معرفی فیلم نامه‌هایی از آیووجیما – نقد، تحلیل و خلاصه داستان – Letters from Iwo Jima 2006

کارگردان: کلینت ایستوود. بازیگران کن واتانابه – کازوناری نینومیا، شیدو ناکامورا، تسیوشی ایهارا و ریو کازه. 138 دقیقه.

سی هزار (به روایتی 100 هزار) تفنگدار دریایی آمریکا در 19 فوریهٔ 1945 به جزیرهٔ کوچک آیووجیما، واقع در 1200 کیلومتری جنوب شرقی سواحل ژاپن و یکی از آخرین جاپاها در پیشروی آمریکایی‌ها، حمله کردند. پس از تقریباً یک ماه نبرد شدید و خونین، که بیشتر از آن تن به تن بود، جزیره سقوط کرد. ژنرال کوریبا یاشی، فرماندهٔ ژاپنی‌ها، افراد باقیمانده را جمع‌آوری کردو رهبری آنها را در یک حملهٔ نومیدانه به عهده گرفت. همگی آنها کشته شدند. چند روز بعد، این ژنرال مغرور در حالی که خوار و مجروح شده بود، به کاخ امپراتوری رفت و به شیوهٔ نیاکان مغرورش در آنجا شکم خود را درید.

جنگی که 62 سال پیش در جزیرهٔ کوچک آیووجیما بین آمریکا و ژاپن درگرفت. از حیث ابعاد و تلفات چنان قابل توجه نبود. اما این جنگ از حیث ارزش تبلیغاتی برای آمریکایی‌ها مهم بود. به عبارت دیگر نبرد ایووجیما نبردی بود که حضور نظامی آمریکا در جنگ اقیانوس آرام را نمادینه کرد.

کلینت ایستوود که سال گذشته با عرضهٔ فیلم پرچم‌های پدران ما گوشه‌هایی از این نبرد را از نگاه آمریکایی‌ها به تصویر کشید، حالا فیلمی ارایه کرده که تصویرگر نبرد آیووجیما از نگاه ژاپنی‌هاست. حالا تماشاگران با دیدن این دو فیلم می‌توانند قضاوت درست‌تری دربارهٔ این حادثهٔ تاریخی داشته باشند.

قهرمان قصهٔ نامه‌هایی از ایووجیما ژنرال کوریبا یاشی (کن واتانابه) است. فیلم از اواخر سال 1944، چند ماه قبل از آغاز نبرد اصلی، شروع می‌شود. ژنرال کوریبا یاشی قدم به داخل جزیره می‌گذارد تا امور دفاعی آن را سر و سامان دهد. ژاپنی‌ها پی برده‌اند که این جزیره به احتمال بسیار زیاد هدف حملهٔ آمریکا قرار خواهد گرفت و به همین دلیل تصمیم به دفاع از آن گرفته‌اند. ژنرال با شور و شوق بسیار مشغول کار می‌شود. او سیاست دفاعی نو و متفاوتی را اتخاذ کرده است و آن حفر دهها کیلومتر تونل زیرزمینی است. ژنرال قصد دارد یک شهر زیرزمینی بنا کند تا آمریکایی‌ها به سادگی قادر به تسخیر جزیره نباشند. اما افسران و مرئوسین ژنرال این تاکتیک دفاعی را بی فایده بزدلانه تلقی می‌کنند.

اکثر سپاهیان ژاپنی به تسلیم شدن فکر نمی‌کنند. آنها آمادهٔ کشته شدن در راه میهن‌شان هستند و به همین سبب تاکتیک‌های دفاعی ژنرال را زبونانه و ناشی از ترس ارزیابی می‌کنند. مشکل دیگر ژنرال این است که مرئوسین وی اعتماد چندانی به وی ندارند. ژنرال کوریبا یاشی و یار نزدیکش بارون نیشی (تیوشی ایهارا) در آمریکا تحصیل کرده‌اند و همین امر سبب این بی اعتمادی شده. در نامه‌هایی که ژنرال به همسرش ارسال می‌کند، تاسف وی از این که چرا آمریکا باید دشمن ژاپن باشد، نمودار است. علاوه بر ژنرال، با کاراکترهای دیگری هم آشنا می‌شویم. سایگو (کازوناری نینومیا) سرباز ساده‌ای است که برخلاف دیگر همتایانش میلی به جنگیدن ندارد. ما از طریق نامه‌های سایگو به همسرش هاناکو (نائه)، و برخی صحنه‌های بازگشت به گذشتهف متوجه می‌شویم که این نانوای سابق چگونه مجبور شد به ارتش ملحق شود. سایگو دوست دارد که هر چه زودتر جنگ تمام شود و نزد همسر و بچه‌اش بازگردد. کاراکتر دیگری که با او آشنا می‌شویم شیمیزو (ریو کازه) نام دارد که قبلاً به عنوان پلیس نظامی خدمت می‌کرد. همهٔ این آدمها در موقعیت مرگباری قرار گرفته‌اند که هیچ راه گریزی برایشان متصور نیست…

یکی از اهداف اصلی هر فیلم جنگی‌ای دمیدن روحیهٔ وطن پرستی در تماشاگر و ایجاد نفرت از دشمن است. در این نوع فیلم‌ها معمولاً تصویر روشن و دقیقی از دشمن ارایه نمی‌شود. اما دو فیلم جنگی‌ای که ایسترود از نبرد آیووجیما ساخته، این قاعده را می‌شکند. ما در این دو فیلم با هر دو سوی نبرد از نزدیک آشنا می‌شویم. فیلمساز در فیلم دوم این اندیشه را به تماشاگر منتقل می‌کند که: دشمن شرّ مطلق نیست، دشمن برای مبارزه‌اش توجیهات و دلایلی دارد، و شجاعت او را باید تحسین کرد. اما حرف اصلی فیلم نامه‌هایی از آیووجیما، محکوم کردن رهبران جنگ ستیز ژاپنی است که مردم کشور خود را درگیر چنین شرایط مرگباری کرده‌اند. نامه‌هیی از آیووجیما با وجودی که چند کاراکتر محوری دارد، اما فیلم بر روی کاراکتر نیست.

کاراکتر اصلی فیلم، جزیره آیووجیما است. قصهٔ نامه‌هایی از ایووجیما برخلاف پرچم‌های پدران ما، عمدتاً محدود به جزیره است. تماشاگران فیلم علاوه بر این که با روحیهٔ شجاعانه و فداکارانهٔ سربازان ژاپنی آشنا می‌شوند از کمبودها و آسیب‌پذیری‌های آنها نیز مطلع می‌شوند. سربازان ژاپنی از نظر تجهیزات و امکانات در مضیقه‌اند و از پشتیبانی مناسبی بهره‌مند نیستند. حتی لوازم ارتباطی آنها به درستی کار نمی‌کند و بدتر از هم این که سربازان شکست و خودکشی را پذیرفته‌اند و لذا حاضر به اجرای فرامین دفاعی ژنرال نیستند. و به رغم تمامی این ضعف‌ها، ژاپنی‌ها در آیووجیما ضربهٔ نسبتاً سنگینی به آمریکایی‌ها زدند. آنها 7000 آمریکایی را کشتند و 20 هزار تن دیگر را مجروح کردند. از مجموع 20 هزار سرباز ژاپنی حاضر در این جزیره نیز فقط 1000 تن زنده ماندند.

ایستوود فیلمبرداری نامه‌هایی از آیووجیما را بلافاصله پس از پایان فیلمبرداری پرچم‌های پدران ما آغاز کرد. این فیلم ظرف فقط 32 روز فیلمبرداری شد. فیلمبرداری عمدتاً سیاه و سفید است و فقط در بر خی از صحنه‌های انفجار از رنگ استفاده شده است. دیالوگ‌ها نیز ژاپنی است که به صورت زیرنویس انگلیسی ارایه شده است. نامه‌هایی از آیووجیما، صحنه‌ها و سکانس‌های جنگی مؤثری دارد. ایستوود به نحو استادنه‌ای از افه‌های کامپیوتری برای درست کردن این سکانس بهره برده است. هر چند که نامه‌هایی از آیووجیما در قیاس با پرچم‌های پدران ما کمتر خشن است. بازی عالی کن واتابه (بازیگر فیلم آخرین سامورایی) در نقش ژنرال ژاپنی فوق العاده عالی و اثرگذار است. بازیگری که نقش سایگو را بازی کرده، کارش قابل تحسین است.

این بازیگر، کازوناری نینومیا، اصلاً خوانندهٔ موسیقی پاپ است و نامه‌هایی از آیووجیما اولین فیلم وی در مقام بازیگر سینما به شمار می‌رود.

تماشای فیلم نامه‌هایی از آیووجیما را به همهٔ کسانی که جنگیدن را راهی برای حل و فصل مسایل تلقی می‌کنند، توصیه می‌کنم. این، فیلیمی است در اثبات بیهودگی جنگ و جنون راهبران جنگ طلب.