این بناهای سنگی مرموز در بیابان‌های عربستان قدمتی بیشتر از اهرام مصر دارند
محققان اعتقاد دارند «مستطیل‌ها» قدیمی‌ترین منظره آیینی جهان هستند
هزاران سازه باستانی به شکل دیواره‌های سنگی در بیابان‌های عربستان سعودی کشف شده است که به نظر قدیمی‌تر از اهرام مصر و محافل سنگی باستانی کشور انگلیس هستند. محققان باور دارند اینها قدیمی‌ترین سازه‌های جهان و منظره‌های مراسمات مذهبی و آیینی اجتماعی شناسایی شده تا کنون هستند.
تحقیقی که اخیرا در نشریه ژورنال Antiquity منتشر شده است؛ نشان می‌دهد سازه‌های مرموزی در بیابان‌های شمال غربی کشور عربستان سعودی وجود دارد که احتمالا قدمتی ۷ هزار ساله داشته باشند. این سازه‌ها و ساختارها که «مستطیل» یا mustatils (واژه عربی برای نام‌گذاری‌شان انتخاب شده است) نامیده می‌شوند؛ بسیار قدیمی‌تری از چیزی هستند که انتظار می‌رفت و حدود ۲ هزار سال مسن‌تر از اهرام مصر یا سنگ‌های باستانی «استون‌هنج» انگلیس هستند.
«ملیسا کندی»، باستان‌شناس دانشگاه استرالیای غربی از شهر «پرت» و نویسنده این تحقیق می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم آنها به عنوان یک منظره تاریخی به یادگار مانده‌اند. ما درباره بیش از ۱۰۰۰ مطتطیل صحبت می‌کنیم. اینها مساحتی بیش از ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع (۷۷ هزار مایل مربع) دارند و اشکال آنها کاملا شبیه به هم است. بنابراین این احتمال قوی وجود دارد که آثاری از یک آیین مذهبی یا اجتماعی باشند.»
«هیو توماس»، یکی دیگر از نویسندگان اصلی این مقاله تاکید می‌کند باید سطح بالایی از ارتباطات در این منطقه بسیار بزرگ وجود داشته باشد؛ چون نحوه ساخت این سازه‌ها به مردم اعلام شده است.
راز مستطیل‌ها
این تحقیق توسط کمیسیون Royal از منطقه AlUla و حمایت دولت عربستان برای کشف و نگهداری از میراث منطقه AlUla در شمال غربی این کشور انجام شده است؛ مکانی که در آن آثار باستانی زیادی مشاهده می‌شود ولی بسیار قدیمی بوده و رازگشایی از آنها برای باستان‌شناسان هم سخت و هم حیاتی است.
برخی از این سازه‌های باستانی بیش از ۱۵۰۰ فوت طول دارند اما نسبتا باریک هستند و چند تای آنها کنار هم چسبیده‌اند. اغلب در مجاورت هم و سنگ‌های بالای سطح کویر، مثلا در کوه‌های کوچک و مناطق کم ارتفاع ساخته شدند.
ساده‌ترین مستطیل‌ها با جمع کردن سنگ‌ها در دیوارهای کناری کم ارتفاع چند فوتی ساخته شدند ولی مستطیل‌های طولانی با بخش «سری» ضخیم در انتها و یک ورودی باریک در طرف مقابل شکل می‌دهند. باستان‌شناسان فکر می‌کنند شاید این مستطیل‌ها برای هدایت مرکب‌ها از یک سر به سر دیگر ساخته شده‌اند.
اما محققان مستطیل‌های بسیار پیچیده‌تری هم پیدا کردند که شامل ستون‌ها، سنگ‌های ایستاده و سلول‌های کوچک از دیواره‌های سنگی هستند. یکی از مستطیل‌ها با جابه‌جایی بیش از ۱۲ هزار تن سنگ بازالت ساخته شده است؛ کاری بسیار دشوار که قطعا در آن ده‌ها نفر همکاری کردند و چندین ماه یا سال طول کشیده است.
مشخص نیست چرا این مستطیل‌ها و آن هم به تعداد در این منطقه ساخته شدند. شاید هریک از این مستطیل‌ها فقط یک بار استفاده می‌شدند؛ اگرچه تعداد زیادی از آنها کنار هم ساخته شدند. یک حدس دیگر این است که این مستطیل‌ها توسط گروه‌های مختلفی از مردم استفاده می‌شدند.
در بالای سر دیواره‌های برخی از این مستطیل‌ها یک بخش کوچک مانند طاقچه یا محفظه دیده می‌شود که به نظر می‌رسد برای قربانی حیوانات استفاده شده است. در حفاری‌های سال ۲۰۱۹، در یک محفظه بقایای استخوان‌ها و شاخ حیوانات اهلی و وحشی مانند گوسفند، غزال و گاو پیدا شده است. این استخوان‌ها به محققان اجازه دادند تاریخ زندگی‌شان را به حدود ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح، در اواخر دوره نوسنگی تخمین بزنند؛ زمانی که این منطقه بسیار سرسبزتر و مرطوب‌تر از امروز بوده است.
در بخش‌هایی از این مستطیل‌ها هم نقاشی‌های باستانی از گله‌های گاو دیده شده است که شاید نشان از آیین‌های گاوپرستی در میان مردم باستان باشد. باستان‌شناسی می‌گوید فرقه‌های گاوپرستی در این منطقه ۹۰۰ سال بعدتر به وجود آمدند. می‌توان این تصور را هم داشت که برخی از این مستطیل‌ها برای نگهداری و زندگی گاوها ساخته شدند.
این تحقیق یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پروژه‌های باستان‌شناسی دنیا در سال‌های اخیر بوده و چشم بسیاری از محققان به یافته‌های آن است. تا کنون تصور می‌شد همیشه این منطقه بیابانی و خالی از سکنه بوده است ولی مستطیل‌ها نشان می‌دهند که زندگی اجتماعی و تحولات چشم‌گیر فرهنگی بشر در اینجا جریان داشته است.
سال‌ها مطالعه درباره این منطقه مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته است ولی اکنون باستان‌شناسان امیدوار هستند با کنکاش بیشتر به آثار و نتایج بهتری درباره مستطیل‌ها و دلایل ساخت و معماری دقیق آنها برسند.
