قامت ۲۴ سال عمر کرد و با سه فیلم جادوانی شد.
شصت سال از مرگ جیمز دین می‌گذرد؛ ستاره‌ای که تنها ۲۴ سال عمر کرد، اما در همین مدت کوتاه و با بازیگری در سه فیلم توانست به جمع ستارگان فراموش‌نشدنی هالیوود بپیوندد. از این یاغی کوتاه‌قامت عکس‌های زیادی به جای مانده که برخی از آنها در ذهن فیلم‌دوستان حک شده است. تصویری از جیمز دین در پشت صحنه فیلم “غول”.
در تمام تاریخ سینما و هالیوود شاید هیچ بازیگری به اندازه جیمز دین با توجه به حضور کوتاهش در سینما شهرت نداشته باشد. شاید او بخشی از شهرتش را پس از مرگ اتفاقی و زودرسش به دست آورد. اما به هرحال عکسهایی که از او گرفته شده حاکی از آن است که این بازیگر در زمان خود نیز به شهرت قابل توجهی دست یافته بود.
دهه پنجاه میلادی آغاز شکل گیری فرهنگ تازه ای در آمریکا بود، فرهنگ جوانان سرکش و بی قید نسبت به سیستم بسته آمریکای پس از جنگ. هنر و جامعه آمریکایی در حال تغییر بود و فیلمهایی چون وحشی و اتوبوسی به نام هوس و شکوه علفزار نشان از آن می داد که نسل متفاوتی از جوانان به روی کار می آید.
در این میان جیمز دین با سه فیلم شرق بهشت ( الیا کازان)، غول ( جورج استیونس)و شورش بی دلیل ( نیکلاس ری)، هر سه با موضوع محوری جوان سرکش جایگاه ویژه ای در میان این نسل پیدا کرد.
جیمز دین مجموعا در سه فیلم بلند حضور داشت که آخرین آن، شورش بی دلیل کمی پس از مرگش نمایشش عمومی پیدا کرد.
جیمز بایرون دین هشتم فوریه سال 1931 در ایالت ایندیانای آمریکا متولد شد. در 18 سالگی به کالیفرنیا رفت و در آنجا تحصیلاتش را در رشته تئاتر دانشگاه یو سی ال ای آغاز کرد. نخستین نقش نمایشی را در 1950 بازی کرد و سال پس از آن به نیویورک رفت تا در نمایشهای جدی تر بازی کند.
او در سال 1952 به اکتورز استودیو رفت و زیر نظر لی استراسبرگ در کنار مارلون براندو و مونتگومری کلیف به یکی از برجسته ترین بازیگران مکتب “متد اکتینگ” بدل شد. نخستین نقشش را در فیلم شرق بهشت و به فاصله چند ماه دو فیلم غول و شورش بی دلیل را پشت سرهم بازی کرد.
او پنجاه سال پس از مرگش همچنان ستاره ای جهانی است. مجله بازرگانی فوربز درآمد او ناشی از فروش آثارش را در سال 2004 ، پنج میلیون دلار برآورد کرده که با این رقم در رده پانزدهم فهرست پر درآمدترین چهره های درگذشته جهان قرار گرفته است.
جمیز دین در روز هشتم فوریه سال ۱۹۳۱ در ایندیانا به دنیا آمد. مادرش در سن ۲۹ سالگی بر اثر سرطان از دنیا رفت. او نزد مادربزرگ و یکی از خاله‌هایش بزرگ شد.
جیمز دین در خانه‌ای رشد کرد که در دل طبیعت و مزارع قرار داشت. او در همان دوران کودکی و نوجوانی به بازیگری، هنر و رقص علاقمند شد، در گروه تئاتر مدرسه فعالیت داشت و در دوران فراغتش به موسیقی، رقص و کوزه‌گری می‌پرداخت.
او پس از پایان دوران مدرسه راهی نیویورک شد تا رویای بازیگری را تحقق بخشد. جیمز دین کار در دنیای فیلم را با بازیگری در تئاتر و تلویزیون آغاز کرد. او در سال ۱۹۵۱ با ایفای نقشی کوچک در فیلم جنگی Fixed Bayonets! به کارگردانی ساموئل فولر وارد سینما شد.
بازی درخشان او در قطعه‌ی نمایشی “ضد اخلاق” که اقتباس از اثری از آندره ژید بود، مورد استقبال هالیوودی‌ها قرار گرفت و پای او را در سال ۱۹۵۳ به هالیوود باز کرد. الیا کازان، کارگردان معروف هالیوود، در همان سال قصد ساختن فیلمی با اقتباس از “شرق بهشت”، رمان معروف جان اشتاین‌بک را داشت و به دنبال بازیگری توانمند می‌گشت. او ایفاگری نقش اصلی را سرانجام به جیمز دین سپرد.
بازی در “شرق بهشت” که داستان آن در دوران جنگ جهانی اول روی می‌دهد، اولین نامزدی اسکار را برای جیمز دین به همراه داشت. نمایی از فیلم “شرق بهشت”.
دومین حضور به‌یادماندنی جیمز دین بر پرده سینما در فیلم “شورش بی‌دلیل” (یاغی بی‌هدف)، ساخته نیکلاس ری بود. عصیانگری نقشی بود که بعدها نیز با چهره‌ی جیمز دین پیوند خورد. این فیلم یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌های دهه پنجاه میلادی بود.
جیمز دین پیش از مرگ در فیلم معروف “غول”، به کارگردانی جرج استیونس، ایفاگری یکی از نقش‌ها را برعهده گرفت. این فیلم آخرین نقش‌آفرینی این هنرپیشه محبوب بود. او برای این فیلم برای دومین بار نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد شد. “غول” در سال ۱۹۵۶ و پس از مرگ جیمز دین در سانحه رانندگی به نمایش درآمد. با این سه فیلم اصلی بود که جیمز دین به یک اسطوره بدل شد.
جیمز دین از همان دوران نوجوانی علاقه زیادی به اتومبیل‌های کورسی و عشق سرعت داشت. او با نخستین حقوقی که از بازیگری در فیلم و تلویزیون دریافت کرد، یک اتومبیل خرید و در مسابقات اتومبیلرانی نیز شرکت می‌کرد.
جیمز دین در روز ۳۰ سپتامبر سال ۱۹۵۵ بر اثر سانحه رانندگی جان خود را از دست داد. نخست گمان می‌رفت که این سانحه رانندگی بر اثر سرعت زیاد اتومبیل او روی داده است. بعدها مشخص شد که جیمز دین در بروز این سانحه بی‌تقصیر بوده است. تصویری از خودروی داغان‌شده‌ی جیمز دین.
جیمز دین چندی پس از مرگش به جایگاهی ویژه و اسطوره‌ای در میان فیلم‌دوستان دست یافت. در سال ۱۹۹۹ بود که او ازسوی انجمن فیلم آمریکا به‌عنوان هجدهمین بازیگر برتر تاریخ هالیوود برگزیده شد. تصویری از سنگ قبر جیمز دین.
منابع: بی بی سی و دیچه وله
