فیل‌ها از چه سیگنال‌های مخفی‌ای برای ارتباط با هم استفاده می‌کنند

در‌حالی که نسیمی در گرم‌دشت می‌وزد، لوله‌ای مارشکل به هوا بلند می‌شود و افق را مانند پیرابینی بررسی می‌کند. اما در حال دیدن نیست بلکه در حال بو کشیدن است. خرطوم فیل با داشتن حدود ۴۰,۰۰۰ عضله و نداشتن استخوان، یکی از کاربردی‌ترین ابزارها در قلمرو جانوران است. چیس لادو و بروس شالت با جزئیات به قابلیت‌های شگفت‌انگیز این اندام چابک می‌پردازند.

در حالی که نسیمی در گرم‌دشت می‌وزد، لوله‌ای مارشکل به هوا بلند می‌شود و افق را مانند پیرابینی بررسی می‌کند. اما آن قادر به دیدن نیست، بلکه هوا را به دنبال بوهایی چون بوی گودال‌های آب یا شکارچیان خطرناک می‌کاود. صاحب این خرطوم، فیل آفریقایی‌ جوانی است. این فیل فقط هشت سال دارد و هنوز باید چیزهای زیادی درباره‌ی محل زندگیش بیاموزد. خوشبختانه، او تنها نیست. فیل‌ها بسیار موجودات اجتماعی‌ای هستند و ماده‌ها در گله‌های بسیار نزدیک به‌هم، که توسط یک فیل ماده رهبری می‌شود، زندگی می‌کنند. تمام اعضای گروه، دارای یکی از پرکاربردترین ابزارهای موجود در گرم‌دشت هستند که برای گذران زندگی به آن‌ها کمک می‌کند.

امروز، گله‌ی این فیل ‌‌به‌دنبال آب است. یا درواقع، درحال بو کشیدن برای آب است. در مقایسه با دیگر موجودات، فیل‌ها ژن‌های مخصوص بیشتری برای بویایی دارند که حس بویایی آن‌ها را بهترین حس بویایی در قلمرو جانوران می‌سازد. حتی باوجود سن کم این فیل، خرطوم او ۱/۵ متر طول دارد و پنج برابر بینی انسان، گیرنده‌ی بویایی دارد که فیل را قادر می‌سازد که چشمه‌های آب راکد را از کیلومترها دورتر بو بکشد. اکنون، رهبر گله از بویایی قوی خود استفاده می‌کند تا مسیر حرکت گله را مشخص کند.

سفری طولانی در پیش است بنابراین فیل ما انرژیش را با تغذیه از علف‌های پهنِ تکه علفزارهای موجود در مسیر تأمین می‌کند. اما این ناهار سبک فقط به منظور تغذیه نیست؛ او به دنبال سرنخ نیز هست. مانند بسیاری از پستانداران دیگر، منافذ روی سقف دهان فیل، مستقیماً به اندام یاکوبسون (ژاکوبسون) ختم می‌شوند که می‌تواند مواد شیمیایی به‌جامانده توسط بقیه‌ی فیل‌ها را شناسایی کند. پس همانطور که گله در جست‌وجوی علوفه‌ است، اطلاعاتی درباره‌ی اینکه چه گله‌های دیگری به این سمت آمده‌اند نیز جمع‌آوری می‌کند. تمام مدت، فیل‌های بالغ به دنبال نشانه‌هایی از جانوران دیگر، از جمله خطرات احتمالی می‌گردند.

خوشبختانه، با اینکه شیرها ممکن است به فیل‌های جوانتر یا مریض حمله کنند، تعداد کمی آنقدر نادانند که به فیلی بالغ حمله کنند. با ۳ تُن وزن و عاج‌هایی قدرتمند به طول تقریبا یک متر، مادر این فیل حریفی قابل است. خرطوم ماهرش مانند دستی قدرتمند و انعطاف‌پذیر عمل می‌کند. این اندام چابک، هیچ استخوانی نداشته و حدود ۴۰,۰۰۰ ماهیچه دارد که به آن توانایی خم شدن، چرخش و کوتاه و بلند شدن می‌بخشد. در ۸ سالگی، خرطوم فیل ما به اندازه‌ای قوی است که درختان کوچکِ به‌زمین‌افتاده را جابه‌جا کند. درحالی‌که زوائد انگشت‌مانندش او را قادر به انجام حرکات ظریفی چون پاک کردن چشم می‌کنند او حتی می‌تواند شاخه‌ای را گرفته و آن را به طول مناسب بشکند و با باد زدن حشرات مزاحم را دور کند.

ناگهان، رهبر گله حرکتش را متوقف کرده و هوا را بو می‌کشد. تنها با استفاده از بویایی، فیل‌ها می‌توانند تک‌تک اعضای گله‌ی خود را شناسایی کنند و با حافظه‌ی استثنائیشان می‌توانند بوی فیل‌های خارج گله را نیز به خاطر بسپارند. این یکی از آن بوهای قدیمی اما آشناست که توجه رهبر گله را به خود جلب کرده‌است. او صدای بلندی تولید می‌کند که موج صوتی آن در سرتاسر گرم‌دشت پخش می‌شود. اما این صدا به شکل امواج فروصوت از طریق زمین به فواصل حتی دورتر نیز منتقل می‌شود. فیل‌هایی تا فاصله‌ی ۱۰ کیلومتر می‌توانند این صدا را با پاهایشان دریافت کنند. اگر حس بویایی رهبر گله درست باشد، گله باید منتظر پاسخی باشد.

با بوییدن ترشحات غده‌ی گیجگاهی دخترش، فیل مادر می‌تواند ناآرامی دخترش را که به‌خاطر رویایی با غریبه‌ها است، احساس کند. هنگامی که گله‌ی فیل‌های ناشناس نزدیک می‌شود، خرطوم‌های هر دو طرف به هوا بلند می‌شود و شیپور هشدار را به صدا در می‌آورند. اما وقتی همدیگر را به جا می‌آورند، دلهره به سرعت جای خود را به خوشحالی می‌دهد. اعضای هر گله یکدیگر را، علی‌رغم مدتی دوری، به‌جا می‌آورند و خیلی از فیل‌ها با خرطوم خود دهان یکدیگر را بررسی می‌کنند تا با بوییدن پی ببرند که همتاهایشان چه می‌خورده‌اند. پس از به‌هم‌ پیوستنِ دوباره، هر دو گله به سمت مقصد نهایی به راه می‌افتند: گودال آب.

در اینجا، فیل‌های بزرگتر نزدیک به ۸ لیتر آب را به درون خرطومشان می‌کشند و سپس آن را روی خود اسپری می‌کنند تا خنک شوند. در همین حین، فیل جوان ما در حال بازی با همسالانش در گل است. گاهی به زیر گل می‌رود و حتی گاهی از خرطوم خود به عنوان لوله‌ی هوا، برای تنفس وقتی زیر گل است، استفاده می‌کند. دو رهبر گله با رضایت به گله‌های خود می‌نگرند، پیش از اینکه دوباره خرطومشان را به سمت افق بالا ببرند.