ملانوم چشم چه علائمی دارد و چطور درمان شود؟

ملانوما melanoma نوعی سرطان است که در سلول‌های تولید‌کننده ملانین – رنگدانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد – ایجاد می‌شود. چشم‌ها هم چون دارای سلول‌های تولید‌کننده ملانین هستند و می‌تواند ملانوم در آنها ایجاد شود.

بیشتر ملانوم‌های چشم در بخشی از چشم ایجاد می‌شوند که در مشاهده عادی دیده نمی‌شوند. این امر تشخیص ملانوم چشم را دشوار می‌کند. علاوه بر این، ملانوم چشم معمولاً علائم یا علائم اولیه را ایجاد نمی‌کند.

درمان برای ملانوم چشم در دسترس است. درمان برخی از ملانوم‌های کوچک چشم ممکن است با دید تداخل نداشته باشد. با این حال، درمان ملانوم بزرگ چشم معمولاً باعث کاهش بینایی می‌شود.

علائم

ملانوم چشم ممکن است علائم و نشانه‌هایی ایجاد نکند. هنگامی که آن‌ها رخ می‌دهند، علائم و نشانه‌های ملانوم چشم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس جرقه زدن یا لکه‌های گرد و غبار در بینایی شما (شناور)
• یک لکه تاریک در حال رشد روی عنبیه
• تغییر در شکل دایره تیره (مردمک) در مرکز چشم شما
• دید ضعیف یا تاری در یک چشم
• از دست دادن دید محیطی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر علائم یا علائمی دارید که شما را نگران می‌کند، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. تغییرات ناگهانی در بینایی شما نشانه یک وضعیت اضطراری است، بنابراین در این مواقع به دنبال مراقبت فوری باشید.

علل

مشخص نیست چه چیزی باعث ملانوم چشم می‌شود.

پزشکان می‌دانند که ملانوم چشم زمانی رخ می‌دهد که خطا در DNA سلول‌های چشم سالم ایجاد شود. خطا‌های DNA به سلول‌ها می‌گوید که رشد و تکثیر خارج از کنترل داشته باشند، بنابراین سلول‌های جهش‌یافته زمانی که به طور معمول می‌میرند به زندگی خود ادامه می‌دهند. سلول‌های جهش یافته در چشم جمع می‌شوند و ملانوم چشم را تشکیل می‌دهند.

جایی که ملانوم چشم رخ می‌دهد

ملانوم چشم اغلب در سلول‌های لایه میانی چشم شما (uvea) ایجاد می‌شود. Uvea دارای سه قسمت است و هر کدام ممکن است تحت تأثیر ملانوم چشم قرار گیرند:

• عنبیه که قسمت رنگی جلوی چشم است
• لایه مشیمیه، که لایه رگ‌های خونی و بافت همبند بین صلبیه و شبکیه در پشت یووه است.
• جسم مژگانی که در جلوی یووه قرار دارد و مایع شفاف (زلالیه) را به داخل چشم‌ترشح می‌کند.

ملانوم چشم همچنین می‌تواند در خارجی‌ترین لایه جلوی چشم (ملتحمه)، در حفره‌ای که کره چشم را احاطه کرده و روی پلک نیز رخ دهد، اگرچه این نوع ملانوم چشم بسیار نادر است.

عوامل خطر

عوامل خطر برای ملانوم اولیه چشم عبارتند از:

• رنگ چشم روشن. افرادی که چشم‌های آبی یا سبز دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم چشم هستند.
• سفید بودن افراد سفید پوست نسبت به سایر نژاد‌ها در معرض خطر بیشتری برای ملانوم چشم هستند.
• سن. خطر ملانوم چشم با افزایش سن افزایش می‌یابد.
• برخی از اختلالات پوستی ارثی وضعیتی به نام سندرم خال دیسپلاستیک، که باعث ایجاد خال‌های غیرطبیعی می‌شود، ممکن است خطر ابتلا به ملانوم را در پوست و چشم شما افزایش دهد.

علاوه بر این، افرادی که دارای رنگدانه‌های غیرطبیعی پوست در پلک‌ها و بافت‌های مجاور هستند و افزایش رنگدانه روی یووه (به نام ملانوسیتوز چشمی) دارند، همچنین در معرض خطر ابتلا به ملانوم چشم هستند.

• قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV). نقش قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش در ملانوم چشم نامشخص است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض نور UV، مانند نور خورشید یا تخت‌های برنزه، ممکن است خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش دهد.
• جهش‌های ژنتیکی خاص برخی از ژن‌های منتقل شده از والدین به فرزندان ممکن است خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش دهند.

عوارض

عوارض ملانوم چشم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش فشار داخل چشم (آب سیاه). ملانوم چشم در حال رشد ممکن است باعث گلوکوم شود. علائم و نشانه‌های گلوکوم ممکن است شامل درد و قرمزی چشم و همچنین تاری دید باشد.
• از دست دادن بینایی ملانوم‌های بزرگ چشم اغلب باعث از دست دادن بینایی در چشم آسیب دیده می‌شود و می‌تواند عوارضی مانند جدا شدن شبکیه ایجاد کند که همچنین باعث کاهش بینایی می‌شود.

ملانوم‌های کوچک چشم اگر در قسمت‌های حیاتی چشم رخ دهند می‌توانند باعث کاهش بینایی شوند. ممکن است برای دیدن در مرکز دید یا پهلو مشکل داشته باشید. ملانوم‌های بسیار پیشرفته چشم می‌توانند باعث از دست دادن کامل بینایی شوند.

• ملانوم چشم که فراتر از چشم گسترش می‌یابد. ملانوم چشم می‌تواند در خارج از چشم و به نواحی دوردست بدن از جمله کبد، ریه‌ها و استخوان‌ها گسترش یابد.

تشخیص

برای تشخیص ملانوم چشم، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• معاینه چشم پزشک بیرون چشم شما را معاینه می‌کند و به دنبال رگ‌های خونی بزرگ می‌شود که می‌تواند نشان دهنده وجود تومور در داخل چشم شما باشد. سپس با کمک ابزار، پزشک به داخل چشم شما نگاه می‌کند.

یکی از روش‌ها، به نام افتالموسکوپی غیرمستقیم دوچشمی، از لنز‌ها و نور روشنی که روی پیشانی پزشک نصب می‌شود استفاده می‌کند – کمی شبیه به لامپ معدنچی. روش دیگری به نام بیومیکروسکوپی با لامپ شکافی، از لنز‌ها و میکروسکوپی استفاده می‌کند که یک پرتو شدید نور برای روشن کردن فضای داخلی چشم شما تولید می‌کند.

• سونوگرافی چشم سونوگرافی چشم از امواج صوتی با فرکانس بالا از یک دستگاه دستی و چوب مانند به نام مبدل برای تولید تصاویر چشم شما استفاده می‌کند. مبدل روی پلک بسته یا روی سطح جلوی چشم شما قرار می‌گیرد.
• تصویربرداری از رگ‌های خونی داخل و اطراف تومور (آنژیوگرافی). در طی آنژیوگرافی چشم، یک رنگ رنگی به رگ بازوی شما تزریق می‌شود. رنگ به رگ‌های خونی چشم شما می‌رود.

دوربینی با فیلتر‌های مخصوص برای تشخیص رنگ، هر چند ثانیه یک بار به مدت چند دقیقه عکس فلاش می‌گیرد.

• توموگرافی انسجام نوری. آزمایش تصویربرداری تصاویری از بخش‌هایی از دستگاه یووه و شبکیه ایجاد می‌کند.
• برداشتن نمونه‌ای از بافت مشکوک برای آزمایش. در برخی موارد، پزشک ممکن است روشی را برای برداشتن نمونه بافت (بیوپسی) از چشم شما توصیه کند.

برای برداشتن نمونه، یک سوزن نازک به چشم شما وارد می‌شود و برای استخراج بافت مشکوک استفاده می‌شود. این بافت در آزمایشگاه برای تعیین اینکه آیا حاوی سلول‌های ملانوم چشم است یا خیر، آزمایش می‌شود.

بیوپسی چشم معمولاً برای تشخیص ملانوم چشم ضروری نیست.

تعیین اینکه آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر

پزشک شما ممکن است آزمایش‌ها و روش‌های اضافی را برای تعیین اینکه آیا ملانوم به سایر قسمت‌های بدن شما گسترش یافته (متاستاز) توصیه می‌کند. آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش خون برای اندازه‌گیری عملکرد کبد
• اشعه ایکس قفسه سینه
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
• سونوگرافی شکم
• اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET).

درمان

گزینه‌های درمان ملانوم چشم شما به محل و اندازه ملانوم چشم و همچنین سلامت کلی شما و ترجیحات شما بستگی دارد.

درمان انتظاری ملانوم‌های کوچک چشم

ملانوم کوچک چشم ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشد. اگر ملانوم کوچک است و در حال رشد نیست، شما و پزشکتان ممکن است منتظر بمانید و مراقب علائم رشد باشید.

اگر ملانوم رشد کند یا عوارضی ایجاد کند، ممکن است در آن زمان درمان را انتخاب کنید.

پرتو درمانی

پرتودرمانی از انرژی پرقدرت مانند پروتون یا اشعه گاما برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. پرتودرمانی معمولاً برای ملانوم‌های کوچک تا متوسط ​​چشم استفاده می‌شود.

اشعه معمولاً با قرار دادن یک پلاک رادیواکتیو روی چشم، مستقیماً روی تومور در روشی به نام براکی تراپی به تومور می‌رسد. پلاک با بخیه‌های موقت در جای خود نگه داشته می‌شود. این پلاک شبیه درب بطری است و حاوی چندین دانه رادیواکتیو است. پلاک قبل از برداشتن چهار تا پنج روز در جای خود باقی می‌ماند.

تابش همچنین می‌تواند از دستگاهی باشد که تابش را مانند پرتو‌های پروتون به چشم شما هدایت می‌کند (تابش پرتو خارجی یا تله درمانی). این نوع پرتودرمانی اغلب طی چند روز انجام می‌شود.

لیزر درمانی

درمانی که از لیزر برای از بین بردن سلول‌های ملانوما استفاده می‌کند، ممکن است در شرایط خاصی یک گزینه باشد. یکی از انواع لیزر درمانی به نام ترموتراپی از لیزر مادون قرمز استفاده می‌کند و گاهی اوقات همراه با پرتودرمانی استفاده می‌شود.

درمان فوتودینامیک

درمان فوتودینامیک دارو‌ها را با طول موج خاصی از نور ترکیب می‌کند. این دارو سلول‌های سرطانی را در برابر نور آسیب‌پذیر می‌کند. این درمان به عروق و سلول‌های تشکیل دهنده ملانوم چشم آسیب می‌رساند. درمان فوتودینامیک در تومور‌های کوچکتر استفاده می‌شود، زیرا برای سرطان‌های بزرگتر موثر نیست.

درمان سرمایی

سرمای شدید (کرایوتراپی) ممکن است برای از بین بردن سلول‌های ملانوما در برخی از ملانوم‌های کوچک چشم استفاده شود، اما این درمان معمولا استفاده نمی‌شود.

عمل جراحی

عمل‌هایی که برای درمان ملانوم چشم استفاده می‌شوند شامل روش‌هایی برای برداشتن بخشی از چشم یا روشی برای برداشتن کل چشم است. اینکه چه روشی انجام می‌شود به اندازه و محل ملانوم چشم بستگی دارد. گزینه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جراحی برای برداشتن ملانوم و ناحیه کوچکی از بافت سالم. جراحی برای برداشتن ملانوم و نوار بافت سالمی که اطراف آن را احاطه کرده است، ممکن است گزینه‌ای برای درمان ملانوم‌های کوچک باشد.
• جراحی برای برداشتن کل چشم (انوکلئوناسیون). انوکلیشن اغلب برای تومور‌های بزرگ چشم استفاده می‌شود. همچنین اگر تومور باعث درد چشم شده باشد، ممکن است از آن استفاده شود.

پس از برداشتن چشم مبتلا به ملانوم، ایمپلنت در همان موقعیت قرار می‌گیرد و عضلات کنترل‌کننده حرکت چشم به ایمپلنت متصل می‌شوند که به ایمپلنت اجازه حرکت می‌دهد.

بعد از اینکه مدتی برای بهبودی وقت گذاشته شد، یک چشم مصنوعی (پروتز) ساخته می‌شود. سطح جلویی چشم جدید به صورت سفارشی رنگ می‌شود تا با چشم فعلی بیمار مطابقت داشته باشد.