وقتی عاشق می‌شویم در مغزهایمان چه رخ می‌دهد؟!
این سؤالی است که از دیرباز مطرح بوده. وقتی عاشق می‌شویم واقعا مغز ما چه تغییری می‌کند؟ می‌شود این روند را از بین برد و رهایی پیدا کرد یا اینکه برعکس می‌شود کسی را وادار به عشق ورزیدن به ما کرد؟
با اینکه عشق را یک احساس منفرد بی‌همتا می‌دانیم، اما در واقع آمیزه‌ای از هیجان، حس وابستگی، شهوت، حتی در ترکیب با حس ترس از دست دادن است.
از نظر ادبی و عرفانی و روانی، پیشینه تحقیق و ابراز نظر در مورد عشق بسیار است، اما تحقیقات علمی جسمانی که عشق را با عدد و رقم و تصویر بررسی کنند، سابقه بسیار کوتاه‌تری دارند.
تحقیقات عجیب و غریب در مورد عشق یا شرایط همسران هم کم نبوده، مثلا در تحقیقی مشخص شده، افراد هم‌بستر ریتم قلب‌هایشان با هم مدتی همسان می‌ماند یا اینکه با آهنگ هماهنگ‌تری نفس می‌کشند.
در پژوهش دیگری دکتر ساندرا لنگ‌اسلگ که یک دانشمند علوم اعصاب رفتاری است، از آدم‌های عاشق‌پیشه خواست که در طول یک روز تعداد دفعاتی را که یاد عشقشان می‌افتند یاداشت کنند! عدد متوسط 65 بار به دست آمد، اما در مورد برخی این عدد به 90 هم می‌رسید.
در سال 2019، تحقیق روی 102 نفر مشخص کرد که آنهایی که علایق رومانتیک دارند، خیلی کمتر استرس یا درد را حس می‌کنند. در این تحقیق برای ایجاد حس درد از قرار دادن دست در آب یخ استفاده شده بود. مشخص شد که حتی اگر یار این افراد در نزدشان نباشد، باز هم آنها علائم استرس کمتری دارند.
اما این تحقیقات کلی عددی، قطعا راضی‌مان نمی‌کنند. ما می‌خواهیم عشق را در مغز عینا ببینیم!
پس پژوهشگران با استفاده از دو فناوری تصمیم گرفتند که چهره عشق را برای ما نمایان کنند.
آنها از MRI عملکردی یا fMRI استفاده کردند. در این شیوه اول، هر بخشی از مغز که بیشتر جریان خون داشته باشد و فعال‌تر باشد در تصویر نمایان و متمایز می‌شود.
شیوه دوم استفاده از پتانسیل الکتریکی برانگیخته شده با رخداد یا ERP است که سیگنال‌های الکتریکی مغز را با دقت هزارم ثانیه‌ای مشخص می‌کند.
در تحقیقی به افراد عکس معشوق و عکس یک آدم بیگانه به دنبال هم نشان داده شد و مشخص شد آن دسته از سیگنال‌هایی که نشاندهنده توجه هستند، هنگام دیدن عکس معشوق، به وضوح برجسته و مشخص می‌شوند.
اما از نظر میانجی‌های شیمیایی داخل مغز، مدت‌هاست که هورمون اکسی توسین معروف به هورمون عشق شده است. سطح این هورمون حتی حین تماس‌های اجتماعی دلپذیر یا رابطه فیزیکی هم بالا می‌رود.
ولی موضوع به این سادگی‌ها نیست و مثلا نمی‌توانید اکسی توسین مغز یکی را به صورت مصنوعی بالا ببرید و عاشقش کنید!
به نظر می‌رسد که مجموعه‌ای از هورمون‌ها با هم، حس عشق را سبب می‌شوند. در واقع یک تریلوژی پیچیده از دوپامین، اکسی توسین و وازوپرسین باعث عشق می‌شود.
دوپامین از بخشی موسوم به tegmental زیرین یا شکمی در مغز رها می‌شود. هسته‌ای از مغز موسوم به Nucleus accumbens اکسی توسین آزاد می‌کند و Ventral pallidum هم گیرنده‌های وازوپرسین زیادی دارد.
این مجموعه با هم یک سیستم پاداش و احساس لذت را درست می‌کنند. اینها هم با مواد مخدر و هم عشق قابل تحریک و شعله‌وری هستند.
ماجراهای عشقی از تگمنتوم شکمی با رهاسازی دوپامین شروع می‌شود؛ اما این هسته accumbens که حس رومانتیک ایجاد می‌کند و pallidum شکمی هم سیگنال‌های انگیزشی و پاداش را پردازش می‌کند.
هورمون دوپامین در آغاز و استمرار عشق مؤثر است. در این میان گیرنده‌های هورمون اکسی توسین هم در استمرار عشق مؤثرند و آنهایی که گیرنده‌های بیشتری برای آن دارند، بیشتر احتمال دارد که یک عشق ماندگار در تمام طول عمر داشته باشند.
در سال 2003، دانشمندان تحقیق جالبی کردند. می‌دانید که برخی از جانوران در سراسر عمر تنها یک همسر اختیار می‌کنند و به آن وفادار می‌مانند. اما وقتی دانشمندان گیرنده‌های دوپامین و اکسی توسین آنها را مسدود کردند، این حس آنها هم از بین رفت.
