غربالگری استئوپروز در زنان از چه سنی باید شروع شود و چه درمانی دارد؟

شکستگی‌های ناشی از استئوپروز به ویژه در استخوان‌های لگن و ستون فقرات از علل شایع موربیدیتی و مرگ و میر هستند که با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابند. استئوپروز یکی از عوارض یائسگی بوده که با غربالگری، تغییر در سبک زندگی و درمان‌های دارویی قابل پیشگیری است.

دانسیته استخوانی: دانسیته معدنی استخوان (BMD)، احتمال شکستگی استخوان را به صورت غیرمستقیم تعیین می‌کند. دانسیته استخوانی به کمک دانسیتومتری به روش Dual-energy X-ray absorptiometry از استخوان لگن یا ستون فقرات کمری، اندازه‌گیری می‌شود.

T-Score: به انحراف معیار از BMD متوسط جمعیت بالغ طبیعی اطلاق می‌گردد.

Z-Score: به انحراف معیار از BMD جمعیت مرجع از همان نژاد، جنس و سن گفته می‌شود.

T-Score و Z-Score نمی‌توانند تست‌های غربالگری قابل اعتمادی باشند ولی پیش گویی‌کننده خوبی جهت ریسک شکستگی در استخوان هستند. طبقه‌بندی WHO: میزان دانسیته استخوان براساس T-Score به موارد زیر تقسیم می‌گردد:

1- طبیعی: T-Score مساوی با بیشتر از ۱

۲- استئوپنی: T-Score بین ۱ تا ۲/۵

۳- استئوپروز: T-Score مساوی با کمتر از۲/۵ –

FRAX: اگرT-Score و Z-Score، نشان دهنده کاهش توده استخوان باشند، می‌توان از (Fracture risk assessment tool (FRAX در زنان بالای ۴۰ سال جهت پیشگویی خطر شکستگی در ۱۰ سال آینده استفاده کرد. از FRAX همچنین می‌توان برای تصمیم‌گیری در مورد انجام مداخلاتی نظیر تغییر سبک زندگی و درمان دارویی جهت پیشگیری یا آهسته کردن از دست رفتن استخوان استفاده نمود.

نحوه غربالگری استئوپروز

۱- برای تمام زنان، باید از سن ۶۵ سالگی آغاز شود.

۲- تست BMD همچنین باید در زنان جوان‌تری که یائسه شده‌اند و زنانی که حداقل یک ریسک فاکتور برای استئوپروز یا شکستگی دارند، انجام شود.

٣- تمام زنانی که دچار شکستگی می‌شوند باید تست BMD جهت تشخیص استئوپروز زمینه‌ای انجام دهند. در صورت وجود استئوپروز، درمان دارویی به همراه درمان شکستگی اندیکاسیون دارد.

۴- بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کوشینگ، هیپرپاراتیروئیدی، هیپوفسفاتازی، بیماری التهابی روده، لنفوم و لوسمی و همچنین برخی دارو‌ها مانند فنوباربیتال، فنی توئین، کورتیکواستروئید‌ها، لیتیوم و تاموکسیفن، می‌توانند موجب از دست رفتن استخوان شوند. زنانی که این بیماری‌ها را دارند یا این دارو‌ها را مصرف می‌کنند باید با تناوب بیشتری تست BMD انجام دهند.

پیشگیری از استئوپروز

١- مصرف کلسیم به میزان کافی (بسته به سن، ۱۰۰۰-۱۳۰۰mg در روز)، در صورت کافی نبودن کلسیم در رژیم غذایی باید مکمل کلسیم تجویز شود.

۲- مصرف ویتامین D به میزان کافی (بسته به سن، ۸۰۰-۶۰۰ واحد روزانه) و قرار گرفتن در معرض منابع طبیعی این ویتامین

٣- ورزش‌ها و تمرینات تحمل‌کننده وزن (Weigh-bearing ) و تقویت‌کننده عضلات

۴- ترک سیگار

۵- کاهش مصرف الکل

۶- پیشگیری از افتادن