چگونه باستان‌شناسان آنچه را که پیدا می‌کنند تشخیص می‌دهند؟
یک باستان‌شناس اشیاء دفن شده توسط مردم قدیم را کاوش می‌کند. سئوال این است، چگونه هویت شهر‌ها و مردم و اشیاء را تعیین نموده و زندگی گذشته آنها را از آنچه پیدا می‌کند بازسازی می‌نماید؟
پاسخ آنست که او همیشه قادر به انجام چنین کاری نیست، زیرا همیشه آنچه را که بتواند تصویر کاملی از مردم با نحوه زندگی آنها را بسازد، پیدا نمی‌کند. روی هم رفته، آنچه او می‌یابد تنها چیز‌هایی است که افراد از خود بجای گذاشته‌اند و معمولا اشیایی است که روزانه بکار می‌بردند. این‌ها ممکن است از خانه‌ها، ابزار، جواهرات، ظروف، اسباب بازی‌ها و نیز استخوان حیواناتی که برای غذا استفاده می‌شده، باقی بمانند.
ولی بسیاری از اشیایی که برای زندگی مردمان اولیه ضروری بوده بافت نمی‌شود. وسایل ساخته شده از چرم، چوب، پارچه، پشم با حصیر، معمولا پوسیده شده و اثری برجای نمی‌گذارند. مسئله دیگر که رازی برای باستان‌شناسان است، نحوه لباس پوشیدن مردمان اولیه است. او احتمالا می‌تواند بگوید که آیا آنها از پارچه استفاده می‌کرده‌اند با پوست حیوانات، ولی بجز نقاشی‌هایی که آنها بجای گذارده‌اند، نمی‌تواند چیز بیشتری راجع به نحوه پوشش آنها بگوید.
باستان‌شناس همچنین ممکن است نشان‌هایی دال بر اینکه مردم قدیم هنرمند بوده‌اند یا نه، نداشته باشد و ممکن است به هیچ وجه مطلبی در مورد افکار و عقاید آنها نداند، بنابراین تصویر او از زندگی مردم اولیه کاملا جامع نیست.
ولی علیرغم این مسائل، باستان‌شناس هنوز مطالب زیادی را می‌تواند بگوید. او ابتدا روشی را که بواسطه آن شهر‌های اولیه ساخته شده‌اند، کشف می‌کند. یکی روی خرابه‌های دیگری. سپس او شهری را که در آن هر شیء پیدا شده تشخیص می‌دهد. هر شیء طبقه‌بندی شده، عکس از آن گرفته و اندازه‌گیری می‌شود. اگر مکان مورد نظر به زمان‌های مشهور «از نظر تاریخی» تعلق داشته باشد، کتیبه‌های قدیمی را که در آن محل بکار می‌رفته شناسایی می‌کند. کارشناسان بسیاری به یک باستان‌شناس کمک می‌نمایند. مانند: زمین‌شناس، گیاه‌شناس، جانور‌شناس و سایرین، تمام کسانی که بتوانند در تشخیص و تحلیل آنچه که پیدا کرده کمک نمایند. بعضی مواقع سال‌ها کار و مطالعه لازم است تا یک باستان‌شناس بتواند در رابطه با آنچه که پیدا کرده است مطلبی را منتشر کند.
