با کودک ۲ ساله چگونه باید رفتار کرد – معرفی و خلاصه یک کتاب

کتاب کلیدهای رفتار با کودک دوساله نوشتهٔ مگ زویبک و ترجمهٔ سارا رئ‍ی‍س‍ی‌‌ طوس‍ی‌ است و انتشارات صابرین آن را منتشر کرده است.

کلیدهای رفتار با کودک دوساله نوشتهٔ مگ زویبک، پرستار و روان‌شناس کودک است.

بچه‌های دوساله واقعا هیجان‌انگیز و دوست‌داشتنی هستند و حداقل بعضی از اوقات می‌توان از مصاحبت با آن‌ها لذت برد.

در این کتاب با تغییرات فراوان کودک دوساله‌تان طی سالی که پیش رو دارد، آشنا می‌شوید. بخش اول، «فرزند دوساله شما چگونه رشد و تغییر خواهد کرد»، رشد و تغییر او را در رابطه با شما، در نحوهٔ تفکر و روش استفاده او از حواس و مهارت‌های جسمی خود برای یادگیری، توصیف می‌کند. این فصل، شامل کلیدهایی است که تأثیر مراحل رشد فرزندتان را در رفتار او طی این فعالیت‌های روزمره بررسی می‌کند. هر یک از کلیدهای این بخش را می‌توانید به صورت مستقل مطالعه کنید، اما اگر همه کلیدهای آن را بخوانید، بر توانایی شما در درک فرزند دوساله‌تان خواهد افزود. روند رشد بچه‌ها با یکدیگر متفاوت است و در هر کودکی جنبه‌های گوناگون رشد، تأثیرات متفاوتی بر هم می‌گذارند. مراحل رشد کودکان گاهی به صورت جهشی و گاهی به صورت گام‌های بسیار کوچک طی می‌شوند.

بخش دوم، «سبک مزاجی»، تفاوت‌های رفتاری گوناگون بچه‌ها را با ذکر جزئیات آن توصیف می‌کند. همهٔ دوساله‌ها در نهایت مراحل رشد یکسانی را پشت سر می‌گذارند؛ اما هر کدام، این مرحله را با روشی منحصر به‌فرد طی می‌کنند. اگر بیاموزید که سبک فرزند خود را درک کنید از متفاوت‌بودن او با بچه‌های دیگر و با خودتان کمتر احساس ناراحتی خواهید کرد.

در بخش سوم، «رفتارها و بدرفتاری‌های نوعیِ دوساله‌ها» ، درباره رفتارهای گوناگونی که می‌توانید طی سال آینده از فرزند خود انتظار داشته باشید، می‌خوانید. این بخش به شما می‌گوید که رفتارها و بدرفتاری‌های فرزندتان چگونه قسمتی از مراحل رشد او را تشکیل می‌دهد و راهکارهایی را به شما می‌آموزد تا بتوانید از پس چالش‌هایی که این دورهٔ نه‌چندان وحشتناک در زندگی شما ایجاد می‌کند برآیید و از آن‌ها لذت ببرید.

کتاب کلیدهای رفتار با کودک دوساله
نویسنده: مگ زویبک
مترجم: سارا رئ‍ی‍س‍ی‌‌ طوس‍ی‌
انتشارات صابرین

کودکان دوساله بسیاری از اوقات یک سؤال تکراری را پشت سرهم می‌پرسند و والدین فکر می‌کنند لابد پاسخ آنها رضایت‌بخش نبوده است. اما گاهی از اوقات دوساله‌ها سؤالی را صرفا به این دلیل تکرار می‌کنند که از پاسخی که بار اول به آنها دادید خوششان آمده و از گفتگو با شما نیز لذت می‌برند!

اگرچه کودک دلبند شما ظاهرا به توضیحات شما گوش داده یا حتی آنها را تکرار می‌کند، ولی زمانی قادر به درک و فهم موضوعی می‌شود که آن را به طور مستقیم تجربه کند. مثلاً ممکن است برای او توضیح بدهید که اگر آب‌میوه‌اش را بیندازد، زمین کثیف می‌شود یا اگر لیوان را بیندازد و زمین کثیف شود شما از تمیز کردن آن ناراحت می‌شوید، یا اگر لیوان خود را بیندازد دیگر به او آب‌میوه نمی‌دهید. فرزندتان به‌دقت گوش می‌دهد اما باز هم آزمایش می‌کند تا تجربه کند که آیا همه آنچه را به او گفته‌اید حقیقت دارد یا نه!

دوساله‌ها به تدریج خود را به صورت اشخاصی مهم و جدا از والدین خود می‌بینند و اغلب استقلال خود را طوری ابراز می‌کنند که قلدرمآبانه به نظر می‌رسد یا دیگران را عصبی می‌کند؛ همان خصوصیاتی که دوساله‌ها را شیرین و دوست‌داشتنی می‌کند می‌تواند سبب شود والدین در پایان روز از خستگی غش کنند!

خلق همه بچه‌های دوساله بعضی از روزها طوری است که همکاری نمی‌کنند. شاید مجبور بشوید انتخاب کنید صورت او را بشویید یا سلامت روانی خود را حفظ کنید! در چنین روزهایی اگر ظاهر فرزندتان نامرتب است نگران نباشید. نامرتب بودن هیچ آسیبی به او نمی‌زند. رابطه شما با او در زمینه‌های دیگر بسیار مهم‌تر از مرتب بودن ظاهر اوست.

هنگامی که فرزندتان با این حسها آشنا می‌شود، خوب است درباره پوشکهای کثیف او چیزی نگویید. کودک دوساله احساس می‌کند که آنچه در پوشک خود گذاشته است بخشی از وجود اوست. اگر اخم کنید و از تعویض پوشک کثیف او شکایت کنید، ممکن است این‌طور برداشت کند که از او نیز خوشتان نمی‌آید. در عوض، هنگامی که به شما می‌گوید که باید عوض شود، او را تحسین کنید و اگر در موقع عوض‌کردن، خودش پوشک را آورد یا با شما همکاری کرد به او آفرین بگویید. نظر مثبت خود را درباره بچه‌های بزرگ‌تری که از توالت استفاده می‌کنند و شورت می‌پوشند اعلام کنید. اما از بچه‌های نوپایی که پوشک دارند، انتقاد نکنید چون فرزندتان نگران این می‌شود که درباره او هم چنین نظری داشته باشید.

کتابهایی راترجیح می‌دهند که درباره موضوعهای آشنا و روزمرّه باشند، به خصوص درباره بچه‌ها و خانواده. کودکان شیفته کتابهایی هستند که شخصیتهای آنها را، حیوانات تشکیل می‌دهند. بعضی از بچه‌ها کتابهایی را دوست دارند که درباره موضوعات مورد علاقه آنها است، مثل ماشین و قطار. تصاویر کتابها باید واضح و ساده باشد. در ضمن، تصاویر رنگی برای اغلب بچه‌ها جذاب است

برای غذاها و میان‌وعده‌های روزانه او برنامه‌ریزی کنید: محصولات لبنی: سه وعده در روز که هر وعده آن برابر یک لیوان شیر یا ماست و سی گرم پنیر است. اگر فرزند دوساله شما کم‌اشتها است، شیر او را به دو لیوان در روز تقلیل دهید. غلات: روزانه دست‌کم پنج وعده شامل نان، برنج، ماکارونی، غلات یا دانه‌های دیگر. وزن مواد خشک باید برای هر وعده پانزده گرم باشد. بدین‌ترتیب یک لیوان غلات خشک و نصف لیوان برنج پخته از نظر غذایی با هم برابرند. میوه‌ها: دو وعده در روز، شامل یک میوه تازه با اندازه متوسط یا ۱۲۰ گرم آب‌میوه، به اضافه ۱۲۰ گرم میوه یا آب‌میوه سرشار از ویتامین ث. اگر کودک دوساله شما روزانه بیش از سیصد گرم آب‌میوه بنوشد، ممکن است دیگر برای خوردن مواد مغذی اشتها نداشته باشد.

والدین می‌توانند با محدودکردن زمان انجام کارهای روال قبل از خواب، خود نیز آرامش خود را حفظ کنند. این نکته مهم است چون بیشتر والدین به تجربه دریافته‌اند که اگر وقت خواب فرزندشان، عجول یا عصبی باشند، او به جای همکاری با والدین، بیشتر مقاومت می‌کند. بیشتر بچه‌های دوساله می‌توانند بدون حضور والدین در تخت یا گهواره خود به خواب بروند. اگر کنار فرزندتان می‌مانید دقت کنید که آیا حضورتان واقعا به او کمک می‌کند بخوابد یا اینکه باعث بیدارماندن او می‌شود. بعضی از دوساله‌ها متوجه می‌شوند که وقتی خوابشان می‌برد، والد از کنار آنها می‌رود. این بچه‌ها برای اینکه والدشان «غیب» نشود، با خواب می‌جنگند و هر بار که چشمشان گرم خواب می‌شود خود را بیدار می‌کنند. بعضی از بچه‌های دیگر نیز به راحتی در حضور والدین خود به خواب می‌روند، اما نیمه‌های شب بیدار می‌شوند و والد را صدا می‌کنند تا به آنها کمک کند دوباره به خواب بروند. اگر کودک شما چنین الگویی را هنگام خواب دارد، فصل مربوطه، یعنی «مشکلات وقت خواب و طول شب» را بخوانید.

برای اینکه به فرزند دوساله‌تان کمک کنید در آینده از مفهوم جفتها و ضدها در یادگیری موضوعات مختلف استفاده کند، می‌توانید بازیهای زیادی با او انجام دهید. مثلاً: جفت‌کردن اشیاء جور، شمردن و مشخص‌کردن اشیاء مشابه و متفاوت. هرچند که این مفاهیم ساده به نظر می‌رسند، برای آموزش خواندن و آموزش ریاضی از مفاهیم پایه‌ای به شمار می‌آیند

گاهی از اوقات تفاوتهایی که بین بچه‌ها مشاهده می‌کنیم نتیجه سبکهای تربیتی متفاوت والدین آنهاست. اما در بسیاری از اوقات، این تفاوتها نتیجه خصوصیتهای ذاتی بچه‌هاست که از زمان تولد در آنها وجود داشته است. از زمانی که نوزادی به دنیا می‌آید، الگوهای رفتاری خاصی را می‌توان در او مشاهده کرد که تا آخر عمر با او می‌ماند و بخشی از سبک رفتاری او را تشکیل می‌دهد.

اگر به نظر می‌رسد که فرزندتان هنگام سیرشدن غذای خود را می‌ریزد یا پرت می‌کند به‌دقت مراقب او باشید تا اولین نشانه سیرشدن را در او متوجه شوید. بگویید: «خب، سیر شدی؟» اگر تأیید کرد ظرفهای غذا را ببرید. اگر پیش از آنکه بپرسید چیزی پرت کرد، همان عبارت را به صورت خبری بر زبان بیاورید («خب، سیر شدی»)، ظرفهای غذا را ببرید و بگویید: «تمام شد» ، و او را از صندلی خود زمین بگذارید. اگر شکایت کرد می‌توانید دوباره غذا را به صورت امتحانی به او بدهید اما اگر دیدید که عمدا غذا را می‌ریزد یا پرت می‌کند، بهتر است از این کار صرف‌نظر کنید. بعضی از بچه‌های دوساله هنگام غذاخوردن به طور مکرر غذای خود را پرت می‌کنند، نه به این دلیل که سیر شده‌اند، بلکه می‌خواهند توجه والد خود را جلب کنند.

سبزیجات: روزانه سه وعده شامل دو قاشق غذاخوری هم سبزیجات سبز تیره و هم زرد در اختیار او قرار دهید. پروتئین: روزانه شصت گرم، مثلاً سی گرم گوشت قرمز و سی گرم ماهی یا یک قاشق غذاخوری کره بادام‌زمینی و سی گرم مرغ. اگر کودکی هیچ نوع پروتئین حیوانی مصرف نکند بایستی رژیم غذایی او تحت نظر پزشک باشد. از یک منبع آهن مانند گوشت، حبوبات یا غلاتی استفاده کنید که آهن به آنها اضافه شده است. اگر مواد موجود در این گروههای غذایی را در اختیار کودک قرار دهید، رژیم غذایی او متعادل و سرشار از مواد مغذی مورد نیاز برای رشد خواهد بود. اگر دو وعده کوچک از شیرینی‌جات یا مواد چرب بخورد، اشتهایش برای خوردن مواد مغذی کم نمی‌شود

از واکنشی که فرزندتان به موقعیتهای تازه نشان می‌دهد خجالت نکشید و تدافعی برخورد نکنید. اگر کسی به شما گفت: «چرا آن‌قدر خجالتی است؟» حرف او را قبول نکنید. در عوض بگویید: «او خجالتی نیست. فقط کمی زمان لازم دارد. او مسائل را خیلی خوب مشاهده می‌کند. دقیق است و حواسش هم جمع، اما سبکش این‌طوری است.» و این را طوری بگویید که فرزندتان بشنود.

زمانی که به تنهایی با همدیگر می‌گذرانید نیز توجه کنید. شاید متناقص به نظر برسد اما فرزندتان همان‌قدر که نیاز دارد با شما وقت بگذراند، نیاز دارد ببیند شما نیز با هم اوقات مشترکی را می‌گذرانید. او با این‌کار معنی داشتن شریک زندگی را می‌آموزد و می‌آموزد که افراد متأهل چگونه با هم رفتار می‌کنند. اگر شما را تنها در نقش والدین خود ببیند، تنها بخشی از زندگی خانوادگی را می‌آموزد. گرچه حفظ سلامت روابط دو نفری شما وقت می‌برد اما پیدا کردن راهی برای آن ارزش دارد.

یکی از مفاهیمی که فرزندتان در طول دوسالگی خواهد آموخت مفهوم «جفت» هاست. کودک دوساله در زندگی روزمرّه‌اش همه جا جفت می‌بیند: او دو دست و دو پا دارد، دو چشم و دو گوش. او دو کفش دارد و کاپشنش دو آستین دارد. شمردن تا دو واقعا برای او معنی دارد. مفهوم «دو» را به ضدهایی که در زندگی روزمرّه خود به طور طبیعی می‌بیند نیز می‌توان گسترش داد: بالا و پایین، روشن و خاموش، تیره و روشن، و البته، «آری» و «نه» . برای اینکه به فرزند دوساله‌تان کمک کنید در آینده از مفهوم جفتها و ضدها در یادگیری موضوعات مختلف استفاده کند، می‌توانید بازیهای زیادی با او انجام دهید. مثلاً: جفت‌کردن اشیاء جور، شمردن و مشخص‌کردن اشیاء مشابه و متفاوت. هرچند که این مفاهیم ساده به نظر می‌رسند، برای آموزش خواندن و آموزش ریاضی از مفاهیم پایه‌ای به شمار می‌آیند

غذا را در بشقاب نشکنی قرار دهید که لبه‌دار باشد یا فضای داخل آن تقسیم‌بندی شده باشد تا فرزندتان بتواند با فشار آوردن بر لبه بشقاب، غذا را داخل قاشق خود کند.

تجربه بسیاری از والدین نشان می‌دهد که اگر اتاق یا سبد اسباب‌بازی کودک پر از اسباب‌بازی باشد، او احتمالاً به بیشتر آنها توجّهی نشان نخواهد داد. اگر اسباب‌بازیهای زیادی در اختیار دارید بد نیست هر هفته چند اسباب‌بازی را بیرون بیاورید و اسبابی را که کودک کمتر با آنها بازی می‌کند کنار بگذارید. اگر اسباب‌بازیها را به صورت چرخشی، مدتی دم‌دست و سپس آن را کنار بگذارید، پس از چند ماه اسباب‌بازی که دوباره دیده می‌شود، در نظر کودک جدید جلوه می‌کند. به جای نگهداری اسباب‌بازیها در صندوق، آنها را روی تاقچه یا طبقاتی بچینید تا کودک دوساله بتواند آنها را ببیند و انتخاب کند.

کودک دوساله برای پرسیدن سؤالهای پیچیده از گفتار استفاده می‌کند: «خورشید کجا رفت؟» یا «اون چرا گریه می‌کنه؟» گاهی پاسخ شما برای او رضایت‌بخش است و گاهی نه. کودکان دوساله بسیاری از اوقات یک سؤال تکراری را پشت سرهم می‌پرسند و والدین فکر می‌کنند لابد پاسخ آنها رضایت‌بخش نبوده است. اما گاهی از اوقات دوساله‌ها سؤالی را صرفا به این دلیل تکرار می‌کنند که از پاسخی که بار اول به آنها دادید خوششان آمده و از گفتگو با شما نیز لذت می‌برند!

بیشتر بچه‌های دوساله در آنِ واحد فقط می‌توانند مقدار اندکی اطلاعات را درک کنند. اگر فقط انجام یک کار را به آنها واگذار کنید می‌توانند به‌راحتی از عهده آن برآیند. اگر همزمان انجام دو کار را به آنها محول کنید، ممکن است بتوانند کار اول را انجام بدهند، اما برای کار دوم به یادآوری نیاز دارند. اگر بخواهید انجام سه کار را به‌طور همزمان به آنها محول کنید احتمالاً تا بیایید توضیح کار سوم را تمام کنید، کار اول را فراموش می‌کنند!

بیشتر دوساله‌ها شیفته کتابهایی هستند که بعضی از خطهای آن در سراسر کتاب تکرار می‌شود. کودک عاشق این است که این خطها را با شما یا به تنهایی بخواند. هنگامی که می‌خوانید هر کلمه را به دقت ادا کنید و به آرامی بخوانید تا فرزندتان بتواند هر کلمه و عبارت را به طور واضح بشنود. هدف اصلی از خواندن کتاب برای فرزند خردسال، این است که در هنگام خواندن، نزدیک فرزندتان هستید و به او توجه می‌کنید. فرزندتان نیز در اوان کودکی، ارتباطی بین کتابخوانی و این وضعیت برقرار می‌کند و می‌آموزد که خواندن لذت‌بخش است.

هنگامی که با همسرتان برنامه زمانی خود را مرور می‌کنید و زمانی را که با فرزند خود می‌گذرانید بررسی می‌کنید. به زمانی که به تنهایی با همدیگر می‌گذرانید نیز توجه کنید. شاید متناقص به نظر برسد اما فرزندتان همان‌قدر که نیاز دارد با شما وقت بگذراند، نیاز دارد ببیند شما نیز با هم اوقات مشترکی را می‌گذرانید. او با این‌کار معنی داشتن شریک زندگی را می‌آموزد و می‌آموزد که افراد متأهل چگونه با هم رفتار می‌کنند. اگر شما را تنها در نقش والدین خود ببیند، تنها بخشی از زندگی خانوادگی را می‌آموزد. گرچه حفظ سلامت روابط دو نفری شما وقت می‌برد اما پیدا کردن راهی برای آن ارزش دارد.