با هم بخوانیم 83 سال پیش محمدعلی فروغی در مورد ایزاک نیوتن که امروز زادروزش است، چه مقالهای نوشته شده بود
در مورد محمدعلی فروغی این مقاله یک پزشک را بخوانید.
امروز مصادف است با زادروز یکی از بزرگترین دانشندان دنیا -ایزاک نیوتن.
در مقالهای که می‌خوانید و من سعی کردم رسم الخط آن را تغییر ندهم، در مرداد سال 1327، محمدعلی فروغی در نشریه ارمغان با ادبیات خاص آن روزگار، در مورد ایزاک نیوتن نوشته بود.
اسحاق نیوتن انگلیسی بسال 1643 میلادی در Woolsthorpe زاده و بسال 1727، در هشتاد و پنج‌سالگی، در لندن درگذشته است.
نیوتن را اگر از حکمای سده هفدهم بشماریم باعتبار این است که از بزرگترین علمای ریاضی و طبیعی است، و گرنه در مباحث اختصاصی فلسفه وارد نشده. ولی اکتشافاف او در علوم ریاضی و طبیعی بسیار مهم است. خاصه اینکه معلوماتی که او بدست داده ناچار در افکار فیلسوفان و دانشمندان تأثیر بزرک داشته. بنابراین حکمای پس‌از او در نظرهائی که نسبت به امور عالم پیدا کرده‌اند رهین منت تعلیمات او میباشند،
شغل مهم نیوتن کارهای علمی و استادی در دانشگاه کمبریج Cambridge و عضویت و ریاست انجمن سلطنتی علمی لندن بوده است. بعضویت پارلمان انگلیس نیز منتخب گشته و لیکن در این مقام اهمیتی درنیافته است. چندی هم بریاست ضرابخانهٔ انگلستان منصوب بوده است.
نیوتن در ریاضیات تصرفات چند دارد که از همه مهمتر اختراعی است شبیه بمحاسبهٔ جامعه و فاضله که لایب نیتس مخترع آنست. در اهمیت اختراع این دو حکیم آلمانی و انگلیسی هرچه بگوئیم کم است، و اگر کسی از آن آگاه نباشد چاره نیست جز اینکه بمعلم یا کتاب فنی مراجعه کند.
یکی دیگر از مهمترین آثار نیوتن که در علم کمتر چیزی باین اهمیت است کشف قانون جاذبهٔ عمومی عالم است 1 که معلوم کرد: جمیع اجزاء جهان از زمین و آسمان جاذب و مجذوب یکدیگرند و حرکات آنها همه منسوب باین علت است. و منشأ حرکات ماه و ستارهای آسمان همان امریست که سبب سقوط اجسام بر روی زمین و علت سنگینی آنها میشود. و قاعدهٔ این قوهٔ جاذبه را بدست داده است. و چون خوانندگان ما البته این قاعده را میداند و باهمیت آن در هیئت عالم برخورده‌اند حاجت بشرح و بیان نداریم.
هیمنقدر توجه میدهیم که از لفظ جاذبه که در این‌مورد گفته میشود نباید تصور کرد که حقیقت این امر جذب و انجذاب است، بلکه مانند خود نیوتن باید گفت: آنچه در عالم واقع میشود مثل اینست که اجسام جاذب و مجذوب یکدیگر باشند، حقیقت چیست نمیدانیم، آثار چنان است‌که میتوانیم چنین تعبیر کنیم.-در این سالهای اخیر درین محبث تحقیقاتی هم شده است که بیانش این جا اقتضا ندارد. در هرحال اکتشاف نیوتن این‌نظر را تأیید کرد که کلیهٔ جهان بمنزلهٔ یک دستگاه ماشینی است.
تأثیر و نتیجهٔ این اکتشاف در هیئت و نجوم و مکانیک (علم بقواعد حرکات و قوای محرکه) و کلیهٔ علوم طبیعی چه بوده؟ شرحش طولانی است و باید بمراجع مخصوص رجوع کرد.
یکی دیگر از آثار بزرک نیوتن تجزیهٔ نور و چگونگی رنگهاست که شرح آن نیز در این‌مورد مقتضی نیست. همینقدر گوئیم: تا زمان نیوتن از حقیقت نور و رنک تقریبا هیچ‌چیز معلوم نشده بود و هرچه در این باب گفته بودند بی‌مأخذ و واهی بود نیوتن معلوم کرد که: نور سفید و مخصوصا نور شمس مرکب از همهٔ رنگهاست، و رنگین بودن اجسام از آنست که نور خود شمس یا نورهای سفید دیگر چون بر جسم میتابد جسم بمقتضای ترکیب اجزای خود بعضی از رنگها را فرو میبرد و بعضی را پس میدهد و منعکس میکند، و رنگی را که پس میدهد بچشم ما میرسد و ما جسم را بآن رنگ را میبینم. و اینکه اجسام در تاریکی رنک ندارند از آنست که نور بر آنها نتابیده است تا رنگی بخود بگیرد وسیاهی بیرنگی است.
مرکب بودن نور سفید از رنگهای گوناگون و تجزیهٔ آن بواسطهٔ اسباب طبیعی یا صنعتی که نتیجهٔ اختلاف انکسار شعاع‌های نور است نیز در علم فیزیک (طبیعی) نتایج فوق العاده مهم داده است که البته خوانندگان از آن مسبوقند و از آنجمله کشفی است که بعدها در خواص اشعهٔ نور کرده‌اند که از آن‌رو میتوان پی بجود مواد برد در موردی که دسترس بخود آنها نیست مثلا. بواسطهٔ اشعهٔ نور ستارگان میتوان دانست که در آنها چه مواردی موجود است و همچنین از چگونگی نور ستارگان میتوان پی بچگونگی حرکات آنها برد و دانست که بما نزدیک میشوند یا دور میروند و بچه سرعت حرکت میکنند.
نیوتن گذشته از معلوماتی که بحساب یا بمشاهده و تجربه حاصل میکرد، قوه فرض و اظهارنظر نیز داشت چنانکه در باب حقیقت نور اظهار عقیده کرد که: ذرات خردیست که از جسم نورانی صادر میشود و بسرعت فوق العادهٔ در فضا سبز میکند و این فرض را فرض فیضان نور میگویند. ولیکن یکی دیگر از دانشمندان معاصر نیوتن یعنی هویگنس Huygens هلاندی در باب حقیقت نور فرض دیگری کرد که بدلائل چند در نزد علماء مقبول شد و بر فرض نیوتن ترجیح یافت. و آن این بود که: فضای عالم پر از مادهٔ رقیق لطیفی است موسوم به اثیر که آن بواسطهٔ اجسام نورانی مرتعش میشود و مانند آب دریاچه که از اثر باد به تموج در میآید در اثیر هم موجهای نور تشکیل میگردد و در فضا سیر میکند.-این فرض تموج تا چند سال پیش مسلم شمرده میشد ولی اخیرا بعضی از دانشمندان بدلائلی از آن عدول کردند و بفرض فیضان برگشتند. و بعضی هم رأئی اظهار کرده‌اند که جمع میان آن دو رأی میکند.
ضمنا خاطر نشان میکنیم که: در همین صدهٔ هفده‌هم بعضی از دانشمندان وسیلهٔ اندازه گرفتن سرعت سیر نور را نیز پیدا کردند و معلوم شد که هرچند سرعت سیرش فوق العاده است و لیکن انتقالش چنانکه بیش‌از آن فرض کرده بودند آنی نیست. و همین فقره هم در تحقیق احوال نور و حقیقت آن و بسیاری از مسائل دیگر علوم طبیعی مدخلیت تام پیدا کرده است.
(1) نیوتن برای ما دو قانون بزرک کشف کرد. یکی قانون جاذبه عمومی عالم است. دیگری اینکه: قوه جذب اجسام بقدر مربع بعد مسافت آنهاست. یعنی اگر جسمی از جسم دیگری دوبار بزرگتر است قوهٔ جذبش نیز دوبار بیشتر است. هرگاه بعد جسم خرد از جسم بزرک دوبار از مسافت نخستین بیشتر باشد جذب جسم بزرگ چهار بار کمتر میشود. و اگر بعد جسم خرد چهار بار بیشتر باشد جذب جسم بزرک شانزده‌بار کمتر میشود.