۲۰ دستور خط فرمان ویندوز که هر کاربری باید بداند

خط فرمان به آرامی در حال حذف شدن از رابط کاربری ویندوز است. دلایل آن نیز مشخص است: دستورات خط فرمان (CMD) عمدتا ابزاری قدیمی و غیرضروری از دنیای ورودی‌های متنی بودند.

اما همچنان بسیاری از این دستورات مفید هستند و در ویندوز ۸ یا ۱۰، ویژگی‌های جدیدی به آن‌ها افزوده شده است. برخی از دستورات هنوز یک جایگزین گرافیکی نداشته و اطلاعاتی در اختیار کاربران حرفه‌ای و مدیران سیستم‌ها قرار می‌دهند که کمتر اپلیکیشن گرافیکی امروزی از آن‌ها بهره‌مند است.

اگر تا به امروز از خط فرمان ویندوز استفاده نکرده‌اید؛ بهتر است یکی دو دستور را امتحان کرده و با برخی مزایای این دستورات آشنا شوید.

در این مقاله، به مهم‌ترین دستورات کاربردی که هر کاربر ویندوز باید با آن آشنا باشد؛ اشاره کردیم:

۱- assoc

اکثر فایل‌ها در ویندوز به یک برنامه خاص مرتبط شدند تا به طور پیش‌فرض برای باز کردن آن فایل‌ها استفاده شود. گاهی اوقات، فراموش می‌کنیم یک فایل را باید با کدام نرم‌افزار باز کنیم. دستور assoc فهرست کاملی از پسوندهای نام فایل و برنامه‌های مرتبط با آن‌ها را نمایش می‌دهد.

همچنین، می‌توانید پیوندهای فایلی را با یک دستور خط فرمان گسترش دهید. به عنوان مثال، دستور =assoc .txt می‌تواند اجازه دهد فایل‌های متنی با هر برنامه دیگری که شما تعیین کرده‌اید؛ باز شوند. باید نام برنامه مورد نظر خود را بعد از علامت مساوی بنویسید. خود دستور assoc هم نام پسوندهای فایل‌ها و هم نام برنامه‌ها را نشان می‌دهد که به استفاده صحیح از یک برنامه برای باز کردن فایل‌ها کمک می‌کند.

در ویندوز ۱۰، می‌توانید رابط کاربری کاربرپسندتری را مشاهده کنید که به شما امکان می‌دهد پیوندهای نوع فایل را در محل تغییر دهید. برای این منظور باید مسیر Settings (Windows + I) > Apps > Default apps > Choose default app by file type را دنبال کنید.

۲- cipher

حذف فایل‌ها از روی یک هارددیسک مکانیکی، واقعا آن‌ها را حذف نمی‌کند و فایل‌ها غیر دسترس شده و فضای اشغال شده توسط آن‌ها به عنوان یک فضای آزاد علامت‌گذاری می‌شود. این فایل‌ها تا زمانی که سیستم آن‌ها را با داده‌های جدید بازنویسی نکنند؛ قابل بازیابی باقی می‌مانند و ممکن است مدت زمانی طول بکشد تا کاملا از بین بروند.

دستور cipher یک دایرکتوری را با نوشتن داده‌های تصادفی روی آن از بین می‌برد. به عنوان مثال، برای پاک کردن دائمی اطلاعات نوشته شده روی درایو C باید از دستوری مشابه cipher /w:d استفاده کنید. این دستور فضای خالی درایو C را به طور کامل پاک می‌کند. این دستور داده‌های حذف نشده را بازنویسی نمی‌کند؛ بنابراین با اجرای این دستور، فایل‌های ضروری و مورد نیاز خود را پاک نمی‌کنید.

۳- driverquery

درایورها یکی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای نصب شده روی کامپیوترها هستند. درایورهایی که نادرست نصب یا پیکربندی شده، گم شده یا قدیمی هستند؛ می‌توانند مشکلاتی برای ویندوز ایجاد کنند. بنابراین، ایده خوبی است به فهرستی از درایورهای نصب شده روی ویندوز سیستم خود دسترسی داشته باشید.

این دقیقا همان کاری است که دستور driverquery انجام می‌دهد. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر، از جمله دایرکتوری که درایور در آن نصب شده است؛ می‌توانید دستوری مانند driverquery -v را اجرا کنید.

۴- file compare

می‌توانید از این دستور برای تشخیص تفاوت میان دو فایل استفاده کنید. این دستور به طور ویژه برای نویسندگان و برنامه‌نویسانی که سعی در یافتن کوچک‌ترین تفاوت‌های بین دو نسخه یک فایل دارند؛ بسیار مفید است. کافی است fc و سپس دایرکتوری و نام فایل‌هایی که می‌خواهید مقایسه کنید را نوشته و اجرا کنید.

همچنین، می‌توانید این دستور را به شکل‌های مختلفی گسترش دهید. تایپ کردن b/ باعث می‌شود فقط خروجی باینری فایل‌ها مقایسه شود. پارامتر c/ باعث نادیده گرفتن متن در مقایسه می‌شود و l/ فقط متن اسکی (ASCII) را مقایسه می‌کند.

برای مثال، دستور زیر را در نظر بگیرید:

fc /l "C:\Program Files (x86)\example1.doc" "C:\Program Files (x86)\example2.doc"

این دستور، متن ASCII را در دو سند ورد مقایسه می‌کند.

۵- ipconfig

این دستور آدرس IP فعلی کامپیوتر شما را برمی‌گرداند. اگر از یک روتر یا مودم استفاده می‌کنید (مانند اکثر کامپیوترهای شخصی امروزی)؛ آدرس IP محلی دستگاه شما در شبکه را نشان خواهد داد.

دستور ipconfig به خاطر پارامترهای مفیدش معروف است. دستور ipconfig /release و پس از آن آوردن ipconfig /renew می‌تواند کامپیوتر شما را مجبور به گرفتن یک آدرس آی‌پی جدید کند؛ به‌ویژه زمانی که کامپیوتر ادعا کند آدرس IP برای تخصیص وجود ندارد.

همچین، می‌توانید از دستور ipconfig /flushdns برای بازخوانی آدرس دی‌ان‌اس خود استفاده کنید. اگر ابزارهای عیب‌یابی شبکه ویندوز خراب شوند؛ این دستورات عالی هستند و به کمک شما می‌آیند.

۶- netstat

با وارد کردن دستور netstat -an فهرستی از پورت‌های باز و آدرس‌های IP مرتبط را در اختیار شما قرار می‌گیرد. همچنین، این دستور به شما می‌گوید که هر پورت در چه وضعیتی است؛ listening یا established یا closed.

این یک دستور عالی برای زمانی است که می‌خواهید دستگاه‌های متصل به کامپیوتر خود را عیب‌یابی کنید یا می‌ترسید یک تروجان، سیستم شما را آلوده کند و می‌خواهید یک اتصال مخرب را بیابید.

۷- ping

گاهی اوقات باید بدانید آیا بسته‌های شما به دستگاه خاص در شبکه می‌رسند یا خیر. اینجا است که دستور ping به کارتان می‌آید.

اجرای دستور ping که در جلوی آن یک آدرس IP یا دامنه وب‌سایتی نوشته شده است؛ یک سری بسته آزمایشی را به آدرس مشخص شده ارسال می‌کند. اگر این بسته‌ها دریافت و بازگردانده شدند؛ یعنی این دستگاه با کامپیوتر شما در ارتباط است. اگر مشکلی وجود داشته باشد؛ متوجه می‌شوید چه چیزی مانع ارتباط میان دستگاه و کامپیوتر شما است.

این اطلاعات می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید آیا مشکل پیکربندی نامناسب یا خرابی سخت‌افزار شبکه است.

۸- pathping

این دستور، یک نسخه پیشرفته‌تر از دستور ping است و برای زمانی است که چندین روتر بین کامپیوتر شخصی شما و دستگاه در حال آزمایش وجود دارد. مانند دستور ping، باید آدرس IP را بعد از دستور pathping تایپ کنید اما برخلاف ping، اطلاعات روترهای میان مسیر را نیز برای شما ارسال کند.

۹- tracert

دستور tracert مشابه دستور pathping است. وقتی pathping را با آدرس IP مقصد تایپ و اجرا می‌کنید؛ اطلاعاتی درباره هر مرحله از مسیری که بسته عبور کرده تا از کامپیوتر شما به مقصد برسد را برای شما نمایش می‌دهد. با این حال، برخلاف pathping، دستور tracert میزان زمان (برحسب میلی‌ثانیه) هر پرش بین سرورها یا دستگاه‌ها را ردیابی می‌کند.

۱۰- powercfg

Powercfg یک دستور خط فرمان بسیار قدرتمند برای مدیریت و ردیابی نحوه مصرف انرژی کامپیوتر شما است. می‌توانید از دستور powercfg hibernate on یا powercfg hibernate off برای بردن کامپیوتر به خواب زمستانی استفاده کنید. همچنین، می‌توانید با دستور powercfg /a وضعیت‌های صرفه‌جویی در مصرف برق فعلی کامپیوتر خود را بررسی کنید.

یکی دیگر از دستورات مفید، powercfg /devicequery s1_supported است که فهرستی از دستگاه‌های موجود در کامپیوتر را نشان می‌دهد که دارای قابلیت اتصال استندبای هستند. وقتی این قابلیت فعال باشد؛ می‌توانید با استفاده از این دستگاه‌ها، کامپیوتر را از حالت استندبای خارج کنید؛ حتی می‌شود از طریق یک دستگاه راه دور این کار را انجام داد.

می‌توانید با انتخاب یک دستگاه در بخش Device Manager و باز کردن گزینه properties آن و رفتن به برگه Power Management و بعد علامت زدن تیک گزینه Allow this device to wake the computer، این ویژگی را فعال کنید.

دستور Powercfg /lastwake به شما نشان می‌دهد آخرین بار چه دستگاهی کامپیوتر شما را از خواب بیدار کرده است. اگر به نظر می‌رسد کامپیوتر شخصی شما به طور تصادفی از خواب بیدار می‌شود؛ می‌توانید از این دستور برای عیب‌یابی آن استفاده کنید.

همین‌طور، می‌توانید از دستور powercfg /energy برای تهیه گزارش دقیق مصرف انرژی برای کامپیوتر پی‌سی خود استفاده کنید. این گزارش، پس از اتمام فرمان در دایرکتوری مشخص شده، ذخیره خواهد شد.

این گزارش، هرگونه نقض سیستمی را که ممکن است مصرف برق کامپیوتر را افزایش دهد؛ مانند دستگاه‌هایی که حالت استندبای خاصی را مسدود کنند یا پیکربندی ضعیفی برای پاسخ‌گویی به تنظیمات مدیریت انرژی دارند؛ مشخص خواهد کرد.

در ویندوز ۸ و ۱۰، دستور powercfg /batteryreport نیز اضافه شده است که تجزیه و تحلیل دقیق‌تری از نحوه مصرف باتری دستگاه می‌دهد. معمولا این گزارش به دایرکتوری ویندوز شما ارسال می‌شود و جزئیاتی درباره زمان چرخه شارژ و دشارژ باتری، میانگین عمر باتری، ظرفیت تخمینی باتری و غیره ارائه می‌دهد.

۱۱- shutdown

در ویندوز ۸ شاهد افزوده شدن دستور shutdown بودیم که می‌تواند کامپیوتر شما را خاموش کند. البته، این دستور با وجود کلید خاموش کامپیوتر، دیگر اضافی به نظر می‌رسد ولی چیزی که تازگی دارند؛ دستور shutdown /r /o است که کامپیوتر شما را ریستارت می‌کند و منوی Advanced Start Options را نشان می‌دهد که از طریق آن می‌توانید به حالت Safe Mode در ویندوز دسترسی داشته باشید. برای عیب‌یابی و بازیابی ویندوز، این دستور کاربردی و مفید خواهد بود.

۱۲- systeminfo

این دستور به شما یک نمای کلی از پیکربندی کامپیوتر شما شامل سیستم‌عامل و سخت‌افزار می‌دهد. به عنوان مثال، می‌توانید تاریخ نصب ویندوز، آخرین زمان راه‌اندازی، نسخه بایوس، کل حافظه و میزان حافظه موجود، تنظیمات کارت شبکه و موارد دیگر را جست‌وجو کنید.

دستور systeminfo /s و پس از آن آوردن نام کامپیوتر کلاینت شبکه، می‌تواند اطلاعات کلی از آن کلاینت راه دور را به شما بدهد. ممکن است این دستور به نام دامنه شبکه، نام کاربری و رمزعبور نیاز داشته باشد.

systeminfo /s [host_name] /u [domain]\[user_name] /p [user_password]

۱۳- System File Checker

یک دستور اسکن و تعمیر خودکار برای سیستم فایل‌های ویندوز است. شما باید خط فرمان یا پنجره CMD را در حالت مدیر سیستم (administrator) اجرا کرده و بعد دستور sfc /scannow را اجرا کنید.

اگر دستور sfc یک فایل خراب یا مفقود شده بیابد؛ به طور خودکار با استفاده از کپی‌های ذخیره شده توسط ویندوز، آن را تعمیر و جایگزین خواهد کرد. این فرمان در نوت‌بوک‌های قدیمی می‌تواند تا نیم ساعت طول بکشد.

۱۴- tasklist

می‌توانید از دستور tasklist برای مشاهده فهرستی از تمام تسک‌های در حال اجرا روی کامپیوتر شخصی خود استفاده کنید. اگرچه این فرمان با وجود اپلیکیشنی مانند Task Manager زائد به نظر می‌رسد اما گاهی اوقات ممکن است این دستور بتواند تسک‌هایی را پیدا کند که در Task Manager نمایش داده نشده و پنهان هستند.

طیف گسترده‌ای از پارامترها برای این دستور ارائه شده است. دستور tasklist -svc سرویس‌های مربوط به هر تسک را نشان می‌دهد. دستور tasklist -v برای نمایش جزئیات بیشتر درباره هر تسک استفاده می‌شود و tasklist -m فایل‌های DLL مرتبط با هر تسک فعال را فهرست خواهد کرد. همه این دستورات برای عیب‌یابی پیشرفته مفید هستند.

دستور پیشرفته‌ای مانند tasklist | find [process id] نیز می‌تواند در یافتن فایل اجرایی مرتبط با یک تسک و شناسه فرآیند کمک‌کننده باشد.

۱۵- taskkill

در دستور tasklist هر تسک دارای یک شناسه اجرایی و پردازشی (یک رقم چهار یا پنج رقمی) است. با دستور taskkill -im می‌توانید یک فایل اجرایی یا تسک را براساس شناسه آن متوقف کنید. اگر تسکی در Task Manager بسته نشود یا پنهان بوده و در دسترس نیست؛ می‌توانید با این دستور آن را متوقف کنید.

۱۶- chkdsk

اگر مشکوک هستید یک درایو هارددیسک خراب شده است؛ می‌توانید به طور دستی دستور :chkdsk c را برای اسکن درایو خراب اجرا کنید. این دستور بالافاصله درایو C را بدون نیاز به ریستارت کامپیوتر، اسکن می‌کند. اگر پارامترهایی مانند f/ و r/ و x/ یا b/ به صورت :chkdsk /f /r /x /b c استفاده شوند؛ خطاها را برطرف کرده، داده‌ها را بازیابی کرده، درایو را دیس موینت می‌کند و فهرست بد سکتورها را پاک خواهد کرد. این دستور نیاز به ریستارت کامپیوتر دارد؛ چون بد سکتورها فقط با خاموش شدن ویندوز، از بین می‌روند.

اگر مشاهده کردید که دستور chkdsk در هنگام بالا آمدن ویندوز نیز دارد اجرا می‌شود؛ اجازه دهید کار خودش را بکند. با این حال، اگر این دستور درست اجرا نشد؛ باید سراغ عیب‌یابی دستور chkdsk بروید که در راهنماهای ویندوز اشاره شده است.

۱۷- schtasks

با دستور Schtasks می‌توانید به ابزار مدیریتی Task Scheduler دسترسی پیدا کنید. در حالی‌که می‌توانید از رابط گرافیکی برای مدیریت وظایف برنامه‌ریزی شده خود استفاده کنید؛ با این دستور خط فرمان می‌توانید چندین کار مشابه را بدون نیاز به کلیک کردن روی گزینه‌های مختلف، تنظیم کنید. اگر پارامترهای مختلف این دستور را یاد بگیرید و به حافظه بسپارید؛ استفاده از آن بسیار ساده‌تر خواهد شد.

به عنوان مثال، می‌توانید هر جمعه ساعت ۱۱ شب کامپیوتر خود را برای یک ریستارت برنامه‌ریزی کنید:

schtasks /create /sc weekly /d FRI /tn "auto reboot computer weekly" /st 23:00 /tr "shutdown -r -f -t 10"

در ادامه این دستور، می‌توانید وظایفی را برای راه‌اندازی برنامه‌های خاص در هنگام ریستارت هفتگی کامپیوتر برنامه‌ریزی کنید:

schtasks /create /sc onstart /tn "launch Chrome on startup" /tr "C:\Program Files (x86)\Google\Chrome\Application\Chrome.exe"

برای برنامه‌های مختلف، می‌توانید دستور بالا را کپی و پیست کرده و بعد در صورت نیاز تغییر دهید.

۱۸- format

هنگامی که نیاز به فرمت یک درایو دارید؛ می‌توانید از رابط کاربری گرافیکی Windows File Explorer یا اینکه از دستور خط فرمان format استفاده کنید. برای استفاده از این دستور باید CMD را در مجوز مدیر سیستم اجرا کرده باشید. همین‌طور، مطمئن شوید حجم مورد نظر برای فرمت و به دنبال آن، پارامترهای مورد نظر آن را مشخص کردید.

دستور زیر به سرعت درایو D را با سیستم فایل exFAT و اندازه واحد تخصیص داده شده ۲۰۴۸ بایت فرمت کرده و به آن نام label را اختصاص می‌دهد:

format D: /Q /FS:exFAT /A:2048 /V:label

همچنین، می‌توانید از این دستور برای جدا کردن حجم با پارامتر X/ یا اگر با فرمت NTFS فرمت شده است؛ فشرده‌سازی فایل‌ها را به فرمت پیش‌فرض با پارامتر R/ تبدیل کنید. اگر در مرحله‌ای از کار گرفتار شدید؛ می‌توانید دستور /? format  را اجرا کنید.

۱۹- prompt

آیا می‌خواهید خط فرمان خود را سفارشی کنید تا شامل دستورالعمل‌ها یا اطلاعات خاصی باشد؟ با دستور prompt می‌توانید به این هدف برسید.

به طور مثال، دستور زیر را امتحان کنید:

prompt Your wish is my command: 

می‌توانید تاریخ، زمان، درایو و مسیر فعلی، شماره نسخه ویندوز و موارد دیگر را به خط فرمان اضافه کنید.

prompt $t on $d at $p using $v: 

با اجرای دستور prompt خالی یا بستن و باز کردن دوباره خط فرمان، می‌توانید به تنظیمات پیش‌فرض بروید و متاسفانه تنظیمات سفارشی انجام شده، دائمی نیستند.

۲۰- cls

اگر پنجره خط فرمان شما شلوغ و به هم ریخته شده است و تا اینجا، همه دستورات را در آن امتحان کردید؛ فقط با اجرای دستور cls می‌توانید آن را پاک‌سازی و تمیز کنید:

cls

دستورات بالا، فقط بخشی از دستورات کاربردی خط فرمان ویندوز هستند. بسیاری از این دستورات دارای پارامترهایی بوده که دیگر تشریح نشدند ولی باز می‌توانند قابلیت‌های کاربردی ویژه‌ای برای شما بسازند.

اگرچه امروزه، بسیاری از این دستورات خطر فرمان توسط نرم‌افزارهای گرافیکی نیز در ویندوز پیاده‌سازی می‌شوند ولی بد نیست همیشه چند دستور خط فرمان را بلد بوده و بتوانید از آن‌ها نیز برای عیب‌یابی و سفارشی‌سازی ویندوز کمک بگیرید.