فرسایش چیست؟

فرسایش فرآیندی است که در طی آن، سطح زمین به‌تدریج سائیده و فرسوده می‌شود. باران، بر روی زمین‌های نرم باریده و به صورت رودخانه‌ها و نهرها، توأم با گل بر سطح زمین جاری می‌شود. باد، به وسیله حمله شن و خاک سبب سایش زمین می‌گردد. جریان سیلاب‌ها در ساحل رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و موج‌ها، سبب فرسایش و سائیده شدن خاک رس سواحل می‌شود. آن‌ها سنگ‌ها و شن‌ها را به صخره‌ها می‌کوبند و خرد می‌کنند. صخره‌ها را به سنگریزه و سپس شن تبدیل می‌کنند و آن‌ها را به دریا می‌برند.

این عمل فرسایش است. فرسایش سبب شگفتی‌هایی در دنیا شده است، مانند گراند کانیون در آریزونا. اما از سوی دیگر این عمل زیان آور و ناخوشایند است. در اواخر سال ۱۹۳۰، سبب شد که زمین‌های حاصلخیز کانزاس، اکلاهاما و تکزاس با خاک یکسان شده و صدها نفر بی‌خانمان شوند. آب از جمله عوامل مهم در فرسایش است. آب به داخل شکاف‌های صخره‌های جامد و سخت نفوذ می‌کند و وقتی که منجمد شد، آن‌ها را خرد کرده و می‌پراکند.

بعد از چندین سال صخره تبدیل به خاک شده و سپس خاک پیوسته شسته شده از میان می‌رود. مادامی‌که زمین مرطوب است، باران توسط زمین جذب‌شده، سطح زمین را فراگرفته و به‌تدریج آبریزهای کوچک به نهر و سپس به رودخانه تبدیل می‌شود و پیوسته گل و لای را با خود حمل می‌کند. جویبارها در طی صدها سال، دره‌ای را که در آن جاریند، می‌کنند، دره‌ها عریض‌تر شده و بعضی اوقات در اثر عمل فرسایش: خشکی هم سطح دریا می‌شود. باد نیز به عمل فرسایش کمک می‌کند. اما سرعت آن کندتر از آب است. در زمان‌های قدیم بیشتر فرسایش توسط توده‌های یخی که اطراف دره‌ها را می‌پوشاند، انجام می‌شد.

زراعت در آمریکا، به مقدار فراوان، دستخوش فرسایش شده است. کشاورزان نمی‌دانستند که خاک حاصلخیز فرسایش می‌شود، نمی‌دانستند که چگونه آن را توقف نمایند. آن‌ها زمین عمیق را شخم می‌زدند و خاکی که بدین طریق شخم زده بودند، خاک نامرغوب زیرین بود که کم کم خشک شده و در معرض فرسایش باد قرار می‌گرفت. امروزه، با روش‌های جدید کشاورزی از زیان‌های ناشی از فرسایش جلوگیری می‌شود. اولین بار زارعین شخم زدن را مانند قبل بکار نبرده، بلکه بازمانده محصولات ذرت و گندم را روی سطح زمین باقی گذاشتند که به حفاظت خاک کمک می‌کرد. در زمین‌های شیب‌دار، کشاورزی به جای استفاده از روش پله‌ای، از شخم عرضی استفاده می‌شود که به آن کشاورزی «دور تپه‌ای» گفته می‌شود و شیاری برای حمل آب وجود ندارد. امروزه کشاورزان روش‌های بسیاری برای حفاظت خاک حاصلخیز و نحوه جلوگیری از خسارات و شسته شدن خاک به‌وسیله عمل فرسایش، آموخته‌اند.