یائسگی چیست و از چه سنی شروع می‌شود؟ علایم آن – چه درمانی برای عوارض آن وجود دارد؟
یائسگی از چه دوره‌ای شروع می‌شود و چه تغییراتی را ایجاد می‌کند؟
متوقف شدن قاعدگی در اثر کاهش تخمک‌گذاری و کاهش تدریجی هورمونهای زنانه از جمله استروژن به تدریج از سن ۵۰-۴۰ سالگی به بعد مشاهده می‌گردد. ابتدا قاعدگی نامنظم گردیده و گاهی این بی‌نظمی ۳-۲ سال نیز طول می‌کشد. وقتی بیش از ۱۲ ماه از قطع قاعدگی گذشته باشد، آن را خاتمه یافته فرض می‌کنیم و هرگونه خون یا لک بعد از ۱۳ ماه، قاعدگی محسوب نمی‌شود و نیاز به بررسی پزشکی دارد. یک سال پس از قطه قاعدگی، احتمال وقوع حاملگی نیز از بین می‌رود. پس از این مدت نیازی به روشهای پیشگیری از بارداری نمی‌باشد. استفاده از قرصهای ضدبارداری سبب ادامه قاعدگی به طور مصنوعی می‌شود.
علایم دیگر یائسگی کدام است؟
بعد از اولین علامت یائسگی که قطه قاعدگی است مهمترین علامت یائسگی گُر گرفتگی یا احساس گرما است. به تدریج ظرف ۵-۳ سال بدن خود را با تغییرات هورمونی هماهنگ کرده و به مرور این علامت از بین می‌رود. علت ایجاد این حالت کاهش ترشح استروژن به دلیلی کاهش فعالیت تخمدان و تأثیر بر غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس در بدن است.
سردرد، بی‌خوابی، احساس سوزش و خارش در دستها و پاها، ضربان شدید موقتی قلب و احساس کوفتگی و گُرگرفتگی گاهی به حدی ناراحت کننده است که نیاز به درمان دارد. بی‌توجهی همسر و فرزندان می‌تواند سبب تشدید این علایم شود.
آیا درمان با استروژن سبب کاهش علایم گرگرفتگی و سایر علایم یائسگی می‌شود؟
بلی، اما درمان باید تحت نظر پزشک و مقدار دارو با توصیه پزشک معالج صورت گیرد. استفاده از منابع طبیعی که دربردارنده مقدار کمی استروژن (سویا، …) بر درمان دارویی ارجحیت دارد.
| علائم یائسگی | |
| · اضطراب | · تحریک‌پذیری |
| · تغییرات در پوست و مو | · دردهای عضله و مفصل |
| · افسردگی | · فقدان میل جنسی |
| · اشکال در خواب | · درد هنگام مقاربت |
| · خشکی مهبل | · طپش قلب |
| · خستگی | · ضعف تمرکز |
| · سردرد | · ضعف حافظه |
| · گرگرفتگی و عرق شبانه | · مشکلات ادراری |
| · پریودهای نامنظم | |
نکته: بیشتر علایم یائسگی (نه همهه علایم)، به طور مستقیم در ارتباط با کاهش سطح استروژن است.
آیا قاعدگی نامنظم دلیل عدم قدرت باروری در سن بالا است؟
قاعدگی‌های نامنظم معمولاً اولین علامت یائسگی است. سیکل ماهیانه نامنظم است. زیرا در این زمان کار تخمدانها در تولید استروژن و پروژسترون نامنظم و غیرقابل پیش بینی می‌شود. به طور مشخص در ابتدا سیکل کوتاه شده و طول آن از ۲۸ روز به ۲۱ تا ۲۵ روز می‌رسد ولی بعد با حذف شدن گاه‌گاهی قاعدگی سیکل طولانی می-شود. در این مدت خونریزی بعضی مواقع خیلی شدید است و چند روز ادامه می‌یابد و گاهی میزان خونریزی کم و مدت زمان آن نیز کوتاه می‌باشد.
در تعداد کمی از سیکل‌ها یک تخمک آزاد می‌شود؛ بنابراین اگرچه قدرت باروری کاهش می-یابد ولی هنوز احتمال باردار شدن وجود دارد. به همین علت استفاده از روش مناسب پیشگیری از بارداری باید برای یک سال یا بیشتر پس از آخرین قاعدگی ادامه یابد.
گر گفتگی و عرق شبانه در چه زمانی ایجاد می‌شود؟
حملات گرگرفتگی اغلب حدود ۴۷ یا ۴۸ سالگی شروع می‌شود و در اکثر زنان به مدت ۲ یا ۳ سال ادامه می‌یابد. در بعضی از زنان حملات زودتر شروع می‌شود. ممکن است گرگرفتگی در اواخر ۳۰ سالگی یا اوایل ۴۰ سالگی شروع شود و برای ۵ یا ۱۰ سال ادامه یابد. ۲۵ درصد زنان بعد از گذشت ۵ سال هنوز از حملات گاه گاهی گرگرفتن شکایت دارند. حملات گرگرفتگی و تعریق شایعترین علایم یائسگی هستند که ۷۵ درصد زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مراحل اولیه یائسگی ممکن است حملات فقط در هفته قبل از قاعدگی سعنی وقتی که سطح استروژن به طور طبیعی کاهش یافته ظاهر شود ولی در نهایت با نوسان پیدا کردن سطح استروژن در طول سیکل، حملات گرگرفتگی در هر زمانی می‌تواند اتفاق بیفتد. بعضی از زنان می‌توانند احساس کنند که چه موقع حمله می‌خواهد شروع شود. این گروه از زنان اغلب قبل از گرگفتگی یک افزایش فشار را در سر احساس می‌کنند. پس از چند دقیقه، به طور سریع حمله گرگرفتگی از سر و گردن شروع می‌شود و به شانه‌ها و قفسه سینه انتشار می‌یابد که اغلب باعث ناراحتی می-شود. حمله-ها معمولاً چند ثانیه طول می‌کشد امّا می‌تواند برای ۱۵ دقیقه یا بیشتر نیز باقی بماند. حملات گرگرفتگی چندبار در طی روز تکرار می‌شود.
در مورد اضطراب و خواب ناکافی در دوران یائسگی چه می‌دانید؟
خواب منقطع به طور شایع در اثر عرق شبانه و اضطراب ایجاد می‌شود. خواب آلودگی، اشکال در تمرکز و افسردگی از عوارض عمده این مشکل است.
علت سردرد در دوران یائسگی چیست؟
سطح هورمونی در حال نوسان باعث می‌شود که میگرن و سایر سردردها را در زنان مستعدتشدید کند. ۱۰-۵ سال قبل از یائسگی علایم ظاهر می‌شوند و سردردهای میگرنی و غیرمیگرنی در طی هفته قبل از قاعدگی می‌تواند شدت پیدا کند و با تخفیف نوسانات هورمونی سردردها بهبود می‌یابد. امّا در هر صورت مراجعه به پزشک ضرورت دارد.
- تغییرات دستگاه تناسلی در دوران یائسگی به چه صورت است؟
استروژن، مهبل و اعضای تناسلی را مرطوب نگه می‌دارد و چنانچه سطح آن افت پیدا کند باعث خشکی دستگاه تناسلی می‌شود، در این موارد مقاربت دردناک شده و خطر عفونت ادراری نیز افزایش می‌یابد. چون مقاربت تولید مایعات نرم‌کننده را افزایش می‌دهد بنابراین مقاربت منظم می‌تواند در برطرف کردن خشکی دستگاه تناسلی کمک نماید.
دردهای مفصل و عضله
درد مچ دستها، زانوها، مچ پاها و درد قسمت پائین کمر از شکایات شایع در یائسگی می-باشد.
مشکلات ادراری در یائسگی کدام است؟
میل مداوم برای توالت رفتن، حتی وقتی چند لحظه قبل آنجا بوده‌اید، به‌خصوص اگر احساس سوزش یا درد وجود داشته باشد، از علایم شایع التهاب مثانه است. این علایم می‌تواند بعد از یائسگی شدت یابد. بعضی اوقات ادرار عفونی می‌شود که نیاز به درمان با انتی بیوتیک است. اگر بعد از دو روز ناراحتی‌های ادراری برطرف نشود باید پزشک معالج خود را در جریان امر قرار دهید. ممکن است بی‌اختیاری ادراری در اثر ضعف عضلات مثانه و کاهش سطح استروژن ایجاد شود. سرفه به طور مشخصی ناراحت کننده ادرار را افزایش می‌یابد.
پوست و مو در دوران یائسگی چه تغییراتی می‌کند؟
استروژن پوست را مرطوب نگاه می‌دارد و رشد مو را تحریک می‌کند از این رو در هنگام حاملگی که استروژن افزایش می‌یابد این آثار به اوج خود می‌رسد بدون استروژن پوست خشک می‌شود، در نتیجه قابلیت ارتجاع و نرمی خود را از دست می‌دهد به طوری که چین و چروکها بسیار مشخص می‌گردد. همچنین رشد مو کاهش می‌یابد و مو نازکتر می‌شود. نرمی مو کم شده و به همین علت مرتبب کردن آنها مشکلتر می‌شود.
راجع به ناراحتی‌های غیر وابسته به هورمون در یائسگی چه می‌دانید؟
افسردگی و مشکلات جنسی در نزدیک زمان یائسگی فقط در اثر افت استروژن نیست. یائسگی زمانی در زندگی زن اتفاق می‌افتد که به دلایل مختلف می‌تواند مشکل ساز باشد.
بچه‌ها خانه را ترک می‌کنند، بازنشستگی نزدیک می‌شود، مشکلات ناشی از وابستگی به شوهر ظاهر می‌گردد، بیماری یا مرگ والدین اتفاق می‌افتد، هر یک از این تغییرات ضایعه خود را وارد می‌کنند. اما اغلب زنان راههایی برای تحمل و تطابق اتخاذ می‌کنند، اگر احساس می‌کنید مسائلی وجود دارد که از کنترل شما خارج است باید از همسر و دوستان و یا پزشک معالج خود کمک بخواهید.
علت افزایش وزن در زنان یائسه چیست؟
کاهش فعالیت ناشی از تغییر در شیوه زندگی یا مشکلات مفصلی، همراه با کاهش میزان سوت و ساز بدن در اثر افزایش سن از عواملی می‌باشد که منجر به افزایش وزن می‌شود. تغییرات هورمونی تا حدودی نقش دارند. نظر به این‌که استروژن مسئول اندام زنانه است، بنابراین بعد از یائسگی، افزایش وزن تمایل دارد بیشتر در حوالی شکم ظاهر شود.
- نکات کلیدی در تشخیص یائسگی
علایم یائسگی متعدد است و شدت آن از خفیف تا شدید است. شایعترین علایم یائسگی عبارت است از: قاعدگی نامنظم، گر گرفتگی و عرق شبانه، علایم یائسگی می‌تواند به صورت تغییرات خلقی و اشکال در خواب و افسردگی، بسیار بی‌سروصدا و گمراه کننده باشد.
تشخیص یائسگی معمولاً براساس علایم داده می‌شود. اگر هرگونه شکّی وجود دارد سطح هورمونهای خون اندازه‌گیری شود. علایم یائسگی معمولاً چند سال پس از قطع قاعدگی رفع می‌شود چون زنان بیشتر عمر عمر می‌کنند بنابراین آثار دراز مدت کمبود استروژن ممکن است ظاهر شود. خطر شکستگی، حملات مغزی و بیماریهای قلبی با هر سالی که از یائسگی می‌گذرد افزایش می‌یابد.
| علایم | درمان |
| گر گرفتگی | ۱- اجتناب از مصرف نوشابه، غذای داغ یا ادویه‌دار، قهوه، الکل
۲- لباسهای خود را از الیاف طبیعی تهیه کنید تا هوا در اطراف پوست جریان یابد. ۳- تمدد اعصاب و اجتناب از اضطراب و فشار روحی ۴- استفاده از ملحفه‌های کتانی یا لحاف پرقو و خوابیدن در اتاق خنک یا تهویه هوا |
| خواب ناکافی | ۱- اجتناب از مصرف نوشابه و غذاهای محرک قبل از خواب
۲- نوشیدن یک لیوان شیر گرم قبل از خواب ۳- حمام گرم، مطالعه کتاب و تماشای تلویزیون قبل از خواب و اجتناب از مشاهده برنامه‌های هیجانی و فیلمهای جنایی ۴- اتاق را خنک نگه دارید و با جریان هوای تازه تهویه نمایید. ۵- اگر در طول شب از خواب بیدار شدید و نتوانستید دوباره بخوابید، برخیزید. یک نوشابه، میل نمایید و یا مدتی مطالعه کنید. ۶- اگر در طی روز احساس خستگی می‌کنید، استراحت ۲۰ دقیقه‌ای داشته باشید. توجه کنید که اگر از این مدت طولانی‌تر شود موجب بی‌خوابی در شب می‌گردد. |
| پریودهای نامنظم | ۱- استفاده از رژیم غذایی متعادل، ویتامین B6، آهن و منیزیم
۲- مشاوره با پزشک |
| افسردگی | ۱- تمدد اعصاب
۲- استراحت ۳- خوردن غذای سالم ۴- انجام تمرینهای ورزشی کافی |
| علایم | درمان |
| سردرد | ۱- اجتناب از عوامل شروع‌کننده سردرد (دمای نامناسب-کمبود خواب- درد عضلانی)
۲- مشاوره با پزشک |
| دردهای عضلانی و مفصلی | ۱- استفاده از یک تشک یا بالش نرم
۲- ورزشهای سبک (دوچرخه سواری- شنا) ۳- افزودن روغن ماهی به رژیم غذایی ۴- استفاده از پمادهای موضعی ضد درد |
| تغییر در روابط جنسی | ۱- استفاده از نرم‌کننده‌های موضعی
۲- درمان افسردگی ۳- در صورت ابتلاء به برفک، استفاده از یک تامپون آغشته به ماست تازه طبیعی در مهبل تسکین دهنده است اما جهت درمان اختصاصی به پزشک مراجعه شود. ۴- لباسهای زیر را از الیاف طبیعی تهیه کنید- از مصرف محلولها و صابونهای معطر اجتناب کنید. |
| علایم ادراری | ۱- ورزشهای خاص جهت تقویت عضلات کف لگن
۲- منقبض کردن عضلاتی که جریان ادراری را در وسط دفع ادرار متوقف کند باعث تقویت عضلات مخرج مثانه می‌شود. ۳- مصرف مایعات فراوان و اجتناب از مصرف قهوه و مراجعه به پزشک جهت درمان آنتی بیوتیکی در مورد التهاب مثانه |
| پوست و مو | ۱- موهای خود را کوتاه و تمیز نگاه دارید.
۲- استفاده از کرمهای مرطوب کننده پوست ۳- استفاده از کرم ضد آفتاب در صورتی که در معرض نور شدید خورشید هستید. ۴- استفاده از کلاه شنا (در صورت شنا کردن) و کرمهای مرطوب کننده پس از دوش گرفتن. |
| علایم | درمان |
| افزایش وزن | ۱- رژیم غذایی متعادل
۲- ورزش مناسب و کافی |
| بیماری قلبی | ۱- کاهش وزن
۲- سیگار نکشیدن ۳- اصلاح رژیم غذایی ۴- ورزش کافی (پیاده روی شنا) ۵- ورزش حداقل روزی سه بار در هفته هر مرتبه ۳۰- ۲۰ دقیقه |
| پوکی استخوان/ و شکستکی | ۱- ورزش کافی
۲- ترک سیگار (دخانیات) ۳- رژیم غذایی مناسب= استفاده از غذاهای گیاهی حاوی استروژن (نخود، لپه، سویا، باقلا، لوبیا)- استفاده از غداهای حاوی کلسیم- کاهش مصرف چربی- مصرف غذاهای حاوی ویتامین D (دو وعده غذا ماهی چرب در یک هفته می‌تواند خطر شکستگی را تا ۲۰% کاهش دهد) ۴- کنترل وزن بدن (معیار توده بدن بین ۲۰-۲۵ توصیه می‌شود معیار توده بدن = |
منابع غذایی کلسیم
| مقدار متوسط محصولات لبنی | میزان کلسیم برحسب میلی‌گرم |
| پیمانه نیم لیتری شیر خامه گرفته | ۲۳۶ |
| پیمانه نیم لیتری شیر نسبتاً خامه گرفته | ۲۳۱ |
| پیمانه نیم لیتری شیر پر چرب | ۲۳۰ |
| ۱۶۰ گرم ماست | ۲۳۰ |
| ۳۲ گرم پنیر محلی | ۸۲ |
| مقدار متوسط محصولات غیرلبنی | میزان کلسیم بر حسب میلی‌گرم |
| ۱۳۰ گرم اسفناج پخته | ۶۷۲ |
| ۶۵ گرم ساردین (در روغن یا خشک) | ۲۲۰ |
| ۱۳۰ گرم باقلا یا لوبیا پخته | ۵۰ |
| یک پرتقال یا لیمو ترش | ۴۷ |
| یک برش نان سفید | ۲۸ |
| یک برش نان قهوه‌ای | ۷ |
زنان بالای ۴۰ سال سن به ۱۵۰۰ میلی-گرم کلسیم روزانه نیاز دارند.
