فیلم بیوولف – نقد، تحلیل و خلاصه داستان – Beowulf 2007

کارگردان: رابرت زمه کیس. بازیگران: ری واتسون، آنتونی هاپکینز، آنجلینا جولی، جان مالکوویچ، رابین رایت پن و کریس گلاور. ۱۱۵ دقیقه.

فیلم بیوولف از روی یکی از کهن‌ترین افسانه‌های قهرمانی اقوام ژرمن، که در نیمه قرن ششم میلادی نوشته شده، ساخته شده است. قصه‌ای که در فیلم به تصویر کشیده شده تفاوت‌هایی با قصه اصلی دارد اما کاراکترها و خط اصلی قصه یکی است. «بیوولف» نمونه آرمانی یک قهرمان ژرمنی در آغاز قرون وسطاست که آمادگی این را دارد که زندگی خود را در راه مردم‌اش فدا کند. افسانه «بیوولف» از دو بخش تشکیل شده است: «پیروزی بیوولف» و «مرگ بیوولف». در بخش نخست با شاه هروتگر آشنا می‌شویم که برای خود کاخی ساخته است موسوم به «هیوروت»، با دیوارهایی از شاخ گوزن، بر دماغه بلندی مشرف بر دریای پر تلاطم و نه چندان دور از سرزمینی باتلاقی آکنده از دشمنان مخوف و مرموزی که در کمین کاخ نشسته‌اند.

در میان این دشمنان، ددخوتر از همه دیوی است به نام گرندل که «نیمی انسان، نیمی غول» است. گرندل از این که می‌بیند مهمانان کاخ شب‌های خود را به عیاشی و شادخواری می‌گذرانند، به رشک می‌آید. گرندل با استفاده از تاریکی شب به کاخ حمله می‌کند و در حضور پادشاه و ملکه، یاران شاه را قتل عام می‌کند، گرندل مدت ۱۲ سال بیداد می‌کند. شاه هروتگر اعلام می‌کند هر کس بتواند گرندل را شکست دهد نیمی از ثروت‌اش را به او خواهد داد. بیوولف (ری وینستون) جنگجوی دلاور گوت‌ها (بخشی از سرزمین سوئد)، فراخوان شاه را می‌شنود و همراه یاران خود به کاخ می‌آید. انگیزه بیوولف مادی نیست، او در پی خلق افتخار برای خویش است. به زودی گرندل از راه می‌رسد و نبرد میان بیوولف و گرندل آغاز می‌شود. گرندل در این نبرد آسیب می‌بیند. شب بعد، مادر گرندل (آنجلینا جولی) به کاخ حمله می‌کند و بیوولف نهایتاً در این نبرد نیز پیروز می‌شود. نبرد پایانی او با یک اژدهاست …

هالیوود در پی موفقیت‌های گسترده فیلم‌هایی مثل هری پاتر و سالار حلقه‌ها، اخیراً متوجه ظرفیت‌های بالای فیلم‌های فانتزی برای جلب تماشاگران انبوه شده است. با این وجود، توجه بیش از حد هالیوود به افسانه باستانی «بیوولف» جای تعجب دارد. تا کنون سه فیلم سسینمایی بر اساس این افسانه ساخته شده است و ظاهراً یک فیلم دیگر در راه است. فیلم بیوولف در درجه نخست با این هدف ساخته شده که از حیث بصری یک کار پر زرق و برق و تماشایی باشد. فیلم را می‌توان هم به طریقهٔ سه بُعدی آیمکس (با استفاده از عینک‌های مخصوص) دید و هم به طریقه عادی، فیلم در حد فاصل سینمای انیمیشن و سینمای حرکت زنده قرار دارد؛ هر چند که اکادمی اسکار بیوولف را در رده فیلم‌های انیمیشن داستانی جا داده است.

فیلم را به شیوه «انیمیشن فوتورئالیستیک» ساخته‌اند. در این شیوه کاراکترها بر روی پرده «خیلی» شبیه انسان هستند. ظاهر آن‌ها، کم و بیش، به ظاهر بازیگرانی که صدای خود را به کاراکترهایشان داده‌اند، شبیه است. رابرت زمه کیس – استعداد خلاقه‌ای که به قول کنت توران، برده تکنولوژی سینمایی شده و خلاقیت‌های ذاتی خود را از دست داده – قبلاً از همین شیوه برای ساخت فیلم قطار سریع السیر قطبی استفاده کرده بود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که «انیمیشن فتورئالیستیکی» هنوز کم و کسری‌هایی دارد. مسئله اصلی مربوط به چهره‌های کاراکترهاست. چهره‌ها «مومی» به نظر می‌رسد و چشم‌ها که باید پنجره‌ای باشد بر روح کاراکتر، ثابت و بی‌حرکت است. با این حال، شیوه مذکور دست فیلمساز را برای بسیاری از کارها باز می‌گذارد: می‌توان قد یک بازیگر را کوتاه یا بلند کرد، مشکل گریم دیگر وجود ندارد، صحنه‌های اکشن به راحتی ساخته می‌شوند و …

داستانی که در فیلم بیوولف روایت شده، ساده و قابل فهم است و همه سوراخ‌های احتمالی در خط داستانی مسدود شده است. فیلمساز تلاش کرده تا کاراکترها را بپروراند، اما نهایتاً توفیق چندان زیادی نصیب‌اش نشده است. هر چند که بیوولفی که در حلقه پایانی می‌بینیم با بیوولف حلقه آغازین تفاوت‌هایی دارد، اما تماشاگر با وی هم‌ذات پنداری نمی‌کند.

شاید بهره‌گیری از تکنیک‌های کامپیوتری و انیمیشنی اجازه نداده تا تماشاگر از حیث احساسی با قهرمان قصه درگیر شود.

عده‌ای از منتقدان از خشونت‌های افراطی فیلم انتقاد کرده‌اند. قطعاً فیلم اگر به صورتی معمولی ساخته می‌شد درجه R می‌گرفت اما فرمت انیمیشنی فیلم باعث شده که درجه PG-13 به آن تعلق بگیرد. فیلم هر آن چه را که از آن انتظار می‌رود به تماشاگر خود عرضه می‌کند. عیار اکشن فیلم نسبتاً بالاست و رویکردی مشابه فیلم ۳۰۰ را دنبال کرده است. دوربین زمه کیس در بیوولف همواره متحرک و پرجوش و خروش است. به این ترتیب تماشاگر از فاصلهٔ دور شاهد صحنه‌های اکشن فیلم نیست بلکه خود را در این صحنه‌ها احساس می‌کند. بازیگران هوشمندانه انتخاب شده‌اند. ری وینستون، تن و بدنی مناسب برای ایفای نقش بیوولف دارد. آنتونی هاپکنیز نیز با حضور خودش اعتبار ویژه‌ای به فیلم بخشیده است.

بیوولف فیلمی است که اساساً با هدف نمایش به صورت سه بُعدی طراحی و ساخته شده است اما تماشای معمولی آن هم خالی از لطف نیست. در هر حال، بی توجه به شیوه نمایش فیلم، بیوولف داستان خشنِ گیرایی درباره شمشیرها، جادو و جنبل‌ها، غول‌ها و قهرمان‌ها، و البته با اندکی چاشنی اودیپی است.