کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B-12 و فولات چه علائمی دارد و چطور درمان می‌شود؟

کم خونی انواع متنوعی دارد و یکی از انواع کم‌خونی به خاطر کمبود ویتامین است. در این میان کمبود ویتامین B-12 و فولات شایع‌تر از کمبود بقیه ویتامین‌ها باعث کم‌خونی می‌شوند.

اگر به اندازه کافی غذا‌های حاوی ویتامین B-12 و فولات مصرف نکنید، یا اگر بدن شما در جذب یا پردازش این ویتامین‌ها مشکل داشته باشد، این اتفاق می‌افتد.

بدون این مواد مغذی، بدن گلبول‌های قرمز خون تولید می‌کند که اندازه بزرگ‌تری نسبت به گلبول‌های سالم دارند و به درستی کار نمی‌کنند. این باعث کاهش توانایی آن‌ها در حمل اکسیژن می‌شود.

علائم کم خونی شامل خستگی، تنگی نفس و سرگیجه باشد. مکمل‌های ویتامینی که به صورت قرص یا تزریقی مصرف شوند، می‌توانند کمبود‌ها را برطرف کنند.

علائم

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین معمولاً به آرامی طی چند ماه تا چند سال ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌ها ممکن است در ابتدا ظریف باشند، اما معمولاً با بدتر شدن کمبود افزایش می‌یابند. این‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• تنگی نفس
• سرگیجه
• پوست رنگ پریده یا مایل به زرد
• ضربان قلب نامنظم
• کاهش وزن
• بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پا‌ها
• ضعف عضلانی
• شخصیت تغییر می‌کند
• حرکات ناپایدار
• سردرگمی ذهنی یا فراموشی

علل

اگر به اندازه کافی غذا‌های حاوی ویتامین B-12 و فولات مصرف نکنید، یا اگر بدن شما در جذب یا پردازش این ویتامین‌ها مشکل داشته باشد، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ممکن است رخ دهد.

کمبود ویتامین B-12

سطوح پایین ویتامین B-12 می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• رژیم غذایی. ویتامین B-12 عمدتا در گوشت، تخم مرغ و شیر یافت می‌شود، بنابراین افرادی که این نوع غذا‌ها را نمی‌خورند ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های B-12 داشته باشند. برخی از غذا‌ها با B-12 غنی شده‌اند، از جمله برخی غلات صبحانه و برخی از محصولات مخمری مغذی.
• کم خونی پرنیشز: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سلول‌هایی در معده حمله می‌کند که ماده‌ای به نام فاکتور داخلی تولید می‌کنند. بدون این ماده، B-12 نمی‌تواند در روده‌ها جذب شود.
• جراحی‌های معده: اگر بخش‌هایی از معده یا روده شما با جراحی برداشته شده باشد، می‌تواند میزان تولید فاکتور داخلی و فضای موجود برای جذب ویتامین B-12 را کاهش دهد.
• مشکلات روده‌ای. بیماری کرون و بیماری سلیاک می‌توانند در جذب ویتامین B-12 تداخل ایجاد کنند. همچنین داشتن عفونت انگلی با کرم‌های نواری هم می‌تواند در جذب اختلال ایجاد کند. این انگل با خوردن ماهی‌های آلوده ممکن است منتقل شود.

کمبود فولات

همچنین به عنوان ویتامین B-9 شناخته می‌شود، فولات یک ماده مغذی است که عمدتا در سبزیجات برگ سبز تیره و جگر یافت می‌شود. کمبود فولات زمانی رخ می‌دهد که افراد غذا‌های حاوی فولات مصرف نکنند یا بدن آن‌ها قادر به جذب فولات از غذا نباشد.

مشکلات جذب ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری سلیاک
• برداشتن یا بای پس قسمت بزرگی از روده با جراحی
• مصرف بیش از حد الکل
• دارو‌های تجویزی، مانند برخی از دارو‌های ضد تشنج

زنان باردار و زنان شیرده، مانند افرادی که برای بیماری کلیوی دیالیز می‌شوند، نیاز بیشتری به فولات دارند.

کمبود فولات می‌تواند باعث نقص مادرزادی در دوران بارداری شود. با این حال، کمبود فولات در حال حاضر در کشور‌هایی که به طور معمول فولات را به محصولات غذایی مانند نان، غلات و ماکارونی اضافه می‌کنند، کمتر دیده می‌شود.

عوارض

کمبود ویتامین B-12 یا فولات خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد، از جمله:

• عوارض بارداری: جنین در حال رشدی که فولات کافی از مادرش دریافت نمی‌کند می‌تواند دچار نقص مادرزادی مغز و نخاع شود.
• اختلالات سیستم عصبی. کمبود ویتامین B-12 درمان نشده می‌تواند منجر به مشکلات عصبی، مانند گزگز مداوم در دست‌ها و پا‌ها یا مشکلات تعادلی شود. این می‌تواند منجر به سردرگمی ذهنی و فراموشی شود زیرا ویتامین B-12 برای عملکرد سالم مغز ضروری است.
• سرطان معده. کم خونی پرنیشز خطر ابتلا به سرطان معده یا روده را افزایش می‌دهد.

پیشگیری

شما می‌توانید با انتخاب یک رژیم غذایی سالم که شامل انواع غذا‌ها باشد، از برخی اشکال کم خونی ناشی از کمبود ویتامین پیشگیری کنید.

غذا‌های غنی از ویتامین B-12 عبارتند از:

• گوشت گاو، جگر، مرغ و ماهی
• تخم مرغ
• غذا‌های غنی شده، مانند غلات صبحانه
• شیر و پنیر و ماست

غذا‌های غنی از فولات عبارتند از:

• بروکلی، اسفناج، مارچوبه و لوبیا لیما
• پرتقال، لیمو، موز، توت فرنگی و خربزه
• محصولات غلات غنی شده، مانند نان، غلات، ماکارونی و برنج
• جگر، کلیه، مخمر، قارچ و بادام زمینی

بیشتر بزرگسالان به این مقادیر رژیم غذایی روزانه از ویتامین‌های زیر نیاز دارند:

• ویتامین B-12 – 2.4 میکروگرم (mcg)
• فولات یا اسید فولیک – 400 میکروگرم

زنان باردار و شیرده ممکن است به مقدار بیشتری از هر ویتامین نیاز داشته باشند.

بیشتر مردم از غذا‌هایی که می‌خورند ویتامین کافی دریافت می‌کنند. اما اگر رژیم غذایی شما محدود است یا عمل جراحی بای پس معده انجام داده‌اید، ممکن است بخواهید مولتی ویتامین مصرف کنید.

تشخیص

برای کمک به تشخیص کم خونی‌های ناشی از کمبود ویتامین، ممکن است آزمایش‌های خونی انجام دهید که این موارد را بررسی می‌کند:

• تعداد و ظاهر گلبول‌های قرمز
• میزان ویتامین B-12 و فولات در خون
• وجود آنتی بادی در برابر فاکتور داخلی که نشان دهنده کم خونی پرنیشز است

درمان

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین با دوز‌هایی از هر ویتامینی که کمبود دارد درمان می‌شود. برای کم خونی خطرناک، ویتامین B-12 معمولاً از طریق تزریق تزریق می‌شود و ممکن است لازم باشد تا پایان عمر به طور منظم مصرف شود.

ویتامین B-12 به صورت زیر موجود است:

• تزریق در عضله یا زیر پوست
• قرص‌های خوردنی
• مایع یا قرصی که در زیر زبان حل می‌شود
• ژل یا اسپری بینی

دارو‌هایی برای افزایش سطح فولات هم معمولا خوردنی هستند.